منكرات رسانه‏اى - منكرات رسانه اى نسخه متنی

منكرات رسانه‏اى

سيد جواد خسروى سجادى

ء«ولتكن منكم امة يدعون الى الخير ويامرون بالمعروف و ينهون عن‏المنكر.» (1)

بايد از ميان شما جمعى دعوت به نيكى وامر به معروف و نهى از منكر كنند.

«منكرات رسانه‏اى‏» عنوانى است كه در يك‏و دو بلكه دهها مقاله نمى‏گنجد و حق آن ادانمى‏شود، بلكه لازم است در هر نشريه‏اى‏ستونى بلكه صفحاتى براى هميشه به اين‏مساله (منكرات رسانه‏اى) اختصاص داده‏شود و هشدارهاى آگاهان را منتشر كند و اين‏غير از نهاد نظارت خاص قانونى است كه‏درجاى خود انجام وظيفه مى‏كند.

اين يك نظارت عام و طيفى گسترده وهمگانى است. و براساس حديث نبوى‏صلى الله عليه وآله‏«كلكم راع و كلكم مسئول عن رعيته‏»;همه شما نگهبانيد و همه شما مسؤوليد. (2)

بله همه مسؤولند كه در برابر نقاط قوت وضعف رسانه‏ها بى‏تفاوت نباشند و از «معروف‏»آن قدردانى و تشكر كنند و «منكرا» آن را تذكردهند تا از آن جلوگيرى شود.

و اين كار همانا لبيك به نداى پروردگاراست كه در قرآن حكيمش فرموده: «و ذكرفان الذكرى تنفع المؤمنين‏» (3) ; پيوسته‏«تذكر ده، زيرا تذكر مؤمنان را سودمى‏بخشد.» و كمتر از اين نارسا و خطرناك‏است! چرا كه اين كار، عمل به يكى ازارزنده‏ترين و سازنده‏ترين دستورات مكتب‏اسلام يعنى «امر به معروف و نهى از منكر»است كه خداوند در جاى جاى قرآن به‏شكلهاى مختلف به آن امر و تشويق فرموده ونسبت‏به بى‏تفاوتى به آن هشدار داده است.در جايى مى‏فرمايد: «كنتم خير امة اخرجت‏للناس تامرون بالمعروف و تنهون عن‏المنكر...»; (4) «شما بهترين امتى هستيد كه‏آفريده شده‏ايد; چون امر به معروف مى‏كنيد ونهى از منكر مى‏كنيد...»

آرى، امر به معروف و نهى از منكر آن قدرارزنده است كه خداوند، عاملين به آن را به‏عنوان بهترين هامعرفى كرده و به تاج «برترين‏بودن‏» مفتخر فرموده است. مولا على‏عليه السلام درهشدار از عمل نكردن به آن فرموده است:«لاتتركوا الامر بالمعروف و النهى عن‏المنكر فيولى عليكم شراركم ثم تدعون فلايستجاب.» (5) ; امر به معروف و نهى از منكر راترك نكنيد، كه اگر ترك كنيد، اشرار شما برشما مسلط مى‏شوند، آن وقت هرچه دعاكنيد، مستجاب نمى‏شود!

و همين حكمت ارزنده، اصلى‏ترين انگيزه‏واقعه خونين كربلاست كه آن را حماسه‏اى‏جاويدان در تاريخ بشر ثبت كرده است. آقااباعبدالله الحسين‏عليه السلام خود چنين‏مى‏فرمايد: «اريد ان امربالمعروف و انهى‏عن المنكر...» (6)

«من با اين قيام مى‏خواهم به وظيفه الهى‏امر به معروف و نهى از منكر عمل كنم تا اين‏قانون حيات بخش اسلام، با هجوم منكرات‏مسخ و نسخ نشود و هميشه زنده بماند تا درتمام لحظات نياز در جاى خود عمل شود وخون حيات در رگ رگ مكتب اسلام ومسلمين بلكه در تمام ابناء بشر جارى كند.»

و اين تنها وظيفه يك امام يا يك فرد و يك‏گروه خاص نيست، بلكه خداوند فرد فردانسان‏ها را خطاب فرموده و مكلف كرده وهمچون حسين‏عليه السلام را الگو قرار داده است. واگر چنين نشود، دنيا و انسانها در باتلاق فسادفرو رفته و مرگ انسانيت فرا مى‏رسد!

