تحف العقول - معرفي کتاب «تحف العقول» نسخه متنی

تحف العقول

مؤلف

ابو محمد حسن بن علي بن حسين بن شعبه حراني حلبي (م 381 ق).

زندگينامه و اظهار نظرها

وي از شخصيت هاي برجسته و از چهره هاي درخشان فقهاي شيعه در قرن چهارم و از معاصران شيخ صدوق (م 38 ق) است و از مشايخ شيخ مفيد (م 413 ق) نيز به شمار مي آيد. او در حرّان، که يکي از شهرهاي اطراف شهر حلب در سوريه است، به دنيا آمد و در خانواده اي علاقمند و ارادتمند به خاندان رسول خدا - صلي الله عليه و آله - تربيت شد و از همان کودکي عشق و علاقه به محمد و آل محمد - عليه السلام - در دل او جاي گرفت. وي از چهرهاي درخشان فقهاي شيعه در دوران خود و از راويان بزرگ شيعه به شمار مي آيد.

شيخ حرعاملي در کتاب امل الآمل درباره ايشان مي فرمايد:

«ابو محمد حسن بن علي بن شعبه دانشمندي با فضل و محدثي بزرگ است. علامه مجلسي درباره وي مي فرمايد: «کتاب ايشان، تحف العقول، خود بهترين شاهد بر فضل و دانش و عظمت ايشان مي باشد».

استادان

ابو علي محمد بن همام بغدادي (م 336 ق).

شاگردان

شيخ مفيد محمد بن نعمان (م 413 ق).

تأليفات

تحف العقول، التمحيص.

معرفي اجمالي کتاب

اين کتاب مجموعه اي ارزشمند از سخنان و نصايح حضرت رسول اکرم - صلي الله عليه و آله - و اهل بيت آن حضرت - عليه السلام - مي باشد. تحف العقول از زمان نگارش تاکنون، در طول هزار سال، پيوسته مورد توجه علما و فقهاي شيعه بوده و در مجموعه هاي روايي خود از آن روايت نقل کرده و به آن استناد نموده اند. مؤلف مي گويد:

«پس از آنکه ديدم علماي شيعه درباره فقه و حلال و حرام کتابهاي فراواني نگاشته اند، بر آن شدم تا مجموعه اي پديد آورم که در آن سخنان حکمت آموز و موعظه هاي پيامبر اکرم و اهل بيت آن حضرت جمع شده باشد؛ تا گنجينه اي براي مراجعه خودم و براي علاقه مندان به خاندان رسالت باشد».

اين کتاب شامل بخشهاي متنوعي است؛ از جمله:

1. وصيتهاي پيامبر به حضرت علي - عليه السلام - ؛

2. سخنراني آن حضرت در حجه الوداع؛

3. نامه ها و وصاياي حضرت علي - عليه السلام - به امام حسن - عليه السلام - ؛

4. وصيت آن حضرت به امام حسين - عليه السلام - ؛

5. سخنرانيها و خطبه هاي آن حضرت؛

6. عهدنامه مالک اشتر؛

7. رساله حقوق امام زين العابدين - عليه السلام - ؛

8. احتجاج امام جعفرصادق - عليه السلام - با سفيان ثوري؛

9. رساله امام هادي - عليه السلام - درباره جبر و تفويض؛

10. نامه امام حسن عسکري - عليه السلام - به اسحاق بن اسماعيل و روايات، و موضوعات مفيد و سودمند ديگر از ائمه - عليهم السلام -.

در اين کتاب احاديث و سخنان امام زمان - عليه السلام - يا به دليل آنکه به آنها دسترسي نداشته و يا به دليل تقيه نيامده است.

وضعيت نشر

اين کتاب به همت آيت الله جنتي ترجمه و همراه با متن عربي در 2 جلد چاپ شده است و نيز يکي از بهترين ترجمه هاي آن، ترجمه استاد پرويز اتابکي به نام ره آورد خرد است که چاپ و منتشر شده است.
همچنين کتاب ياد شده در يک جلد به زبان عربي و به همراه ترجمه فارسي توسط مؤسسه انتشارات اسلامي، در سال 1404 ق، به قطع وزيري چاپ و منتشر شده است.

محمد رضا ضميري- کتابشناسي تفصيلي مذاهب اسلامي, ص 360