لطفا منتظر باشید ...
عفاف جامعه در پرتو حجاب
رجبعلى زمانىزن مظهر جمال و زيبايى و عفاف است و مرد مظهر شيفتگى و مجذوب شدن از آن جهت فرهنگ غنى و ارزشمند اسلام پوشش و حجاب را براى بانوان لازم دانسته است و حجاب را حافظ ارزشهاى والاى معنوى زنان در برابر مردان قرار داده و در طول تاريخ او را از فساد و تباهى و افتادن در دام شهوتپرستان خودپرست نگهدارى نموده است.نگاه شهوتآميز مردان به زنان و بالعكس از جمله امور نكوهيدهاى است كه پيامبر اسلام(ص) آن را به شدت منع مىكرد و آن را حرام مىدانست همان طورى كه فرمود: «النظر سهم مسموم من سهام ابليس فمن تركها خوفا من الله اعطاه الله ايمانا يجد حلاوته فى قلبه». (1) نگاه شهوتآميز [همراه با لذت جنسى] تير زهراگينى است كه از سوى شيطان به سوى طعمه خويش رها مىگردد، پس هر كس به خاطر ترس از خدا نگاه با شهوت را ترك كند خداوند ايمانى به او خواهد بخشيد كه شيرينى و اثرش را در دلش خواهد ديد.رسول خدا(ص) در حجة الوداع هنگامى كه آن زن جوان خثعمى به حضورش آمد تا چند پرسش داشته باشد در آن هنگام فضل بنعباس همراه بود زن وقتى سؤالهايش را مطرح نمود پيامبر خدا(ص) به هنگام پاسخ دادن متوجه شد بين آن زن و فضل نگاهى رد و بدل گرديد و زن عوض اينكه مطالب آن حضرت را گوش كند به فضل كه جوان زيبا و نورسى بود متوجه شده در آن وقت رسول خدا(ص) دستخود را به طرف فضل بنعباس دراز كرد و صورت او را به طرف ديگر برگرداند و فرمود فخشيت ان يدخل بينهما الشيطان... (2) ; در نگاه زن جوان و مرد جوان مىترسم شيطان قدم نهد و سبب انحراف آنان گردد.دانشمندان و علماى بزرگ براى لزوم حجاب به قرآن و احاديث و اجماع و عقل استدلال كردهاند و حدود پوشش را براى مردان و زنان به صورت روشن بيان داشتهاند، ما در اين نوشتار كوتاه از آن جهت كه زن را عنصر اوليه صلاح و رستگارى جامعه مىدانيم و بر آن اعتقاديم كه اگر رستگارى و فلاح در اين قشر عظيم حاكم شود رستگارى و عاقبتبخيرى مردان را بدنبال دارد و بعكس خداى ناكرده چنانچه زنان جامعه فاسد و تباه شدند مجالى براى اصلاح مردان باقى نخواهد ماند. حال به بخشى كوتاه در باره حجاب و پوشش زن مىپردازيم.قرآن و مساله حجاب
قرآن در باره حجاب مىفرمايد: «قل للمؤمنات يغضضن من ابصارهن و يحفظن فروجهن و لا يبدين زينتهن الا ما ظهر منها وليضربن بخمرهن على جيوبهن الا لبعولتهن او آباء بعولتهن او ابنائهن او ابناء بعولتهن او اخوانهن او بنى اخوانهن او بنى اخواتهن او نسائهن ... و توبوا الى الله جميعا ايها المؤمنون لعلكم تفلحون» (3) ; به زنان با ايمان بگو چشمهاى خود را [از نگاه هوسآلود]فرو گيرند و دامان خويش را حفظ كنند و زينتخود را جز آن مقدار كه نمايان است، آشكار ننمايند و اطراف روسرىهاى خود را بر سينه خود افكنند (تا گردن و سينه با آن پوشانده شود) و زينتخود را آشكار نسازند مگر براى شوهرانشان يا پدرانشان و با پدرشوهرانشان و يا پسرانشان يا پسران همسرانشان يا برادرانشان يا پسران برادرانشان يا پسران خواهرانشان يا زنان همكيششان و .... همگى به سوى خداوند باز گرديد اى مؤمنان تا رستگار شويد.