خداوند خطاب به حضرت شعيب‏عليه السلام‏فرمود: صد هزار نفر از قومت را عذاب مى‏كنم!شصت هزار از بى‏گناهان و چهل هزار ازگناهكاران! چون گناهكاران هرچه كردند،آن‏ها بى‏تفاوت گذشتند و نهى از منكرنكردند. (7)

لذا نهى از منكر يك وظيفه همگانى است;همان گونه كه در فقه ما درجاى خود ثابت‏است. و اين وظيفه نسبت‏به «منكرات‏رسانه‏اى‏» بسيار سنگين‏تر و حساس‏تر است.چون فراورده‏هاى رسانه‏اى، غذاى روح و قلب‏مردم است، و اگر فاسد باشد، روح اجتماع رامسموم مى‏كند. كه اين به مراتب ازمسموميت جسمى خطرناك‏تر و كشنده‏تراست. اگر آلودگى هوا آلودگى آب و آلودگى‏صوتى خطرناك است، آلودگى رسانه‏اى(منكرات رسانه‏اى) فاجعه آفرين است!

در يك نظر ساده و ابتدايى و يك تقسيم‏سرانگشتى مى‏توان رسانه‏ها را به «صوتى‏» و«تصويرى‏» و «مكتوب‏» تقسيم كرد. و هريك رادر جاى خود بررسى كرد و از معروفات ومنكرات آن سخن گفت.

در اين ميان به نظر مى‏رسد كه رسانه‏هاى‏مكتوب نقش گسترده‏ترى داشته و دارند. زيراقلم از ديرباز و گذشته دور تاريخ در سرنوشت‏انسانها نقش به سزايى داشته و در ساختارفرهنگ و افكار و عقايد و بينش انسانها و درنتيجه در شكل‏گيرى زندگى آن‏ها و حتى‏سرنوشت جاودان آن‏ها مؤثر بوده و هست. وآثارى ماندگارتر و نافذتر دارد و عمومى تر وفراگيرتر است. و آن قدر مهم است كه خداوندحكيم به آن سوگند ياد كرده است. «ن والقلم و ما يسطرون‏» (8) ; سوگند به قلم وآنچه مى‏نويسند.

قلم مى‏تواند انسان را هدايت كند آنچنان‏كه جاودان سعادتمند شود و نيز مى‏تواندبراى ابد انسان را به قعر دوزخ افكند. پس‏بيش از پيش بايد دقت كرد! دراين موردحضرت جوادالائمه‏عليه السلام زيبا فرموده است:

«عجبت لمن يتفكر فى ماكوله و لايتفكر فى معقوله‏» (9) ; تعجب مى‏كنم ازكسى كه نسبت‏به غذاى جسمش اهميت‏قائل است و در آن جستجو و دقت مى‏كند تابهترين‏ها را تهيه و تناول كند، اما نسبت‏به‏غذاى فكرى خود، نسبت‏به غذاى روح و قلب‏خود بى‏تفاوت است و فكر نمى‏كند چه‏غذاهاى آلوده و مسمومى در روح خود واردمى‏كند و جان خود را انباشته از سموم مهلك‏مى‏كند!»

و اين سموم مهلك، همان «منكرات‏رسانه‏اى‏» عموما و «منكرات نوشتارى و قلمى‏»خصوصا مى‏باشند. آرى، قلم مسموم از هر مارسمى خطرناك‏تر است.

و صد البته مكتب اسلام همان طور كه به‏مصرف كننده اين گونه غذاهاى مسموم(منكرات رسانه‏اى) هشدار داده و مصرف‏كننده را برحذر داشته، توليد كننده اين گونه‏غذاهاى روحى مسموم (اهل قلم) را بيشترهشدار داده و انذار فرموده است.

در حديثى از رسول اكرم‏صلى الله عليه وآله آمده است:«يؤتى بصاحب القلم يوم القيامة فى تابوت‏من نار يقفل عليه باقفال من النار! فينظرقلمه فيما اجراه فان كان اجراه فى طاعة الله‏و رضوانه فك عنه التابوت و ان كان اجراه‏فى معصية الله - هوى فى‏التابوت سبعين‏خريفا...!» (10)

«روز قيامت صاحب قلم آورده مى‏شودهمراه با تابوتى از آتش كه برآن قفل‏هاى‏آتشين است! پس نگاه مى‏شود به قلمش كه‏در چه مسيرى جارى شده است، اگر درطاعت‏خداوند جارى شده، تابوت آتش از اوجدا و دور مى‏شود; اما اگر قلمش در مسيرمعصيت‏خدا جارى شده، پس درون آن‏تابوت به قعر جهنم افكنده مى‏شود!!»و اين روايتى است واقعا تكان دهنده وهشدار دهنده براى اهل قلم!

