مقالات علوم قرآنی نسخه متنی

واز خود متشابه پيروى مكنيد كه گمراه ميشويد) . چنانكه مشاهده ميشود روايات و خاصه خبر اخير صريح است
در اينكه متشابه آيه‏ايستكه استقلال در افاده مدلول خود نداشته باشد و بواسطه رد بسوى محكمات روشن
خواهدشد، نه اينكه هيچگونه راهى براى فهم مدلول آن در دسترس نباشد. پى‏نوشتها: 1- سوره طه آيه 5. 2-
سوره فجر آيه 24 3- سوره شورى آيه 11 4- در المنثور ج 2 ص 8 5- نهج البلاغه خطبه 131 6- تفسير عياشى ج 1 ص 162 7-
عيون اخبار الرضا ج 1 ص 290
|3|
* خواندن قرآن با آواز خوش *
و رتل القرآن ترتيلا (1) . در دستورتلاوت قرآن،صداى خوش سفارش شده است و از قارى خواسته‏اند كه
نكات‏ظريف تلاوت-اعم از كشيدن صدا و يا زير و بم آن و ترجيع قراءت و غيره-رارعايت كند.در اين جا به
بازگويى چند روايت در اين زمينه مى‏پردازيم: رسول الله صلى الله عليه و آله فرمود:«هر چيزى زيورى
دارد و زيور قرآن آواز خوش است‏». «زيباترين زيبايى‏ها،يكى موى زيباست و ديگرى آواز و صداى دل
كش‏». «قرآن را با آواز و نواى[متين]عرب بخوانيد و از آواز[مبتذل]اهل فساد وگنه كاران كبيره پرهيز
كنيد» (2) . «آواز خوش زيورى براى قرآن است‏». «قرآن را با صداى خود خوش كنيد،زيرا صداى خوش زيبايى
قرآن را افزون‏مى‏كند». «قرآن را با آوازتان زينت‏بخشيد». امام صادق عليه السلام نيز در تفسير آيه:
و رتل القرآن ترتيلا (3) فرموده است:«به اين‏معناست كه آن را با تانى بخوانيد و صدايتانرا خوش داريد»
(4) . امام باقر عليه السلام فرموده است:«قرآن را با آواز بخوانيد،زيرا خداوند-عز و جل‏دوست مى‏دارد
كه با صداى خوش قرآن خواندهشود» (5) . رسول الله صلى الله عليه و آله فرمود:«قرآن با آهنگى حزين نازل
شده،پس آن را با گريه[برخاسته از وجد]بخوانيد و اگر گريهنكرديد،لحن گريه به خود بگيريد و آن را
باآواز خوش بخوانيد،كه هر كس آن را با آواز خوش نخواند،از ما نيست‏». «از ما نيست هر كس قرآن را با
آواز خوش نخواند» (6) . امام صادق عليه السلام فرمود:«قرآن با حزن نازل شده،پس آن را با لحنى
حزين‏بخوانيد» (7) . البته سخنانى كه معتمدان از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله نقل كرده‏اند
فراوان و دليل اثباتى براى اين گفته‏هاست. ابن الاعرابى گفته است (8) :«عرب به هنگام سوار كارى يا
نشستن در حياط و خيلى‏مواقع ديگر،به آواز ركبانى (9) تغنى مى‏كرد.وقتى و آوازشان با قرآن باشد» (11)
زمخشرى نيز گفته است:«عرب عادت داشت كه در همه احوال-چه هنگام‏سواركارى و چه در حال لميدن و يا نشستن
در حياطخانه‏ها و غيره-به آواز و زمزمه‏ركبانى تغنى كند.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله وقتى مبعوث
شد،بر اين حال بر آمد تا آواز وزمزمه‏آنان با قرآن باشد.پس بدان فرمان داد،يعنى فرمود:«هر كس قرآن
را جاى گزين‏ركبانى نكند و آن را زمزمه زير لب و تغنى باآواز خوش قرار ندهد،از ما نيست‏» (12) . فيروز
آبادى گفته است:«غناه الشعر و غنى به تغنية:تغنى به‏».يعنى شعر را به‏آواز خواند و آن را تغنى كرد.
شاعر گفته است: «تغن بالشعر اما كنت قائله×ان الغناء بهذا الشعر مضمار» (13) «زبيدى‏»ضمن آن كه نقل
اين گفته را به پيامبر صلى الله عليه و آلهمنسوب داشته گفته است: «خداوند به هيچ كس چون پيامبر گرامى
اجازه نداده است كه با قرآن آشكارا تغنى‏كند». «ازهرى‏»گفته است:«عبد الملك البغوى‏»به نقل از
ربيع و او به نقل از شافعى به‏من اطلاع داد كه معناى تغنى‏«خواندن قرآن باصداى محزون و رقيق است‏»
(14) .اوحديث ديگرى را نيز به شهادت مى‏گيرد كه مى‏گويد:«زينوا القرآن باصواتكم‏». بر همين
اساس،امامان اهل بيت عليهم السلام كوشش داشتند كه قرآن با ترتيل و صداى‏بلند و تجويد و با آواز خوش
خوانده شود. محمد بن على بن محبوب اشعرى در كتاب خود به نقل از معاوية بن‏عمار روايت مى‏كند كه به
ابى عبد الله عليه السلام گفتم:آياهر كس،دعا يا قرآن مى‏خواند،اگرصدايش را بلند نكند،گويى چيزى
نخوانده است؟فرمود:«همين طور است،على بن الحسين عليهالسلام در تلاوت قرآن،خوش صداترين مردم بود و
هنگام تلاوت‏صدايش را چنان بالا مى‏برد كه تمام اهل خانه بشنوند».امام صادقعليه السلام در
خواندن‏قرآن خوش صداترين مردم بود.هرگاه شب براى تلاوت بيدار مى‏شد،صدايش رابالا مى‏برد و وقتى
سقاها وديگر عابران از آن مسير مى‏گذشتند،مى‏ايستادند و به‏تلاوت او گوش مى‏دادند (15) . هم چنين
روايت است كه موسى بن جعفر عليه السلام نيز صدايى خوش داشت و قرآن‏نيكو تلاوت مى‏كرد.او روزى
فرموده بود:«على بن الحسين عليه السلام با صداى بلند قرآن‏مى‏خواند تا شايد ره گذرى از آن جا بگذرد