مقدمه اى بر مديريت اسلامى

عظمت مديريت

1. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم: من ولى على عشره كان له عقل اربعين، و من ولى اربعين له عقل اربعماه.

[
نهج الفصاحه: ص 573.]

هر كسى كه متولى امورد ده نفر بشود بايد انديشه چهل نفر را داشته باشد و كسى كه مسئوليت اداره چهل نفر را بر عهده بگيرد بايد عقل و انديشه چهار صد نفر را دارا باشد.

2. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم: ان شئتم انباتكم عن الاماره و ماهى ؟ اولها ملامه و ثانيها ندامه و ثالثها عذاب يوم القيامه.

[
نهج الفصاحه، ش 5607.]

اگر بخواهيد شما را از رياست خبر مى دهم كه چيست ؟ اولين مرحله آن ملامت است و دومين مرحله آن ندامت و سومين مرحله ى آن عذاب روز قيامت است.

رياست طلبى

3. لاتسال الاماره فانك ان اعطيتها عن مساله و كلت اليها و ان اعطيتها عن غير مساله اعنت عليها.

[
صحيح بخارى، جلد 9 ص 114، "طبع بيروت".]

رياست و فرمانروايى مخواه زيرا اگر با درخواست خود به آن نائل شوى به آن واگذار خواهى شد و اگر بدون درخواست به تو داده شود امدادهاى الهى ترا يارى خواهند كرد.

4. زمانى كه براى لقمان حكيم، پيشنهاد حكومت كردند بر مردم را كردند از آنها پرسيد: آيا اين يك تكليف است و

يا يك پيشنهاد ؟ پاسخ دادند صرفا يك پيشنهاد است.

لقمان گفت: نمى پذيرم! و فرمود:

ان خيرنى ربى قبلت العافيه و لم اقبل البلاء و ان عزم على فسمعا و طاعه فانى اعلم انه ان فعل بى ذلك اعاننى و عصمنى.

[
مجمع البيان، ج 8 ص 315 و 316.]

اگر در انتخاب مخير باشم، عاقبت را اختيار مى كنم و بلا را نمى پذيريم و اگر تكليف است اطاعت مى كنم زيرا ميدانم كه در اين صورت قطعا خداوند مرا كمك خواهد كرد و از لغزشها مصون خواهد داشت.

5. اميرالمومنين عليه السلام: حب الرياسه شاغل عن حب الله سبحانه.

[
ابن ابى الحديد307:20.] حب رياست باز دارنده از حب به خداى سبحان است.

6. امام صادق عليه السلام من طلب الرئاسه هلك.

[
اصول كافى ج 2/ ص: 297، نسخه تهران.]

7. امام صادق عليه السلام: من اراد الرئاسه هلك.

[
اصول كافى ج 2/ ص: 372.]

8. امام جعفر صادق عليه السلام: حب جاه و شهرت، در قلب شخصى كه از خدا ترسان و هراسان است، وجود ندارد.

[
اصول كافى ج3 ص 189.]

9. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم: انا و الله لا نوتى هذا العمل احدا او ساله او احدا حرص عليه.

[
نظام الحكم و الاداره فى الاسلام : ص 352 به نقل از الامامه و السياسه 42:1.]

به خدا سوگند ما به كسى كه درخواست اين شغل "پستهاى مديريتى" را داشته باشد و بر تصدى آن حريص باشد اين شغل را واگذار نمى كنيم.

10. مردى نزد ابوالحسن عليه السلام يادآورى كرد و گفت رياست را دوست دارد پس آن حضرت فرمود: ماذئبان ضاريان فى غنم قد تفرق رعاوها باضر فى دين المسلم من الرئاسه.

[
اصول كافى ج 2/ ص: 297.]

چنين رياستى براى ديانت و اعتقاد مسلمان زيانمندتر از اين است كه دو گرگ گرسنه در ميان گله گوسفندى بيفتد كه چوپان نداشته باشند.

11. عبدالله بن مسكان: سمعت ابا عبدالله عليه السلام يقول: اياكم و هولاء الروساء الذين يتراسون، فو الله ما خفقت النعال خلف رجل الا هلك و اهلك.

[
اصول كافى، ج 297:2.]

عبدالله بن مسكان گويد شنيدم امام صادق "ع" مى فرمود: بپرهيز از اين رئيسان رياست طلب، بخدا سوگند تق تق كفشها دنبال مردى بلند نشود جز اينكه خود او هلاك شود و ديگران را هم هلاك كند.

12. امام صادق عليه السلام: ملعون من تراس، ملعون من هم بها، ملعون من حدث بها نفسه.

[
مبانى مناسبات انسانى در مديريت اسلامى/ سيد محمود سياهپوش/ ص 317.]

ملعون است كسى كه رياست را بخود

ببندد، ملعون است كسى كه نسبت به آن قصد و همت كند، و ملعون است كسى كه راجع به آن بينديشد.

مديريت امانت است

13. اميرالمومنين عليه السلام: فقد بلغنى عنك امر ان كنت فعلته فقد اسخطت ربك و عصيت امامك و اخزيت امانتك...

[
ابن ابى الحديد ج 16/ ص: 164، نسخه آل البيت.]