و لغزشهاى قلم يعنى «منكرات قلم‏» كه‏يكى از انواع «منكرات رسانه‏اى‏» مى‏باشد،بسيار است و آن قدر ظريف و دقيق و گاه به‏ظاهر ناپيداست كه چه بسا خود صاحب قلم ازآن غافل باشد. هشياران تيزبين و نقادان‏بصير بايد آفات «منكرات رسانه‏اى‏» را از نظردور ندارند و ديگران را نيز هشدار دهند.

و صد البته كه بعضى از «منكرات قلمى‏»ديگر از حد منكر بودن گذشته! بلكه به سرحدتجاوز و خيانت و عملاقيام بر ضد ارزشها درآمده است; ضدارزشهاى دينى،مكتبى، مذهبى وآرمانهاى ملت‏مسلمان...!

و بعضى هم‏جنايتى جبران‏ناپذيرو خلاصه «تهاجم‏بزرگ‏» بر عليه تمام‏ارزشهاى يك جامعه‏است. البته همه‏اين‏ها به نام آزادى قلم‏و «آزادى مطبوعات‏»كه امرى مقدس است،گذاشته شده!! اماكدام خردى است كه‏به اسم آزادى، تجاوز برهمه خوبى‏ها، تجاوز برقداستهاى دين، تجاوز بركرامت‏ها و فضائل‏مسلم اخلاقى و تجاوز بر امنيت و وحدت وسربلندى ملت را تماشا كند و دم برنياورد؟!

بزرگانى مانند مقام معظم رهبرى هشيارانه‏بيشترين همتشان روى اين موارد متمركزاست و با هشدارهاى خردمندانه و حكيمانه‏خود اين «جريان خطرناك‏» را يعنى اين‏تهاجم فرهنگى يا بهتر «رسانه‏اى‏» را از ريشه‏بررسى و هشدار داده‏اند. دريك‏جا فرموده‏اند:«مانمى توانيم اجازه دهيم به اسم دفاع ازآزادى، از شيوه‏هاى موردنظر دشمن براى‏ايجاد انحراف در اصلاحات كشور استفاده‏شود.» و نيز «هيچ مسؤولى نبايد اجازه دهداهداف دشمن در برخى مطبوعات در قالب‏آزادى بيان و اصلاحات دنبال شود.» (11)

اما آنچه من مى‏خواهم بگويم،«كوچكهاست‏» كوچك‏هايى كه به عنوان‏«منكرات رسانه‏اى‏» تنها به دقت و تذكرى نيازدارد. اما «كوچكهاى بزرگ‏» كه دشمنان آگاه ودوستان ناآگاه آب به آسياب دشمن مى‏ريزندتا چرخ آن سريع‏تر بچرخد و نان كامروايى‏دشمن سريع‏تر آماده شود!! و اين كوچك‏هاى‏بزرگ و منكرات نوشتارى و تصويرى در زير شاخ و برگ شجره خبيثه آن تهاجم‏هاى‏بزرگ، خود را پنهان كرده و در استتار كامل وبه ظاهر از نظرها دور است. و در لابلاى اين‏هياهوها و جنجال‏هاى بزرگ به آسانى رشدمى‏كند و ريشه محكم كرده و ناگهان‏سربرآورده و چون خطرى بزرگ جامعه راتهديد مى‏كند و نمونه‏هاى زياد دارد. يك‏تصوير نامناسب، يك تبليغ، يك تشويق، يك‏تعريض و يك تحريك، گاه چنان ضربه‏اى به‏آرمان‏هاى مقدس مى‏زند كه ويرانگر است.

بى‏شك يكى از شريف‏ترين فضائل اخلاقى‏انسانها در تمام جوامع خصوصا در مكتب‏اسلامى شيعى «حيا» و «عفت‏» عمومى است.بهتر بگويم يكى از زيباترين معروف‏ها كه امربه آن ارزش حياتى دارد، حيا و عفت است كه‏در مقابل آن، بى‏بندوبارى عمومى يعنى‏بى‏عفتى است. على‏عليه السلام مى‏فرمايد:

«العفة راس كل خير» (12) ; آرى، «عفت‏ريشه تمام فضائل اخلاقى و خيرات است‏» وجامعه‏اى كه داراى عفت عمومى باشد، تمام‏فضائل اخلاقى در آن رشد مى‏كند و جايگاه‏ويژه خود را مى‏يابد. بازهم على‏عليه السلام در مورد«ملت عفيف‏» فرموده است: «اهل العفاف‏اشرف الاشراف‏» (13) ; مردم عفيف و با حياشريف‏ترين مردم هستند.