و در جاى ديگر آمده است: «يا ايها النبى قل لازواجك و بناتك و نساء المؤمنين يدنين عليهن من جلابيبهن ذلك ادنى ان يعرفن فلا يؤذين و كان الله غفورا رحيما» (4) ; اى پيامبر به همسران و دختران خويش و ديگر زنان مؤمنان بگو كه جلبابها (روسريها)ى خويش را بر خود فرو افكنند اين كار براى اينكه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگيرند به [احتياط] نزديكتر و خداوند آمرزنده و مهربان است.فقهاء اسلام گفتهاند: دو آيه فوق بر وجوب پوشش و حجاب براى زنان دلالت دارد. آنان نيز به آيات (60 تا 61) سوره نور تمسك كردهاند و آن آيات را دليل پوشش براى زنان دانستهاند همان طورى كه رواياتى را مستند خويش قرار دادهاند، در اينجا به يك حديث اكتفا مىكنيم.پوشش فاطمه(س) در محوطه منزل در برابر بيگانه
جابربنعبدالله انصارى مىگويد: به همراه رسول خدا(ص) بودم آن حضرت اراده كرد به خانه دخترش فاطمه(س) برود چون به درب خانه فاطمه(س) رسيد با دست مباركش درب را فشار داد و فرياد برآورد: السلام عليكم.دختر گرامى پيامبر جواب داد: عليك السلام يا رسول الله(ص)آنگاه پيامبر خدا(ص) اجازه ورود به منزل گرفت و فرمود: ادخل انا و من معى (آيا من و كسى كه همراه من است داخل منزل شويم). در آن وقت فاطمه(س) فرمود: پدر جان چيزى بر سر ندارم، رسول خدا(ص) فرمود: يا فاطمة خذي فضل ملحفتك فقنعنى بها راسك; فاطمه جان با قسمتهاى اضافى روپوش خودت سرت را بپوشان. پيامبر(ص) دوباره اجازه گرفت فاطمه(س) پرسيد: چه كسى با شماست، پيامبر خدا(ص) فرمود: جابر، آنگاه من به همراه پيامبر(ص) داخل خانه زهرا(س) شدم.جابر مىگويد: چهره زهرا(س) همانند شكم ملخ زرد شده بود، پيامبر خدا(ص) پرسيد: دخترم چرا چنين هستى، جواب داد: از گرسنگى است.پيامبر(ص) دعا فرمود: اللهم مشبع الجوعة و دافع الضيعة، اشبع فاطمة بنت محمد; اى خدايى كه سيركننده گرسنه و بوجود آورنده محصولات هستى فاطمه دختر محمد(صلى الله عليها) را سير گردان.جابر ادامه مىدهد سوگند به خدا دعاى پيامبر خدا(ص) مستجاب گرديد. پس از دعاى آن حضرت چهره زهرا(س) گلگون گرديد مثل اينكه خون را در حال حركت در زير پوست صورت مىديدم و زهرا(س) از آن پس گرسنه نماند. (5)پس از عموم آيه شريفه (31 نور) و ديگر آيات استفاده مىشود كه پوشش براى زنان امرى مسلم است و كسى نمىتواند آن را انكار كند، از سوى ديگر سيره فاطمه اطهر(س) در برخورد با جابر بنعبدالله انصارى(ره) بالاترين شيوه تبيين حكم الهى است كه حضرت بدان عمل مىكند و وظيفه ديگر زنان را در برابر مردان غير محرم و بيگانه نشان مىدهد. برخورد فاطمه(س) با جابر كه شخص مؤمن و مورد اعتماد رسول خدا(ص) است در محيط خانه خويش چنين است مسلم زنان متعهد در حفظ خود در داشتن پوشش صحيح در جامعه (كوچه و بازار و ادارات و ...) وظيفهاى سنگينتر دارند.پوشش زنان در برابر خويشاوندان
