صلح امام حسن(ع) يكى از مهمترين فرازهاى تاريخ تشيع است و از اينرو مورخان اسلامى از همان روزهاى نخست واقعه به تهيه گزارشاتى تاريخى در اين زمينه اقدام كردهاند كه به پيروى از روش نگارش كتاب تاريخ در قرون اوليه به سبك روايى تهيه شده است. كه امروزه جز نام آنها در كتب رجال و تراجم و فهرست كتابهاى متاخرين شيعه، دستخوش فنا گشته است. برخى از اين كتابهاى ناياب كه نام آنها در فهرستها آمده به قرار زير است:- «صلح الحسن و معاويه»، تاليف احمد بنمحمد بنسعيد بنعبدالرحمن سلبيعى همدانى متوفاى333ه.ق- «صلح الحسن(ع)»، تاليف عبدالرحمن بنكثير هاشمى، از موالى بنىهاشم- «قيام الحسن عليه السلام»، تاليف ابراهيم بنمحمد بنسعيد بنهلال بنعاصم بنسعد بنمسعود ثقفى متوفاى283 ه.ق- «قيام الحسن(ع)»، تاليف هشام بنمحمد بنسائب- اخبار الحسن(ع) و وفاته، تاليف هيثم بنعدى ثعلى، متوفاى207 ه.ق- «اخبار الحسن بنعلى(ع)»، تاليف ابىاسحاق ابراهيم بنمحمد اصفانى ثقفىكتاب «صلح الحسن(ع)» تاليف شيخ راضى آلياسين از متقنترين كتابهاى تاريخى در موضوع خود است، كه در دوره معاصر نگارش يافته و متن عربى آن به سال 1372 ه.ق به زيور طبع آراسته شده است. مهمترين هدف امام حسن(ع) بر گرفتن نقاب از چهره طاغوتهاى زمان بود و به بركت اين تدبير حضرت سيدالشهداء(ع) توانست آن انقلاب بزرگى را كه روشنگر حقيقت و عبرتبخش خردمندان بود، بوجود آورد.حضرت آيةالله خامنهاى -مدظلهالعالى - كه در دوران ستمشاهى از شاگردان مبرز حضرت امام -قدسسره - و از سرشناسترين و معتبرترين بنيانگذران مبارزات مسلمانان ايران بود با آغاز نهضت در سال 1342 ه.ش حركت اصيل فرهنگى خويش را با تاليف و تصنيف و ترجمه و برپايى جلسات سخنرانى شروع نمود.«طرح كلى انديشه اسلامى در قرآن»، «از ژرفاى نماز»، «آينده در قلمرو اسلام»، «ادعانامه عليه تمدن غرب»، «صلح امام حسن(ع)» و تاليفاتى درخصوص زندگى مبارزاتى ائمه عليهم السلام و «نقش مسلمانان در آزادى هند» برخى از تاليفات و ترجمههاى معظمله در اين دوران است.مقام عظماى ولايتبا بينش خاص خويش درصدد بود تا مردم مسلمان را با نوع مبارزات ائمه معصومين(ع) به مقتضيات زمان آشنا سازد، از اينرو جهاد صامتحسنى را پيش از قيام خونين حسينى فريضهاى الهى مىدانست. و براى افشاى طاغوت زمان، گسترش بينش امام حسن(ع) در مقابل معاويه را امرى ضرورى تشخيص داده بود تا زمينههاى قيام پيروزمندانه حسينى به وقوع پيوندد. چنان كه خود مىفرمايند:اينك كه با فراهم آمدن ترجمه اين كتاب پر ارزش و نامى، جامعترين و مستدلترين كتاب در باره «صلح امام حسن» در اختيار فارسى زبانان قرار مىگيرد، اينجانب يكى از آرزوهاى ديرين خود را برآورده مىيابم و جبهه سپاس و شكر بر آستان لطف و توفيق پروردگار مىسايم.پيش از اينكه به ترجمه اين كتاب بپردازم، مدتها در فكر تهيه نوشتهايى در تحليل مقايسه ميان شرايط حسن(ع) و شرايط حسين(ع) آخرين گفتار كتاب مقايسه دو عصر از دوران امامت ائمه شيعه است كه ويژگىهاى هر يك مورد توجه قرار گرفته است:«بسيارى از مردم معتقدند كه روح مناعت هاشمى كه همواره چون عقابى بلند پرواز، قلههاى مرتفع را به زير پردارد، با رفتار حسين(ع) متناسبتر است تا رفتار حسن(ع).و اين يك نگرش ابتدايى و سطحى و دور از عمق و دقت است.حسن(ع) نيز در ديگر موقعيتها و صحنههاى زندگيش همان هاشمى شكوهمند و بلند پروازى بود كه در افتخارات، همپا و همطراز پدر و برادر خود محسوب مىشد و اين هر سه، نمونه كامل و مثال عالى مصلحان مسلكى تاريخ بودند. و آنگاه هر يك از ايشان جهادى و رسالتى و نقشى مخصوص خود داشت كه از اعماق شرايط موجود و اوضاع و احوال او سرچشمه مىگرفت و هر يك در جاى خود چه از لحاظ شكل جهاد و چه از لحاظ شكوه و مجد و چه از لحاظ پيگيرى حق از دست رفته مغصوب، عملى مبتكرانه و بىسابقه بود.