همانا درباره ى تو گزارشاتى به من رسيده است كه اگر چنين خبر تاسف بارى درست باشد همانا پروردگارت را به خشم آورده اى و از فرمان پيشواى خود سرباز زده اى و امانت خويش را تباه و خوار ساخته اى.

14. اميرالمومنين "ع": فانى كنت اشركتك فى امانتى و جعلتك شعارى و بطانتى.

[
ابن ابى الحديد ج 16/ ص: 167.]

من تو را در امانت خود "حكومت بر مردم" شريك ساختم و تو را پيراهن و آستر جامه ام گردانيدم.

15. ان الله يامركم ان تودو الامانات الى اهلها.

[
نساء/ 58.]

همانا خداوند شما را فرمان مى دهد كه امانتها را به صاحبانش باز گردانيد.

16. امام صادق عليه السلام: امر الله الامام ان يودى الامانه الى الامام الذى بعده.

[
الميزان ج 4/ ص 410.]

خداوند امام قبل را فرمان داده است تا امانت را "كه همان امانت و مديريت جامعه اسلامى باشد" به امام بعد از خود تسليم كند.

17. اميرالمومنين عليه السلام: و ان عملك ليس لك بطعمه و لكنه فى عنقك امانه.

[
ابن ابى الحديد ج 14/ ص: 33.]

مديريت و حكمروائى براى تو طعمه نيست ولى آن مسئووليت در گردن تو امانت است .

18. يا ابت استاجره ان خير من استاجرت القوى الامين.

[
قصص، آيه 26.]

اى پدر اين مرد را براى خدمت در دستگاه خود اجير كن زيرا بهترين معيار براى كسى كه بايد بخدمت برگزيد توانا بودن و امانت دارى است.

19. اجعلنى على خزائن الارض انى حفيظ عليم.

[
يوسف/ 55.]

مرا بر خزائن و دارائيهاى مملكت مدير كن زيرا من از دو ويژگى امانتدارى و دانش لازم برخوردارم.

20. پيامبر اكرم "ص" خطاب به ابوذر فرمودند:

حكومت در دست حاكم، امانت است و آن در روز قيامت مايه خوارى و

پشيمانى است مگر اينكه آن را به حق و از راه مشروع تصاحب كرده باشد و به وظيفه ى خود عمل نمايد.

21. امام سجاد عليه السلام مى فرمايد:

حق كسى كه تحت مديريت و سرپرستى تو قرار دارد اينست كه بدانى او هم آفريده پروردگار توست و... خداوند تو را بر او تسلط داده است و در حوزه ى اين سرپرستى تو را امين او قرار داده، و او را همچون امانتى به تو سپرده است.

[
صحيفه سجاديه.]

اصول و مبانى مديريت

ضرورت مديريت و رهبرى

1 /1. و لكل قوم هاد

[
سوره رعد آيه 7.]

براى هر ملتى راهنما و رهبر ضرورى است.

1 /2. انه لابد للناس من امير بر او فاجر.

[
ابن ابى الحديد ج 2/ ص: 307.]

مردم بايد رهبر داشته باشند، نيكوكار يا تبهكار.

1 /3. اميرالمومنين عليه السلام: ايها الناس، انه لايصلحكم الا امير بر او فاجر.

[
رهبرى در اسلام، محمد رى شهرى/ ص 28.]

اى مردم "بدانيد كه تنها با داشتن حكومت و" با وجود فرمانرواست كه مصالح شما تاميت مى شود خواه نيكوكار باشد يا تبهكار.

1 /4. اميرالمومنين عليه السلام: اسد حطوم خير من ظلوم و سلطان ظلوم خير من فتن تدوم.

[
رهبرى در اسلام/ ص: 30.]

شير سرزه ى بيشه، بهتر است از فرمانرواى ستم پيشه، و فرمانرواى ستم پيشه از فته و آشوب مداوم بهتر است.

1 /6. اميرالمومنين عليه السلام: انا لا نجد فرقه من الفرق و لامله من الملل بقوا و عاشوا الا بقيم و رئيس لما لابد لهم منه فى امرالدين و الدنيا.

[
علل شرايع، شيخ صدوق/ 253.]

در مطالعه احوال بشر هيچ گروه و ملتى را نمى يابيم كه در زندگى موفق و پايدار باشد مگر بوجود مدير و سرپرستى كه امور مادى و معنوى آنانرا مديريت نمايد.

1 /7. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم: اذا كان ثلاثه فى سفر فليومر احدهم.

[
كنزل العمال، ج 6، ص 717، خ 17550.]

هر گاه در مسافرت تعداد مسافران به سه نفر رسيد بايد يكى از آنها مديريت گروه را بعهده گيرد.

1 /8. امام صادق عليه السلام: لو بقيت الارض بغير امام لساخت.

[
غيبت نعمانى ص 138.]

هر گاه زمين بدون ''''پيشوا'''' باشد از بين مى رود.

1 /9. امام صادق عليه السلام: لا يستغى اهل كل بلد عن ثلاثه يفزع اليهم فى امر ادنياهم و اخرتهم، فان عدموا ذلك كانوا همجا: فقيه عالم ورع و امير خير مطاع، و طبيب بصير ثقه.

[
تحف العقول ص 321.]