احمد بنابىنصر بزنطى از ياران عاليقدر امام على بنموسى الرضا(ع) است مىگويد از آن حضرت پرسيدم: آيا براى مرد جايز است كه به موهاى خواهر زنش نگاه كند؟ حضرت فرمود: نه مگر اينكه سالخورده و پير و از كار افتاده باشد. عرض كردم: پس خواهر زن با بيگانه چه فرق مىكند يعنى هر دوى اينها يكى هستند؟! حضرت فرمود: بلى يكى هستند. پرسيدم: [در مورد سالخورده] چقدر براى من جايز است نگاه كنم؟فرمود: به موى او و ذراع (از انگشت تا آرنج) او مىتوانى نگاه كنى. (6)قسمت آخر روايت مربوط به سالخورده و پيرزن از كار افتاده است همان طورى كه صاحب وسائل مرحوم شيخ حر عاملى بر آن تصريح نمودهاست.نقش «حجاب» در سلامت عمومى
در جامعهاى كه زن و مرد هر كدام كار متعلق به خويش را انجام دهد و اختلاط و معاشرت بىمرز در آن وجود نداشته باشد زنان غير متعهد خودنمايى ننمايند و مردان شهوتران هم با چشمان صياد خويش به دنبال طعمه نگردند، در آن جامعه آرامش روحى و روانى بر زن و مرد حاكم خواهد شد، و ثبات و استحكام ويژهاى بر خانواده آن سايه خواهد افكند، و روز بروز بر تعداد پيوند ازدواجها و زناشوييهاى مشروع و قانونى افزوده خواهد گرديد كه نتيجه آرامش اجتماعات كوچك، آرامش و سعادت جوامع بزرگ انسانى خواهد شد. پس پوشش صحيح بالاترين نعمت الهى است كه خداوند بر زنان ارزانى داشته و بر آنان لازم شمرده است.رسول گرامى اسلام روزى در جمع ياران خويش كه در مسجد نشسته بودند، پرسيد: بهترين چيز براى زنان چيست؟ كسى نتوانست پاسخ آن حضرت را بدهد. على(ع) به خانه آمد پرسش پيامبر و ناتوانى يارانش را در پاسخ به آن حضرت بازگو كرد. فاطمه زهرا(س) فرمود: خير لهن ان لا يرين الرجال و لايرونهن، فاخبره بذلك فقال(ص) له: من علمك هذا؟ قال(ع): فاطمة. قال(ص):انها بضعة منى; (7) بهترين چيز براى زنان اين است كه به مردان نگاه نيندازند و مردان نيز به آنها نظر نكنند. اميرمؤمنان(ع) به مسجد برگشت و آن را براى پيامبر و مردم بازگو كرد. رسول خدا(ص) پرسيد: از كجا آموختى؟ على(ع) گفت: اين پاسخ فاطمه است. در آن هنگام پيامبر(ص) فرمود: فاطمه پاره تن من است.حدود پوشش بانوان از ديدگاه فقهاء اسلام
بسيارى از فقهاء شيعه و اهل سنتبعد از اعتماد بر ظهور آيات گذشته و تصريح روايات در مورد وجوب پوشش ادعاى اجماع و اتفاق نمودهاند و ذيل تفسير آيات سوره نور و احزاب حدود و مقدار پوشش را براى زنان مشخص نمودهاند. در اينجا به بيان برخى از نظريات فقهاء مىپردازيم:ابن رشد فقيه و فيلسوف معروف اندلسى مىنويسد: عقيده اكثر علماء بر اين است كه بدن زن جز چهره و دو دست تا مچ عورت (×) است، ابوحنيفه معتقد است: قدمين نيز عورت شمرده نمىشود لكن ابوبكر بنعبدالرحمان بنهشام بر اين باور است كه تمام بدن زن بلا استثناء عورت است. (8) در الفقه على مذاهب الخمسه آمده است: علماء اسلام اتفاق نظر دارند كه بر هر يك از زن و مرد لازم است آنچه را در خارج نماز بايد بپوشد در حال نماز هم بايد بپوشد سپس مىگويد: به عقيده علماء شيعه اماميه بر زن در حال نماز همان قدر از بدن را واجب استبپوشاند كه در غير نماز بايد از نامحرم بپوشد. (9)فقهاء اسلامى در دو موضع از كتابهاى فقهى خود وجوب حجاب و حدود پوشش را براى بانوان مطرح نمودهاند.