نوشيدن جام شهادت در موقعيت امام حسين(ع) و حفظ سرمايه زندگى به وسيله صلح در موقعيت امام حسن(ع)، به عنوان دو نقشه و دو وسيله براى جاودان داشتن مكتب و محكوم ساختن خصم، تنها راهحلهاى منطقى و عاقلانهاى بودند كه با توجه به مشكلات هر يك از دو موقعيت، از انجام آنها گريزى نبود و جز آنها راه ديگرى وجود نداشت، هر يك از اين دو راه در ظرف خود، برترين وسيله تقرب به خدا و امتثال فرمان او بود هر چند كه از لحاظ دنيوى چيزى جز حروميتبه همراه نداشت، و باز هر يك پيروزى حتمى و قاطعى بود كه در طى تاريخ جلوه خود را آشكار ساخت، گرچه در حين وقوع جز محروميت و از دست دادن قدرت، مظهرى نداشت.اين دو فداكارى: نثار كردن جان در ماجراى حسين و چشمپوشى از حكومت و قدرت در داستان حسن، آخرين نقطهاى است كه رهبران مسلكى در نقشها و رسالتهاى انسانى و مجاهد تبار خود بدان رسيدهاند.قدرت حاكم در دوره هر يك از اين دو برادر، يگانه عاملى بود كه شرايط خاصى از لحاظ دوستان و ياوران و شرايط خاصى از لحاظ دشمنان و معارضان براى وى ايجاد كرده بود كه به شرايط آن ديگرى شباهتى نمىداشت. و بديهى است كه دوگونگى شرايط، لازمه طبيعىاش دوگونگى شكل جهاد و در نتيجه، دوگونگى پايان و فرجام ماجرا بود.»«حدسى كه امام حسن(ع) در مورد فرجام كار خود با دشمن تاريخىاش معاوية بنابى سفيان بنحرب مىزد و دورنمايى كه از وضع آينده خود در صورت درگيرى با معاويه، مشاهده مىكرد، كاملا معقول و به واقع نزديك بود. به گمان قوى دنباله اين جنگ به بزرگترين فاجعه و قاطعترين ضربت نسبتبه اسلام كشيده مىشد و بالاخره عواقب آن با نابودى آخرين فردى كه دل در گرو طرز فكر اصيل اسلام و مكتب علوى داشت، خاتمه مىيافت.»«امام حسين(ع) از اشتباهات معاويه مانند هجوم به سرزمينهاى امن و امان خدا; روش وى در برابر مواد صلحنامه، مسموم نمودن امام حسن; بيعت گرفتن براى پسرش يزيد و اشتباهات بيشمار ديگر وى بهرهبردارى كرد و بدان وسيله در برابر افكار عمومى، بر قدرت و اصالت و انطباق نهضت ضد اموى خود با موازين اسلام، افزود.بعلاوه از لعزشهاى «جانشين معاويه» آن جوان مبتلابه شراب و بوزينه و انواع گناه و فجور، بهرهبردارى كرد و اينها همه عواملى بود كه او را در به ثمر رسانيدن هدفش تاييد و كمك مىكرد.وضع او از لحاظ دشمنانش و وضع او از لحاظ دوستان و يارانش در اين جهت همانند بودند كه او را در قيامش و به پايان رسانيدن رسالتش و پيروزى درخشانش و سربلنديش در پيشگاه خدا و در قضاوت تاريخ، كمك مىكردند.ليكن وضع امام حسن(ع) - همانطور كه قبلا بيان كرديم - از لحاظ دوستان و يارانش آنچنان بود كه راه شهادت را بر او بست و از لحاظ دشمنانش آنچنان بود كه درگيرى و جنگ با ايشان را - كه به معناى نابودى مكتب اسلام بود - ممتنع ساخت.و بدينجهت احساس كرد كه لزوما مىبايد روش جهاد خود را دگرگونه سازد وصحنه جنگ را از راه صلح بيارايد.مواد قابل انفجارى كه امام حسن(ع) در قرارداد صلح كار گذارد - يعنى تعهدات معاويه - همه وسائل و ابزار دقيقى بودند كه معاويه و اتباع و همفكران او را به وضع فجيعى محكوم و مفتضح مىساختند.»موضوع «صلح امام حسن(ع)» بودم و حتى پارهايى يادداشتهاى لازم نيز گرد آورده بودم، ولى سپس امتيازات فراوان اين كتاب مرا از فكر نخستين باز داشت و به ترجمه اين اثر ارزشمند وادار كرد، مگر كه جامعه فارسى زبان نيز چون من از مطالعه آن بهره گيرد»اين كتاب در سال1349 ه.ق در كتابخانه ملى به ثبت رسيده است كه در واقع انديشه تاليف كتاب در باره «پرشكوهترين نرمش قهرمانانه تاريخ» به سالها و ماهها پيش از زمان ثبت آن مىرسد.ان كتاب كه به روش تحليل تاريخى صلح امام حسن(ع) را مود بررسى قرار داده، از منابع تاريخى و حديثى فريقين استفاده كرده و عصر حسن، موقعيتسياسى، انگيزههاى صلح تحقيق و شرايط صلح امام حسن(ع) و قيام امام حسين(ع) را مقايسه نموده است.منابع پژوهشى اين اثر نزديك به صد كتاب از آثار معتبر و ارزشمند است
لطفا منتظر باشید ...