الف - در بحث پوشش در حالت نماز (بحثساتر)ب - در بحث نگاه كردن مرد به زن نامحرم و يا عكسآنعلامه حلى(ره) مىفرمايد: جميع بدن زن عورت است جز چهره او به اجماع همه علماء، در همه شهرها جز ابوبكر بنعبدالرحمان بنهشام كه تمام بدن زن را عورت دانسته است. سخن او به اجماع فقهاء مردود است. زيرا از نظر علماء ما (شيعه) دو دست تا مچ نيز مانند چهره است و عورت نخواهد بود. مالك بنانس و شافعى و اوزاعى و سفيان ثورى در اين جهتبا علماء شيعه هم عقيدهاند، ابنعباس در تفسير كلام خدا: «و لا يبدين زينتهن الا ما ظهر منها» وجه و كفين را با هم استثنا نموده است. (10)در پايان بايد گفت: فقهاء اسلامى در دو موضع از كتابهاى فقهى خود وجوب حجاب و حدود پوشش را براى بانوان مطرح نمودهاند.الف - در بحث پوشش در حالت نماز (بحثساتر)ب - در بحث نگاه كردن مرد به زن نامحرم و يا عكس آن امام خمينى(ره) در اين دو باب فرمودهاند:1 - عورت زن در نماز همه بدن اوست كه شامل سر و موىها مىگردد و فقط صورت (به مقدارى كه بايد در وضو بايد شسته شود) و دستها تا مچ و پاها تا ابتداء ساق مستثنى شده سپس فرمودهاند: از آن مقدارى كه استثناء شده واجب است مقدار بيشترى را پوشاند تا يقين به پوشش مقدار واجب پيدا شود. (11)2 - نگاه كردن مرد به زن نامحرم چه با قصد لذت و چه بدون آن حرام است و نگاه كردن به صورت و دستها اگر با قصد لذت باشد حرام است و اگر بدون قصد لذت باشد مانعى ندارد. (12)1- بحارالانوار، ج 104، ص 38، ح 34، ب33.2- فتح البارى، ج 4، ص439 تا 442. حديث ايام حج صادر گرديده و احكام ديگرى در مورد محرم استفاده مىشود و لكن قدر مسلم حرمت نگاه با شهوت از سوى مرد به زن و بعكس مىباشد، و جواز نگاه به صورت زن بدون ريبه همان طورى كه پيامبر(ص) نگاه كرد و عمل پيامبر(ص) نسبتبه فضل بنعباس نشانگر حرمت نظر به زن با لذت مىباشد; بايد توجه داشت اين روايت را كتب اهل سنت نقل كردهاند و اصل حديث هم مرفوعه مىباشد.3- نور: 31.4- احزاب:59.5- فروع كافى، ج 5، ص 528، ح 5; وسائل الشيعه، ج 20، ب 120، ص216، ح25463. (چاپ آل البيت); مسالك الافهام، فاضل جواد كاظمى، ج3، ص 275.6- وسائل الشيعه، ج 20، باب107، ص199، ح 25420 (چاپ آل البيت); سالته عن الرجل يحل له ان ينظر الى شعر اخت امراته؟ فقال(ع) لا الا ان تكون من القواعد...7- وسائل الشيعه، ج 20، ص67، ح 25054 (چاپ آل البيت); بحارالانوار، ج43، ص 54، ح 48; احقاق الحق، ج 10، ص257.× - منظور از واژه عورت «آسيبپذير» و يك اصطلاح در فقه است.8- بداية المجتهد، ابنرشد، ج 1، ص 111.9- الفقه على مذاهب الخمسة، محمد جواد مغنيه، ص113.10- تذكرة الفقهاء، ج 2، ص446، م 108.11- تحرير الوسيله، ج 1، ص129، م3.12- رساله توضيح المسائل، احكام نگاه كردن، م2433.