و در مورد شخص «عفيف‏» مى‏فرمايد:«تكاد العفيف ان يكون ملكا من‏الملائكة‏» (14) ; شخص عفيف دور نيست كه‏ملكى از ملائكه بشود!

آرى، حفظ عفت، چه عفت جنسى و چه‏عفت اقتصادى، خود افضل عبادات است وعفت عمومى چون سدى آهنين جلو تمام‏منكرات اخلاقى جامعه را گرفته و مانع از نشرآن مى‏شود. اما اگر خداى ناكرده اين سد و اين‏حرمت عفت عمومى شكسته شود، سيلى‏خروشان از رذائل اخلاقى طغيان مى‏كند وتمام فضائل جامعه را با خود به باتلاق رذائل‏مى‏ريزد. و متاسفانه چنين خطرى توسطبرخى رسانه‏ها و منكرات رسانه‏اى جوامع راتهديد مى‏كند. بعضى مطبوعات با قلم و ياتصويرهاى نامناسب و برخى برنامه‏هاى سيمادقيقا در جهت‏شكستن سد حرمتهاى‏عمومى و عفت عمومى گام برمى‏دارند. بى‏پروابگويم تيشه برريشه حرمتها و حيا و عفت‏عمومى مى‏زنند! گرچه اين تيشه را رسانه‏هاى‏تصويرى محكم‏تر هم مى‏زنند!! اما آن مقوله‏بحث جديدى را مى‏طلبد.

از دير زمان تاريخ، در جوامع بى‏بندوبارغربى ازجنس مخالف خصوصا از زنها براى‏رسيدن به تمام مقاصد سوء خود استفاده‏مى‏كردند. حتى براى تبليغ پست‏ترين كالاى‏مصرفى خود، مثل داروى نظافت هم!! و اين‏شگرد پليد به جوامع اسلامى هم سرايت كرد.و تا قبل از پيروزى انقلاب شكوهمند اسلامى‏خود شاهد آن بوديم كه...!

اما با پيروزى انقلاب اسلامى يكى ازبهترين دستاوردهاى انقلاب، برچيدن اين‏دام خطرناك از سر راه جوانان و خزيدن‏صيادان دام‏گستر آن به سوراخها بود. و سالهاجامعه ما از اين خطر در امان...

متاسفانه از دهه دوم انقلاب به بعد، بازهم اين‏شجره خبيثه سربرآورد و صيادان دل و دين‏جوانان از گوشه و كنار از سوراخها و مخفيگاه‏هاى‏خود در آمده و دامها برسرراهها گستردند.

باز هم سوء استفاده از تصاوير تحريك‏آميزجنس مخالف شروع شد.

بله، اول از كوچكها شروع كردند. سيرپيشرفت مجله‏ها را كه در چند سال اخيرتماشا كرديم، نخست از صورتهاى تزيين شده‏«دختربچه‏هاى خردسال‏» شروع كردند! بله،تصويرى بسيار زيبا و چهره‏اى دوست‏داشتنى از يك كودك خردسال!!

از يك دختر بچه! با آرايشى تمام؟! اما براى‏دلهاى بى‏تاب جوانان، دلربا و تماشايى! رفته‏رفته چهره‏هايى زيباتر و زيباتر و با آرايش‏هاى‏غليظتر و بزرگتر، آن هم پشت مجله‏ها، گاه‏نيمه پوشيده و نيمه عريان و كم كم...! تاحالاكه پوسترهاى آنچنانى از دخترك‏هاى‏آنچنانى در معرض فروش و دست‏به دست‏بين جوانان و...!

اين‏ها نمونه‏اى از منكرات رسانه‏اى است واين است آن «كوچك‏هاى بزرگ‏» و حالاجوانان چه مى‏كنند؟! با اين چهره‏هاى تمام‏آراسته گرچه نه عريان، اما دلربا و فتان!

بگذريم از تصاوير اندام لخت كشتى‏گيران وديگر ورزشكاران كافر و مسلمان كه جداگانه‏بايد به آن پرداخت.

اين‏ها منكراتى است كه خواسته ياناخواسته جوانان را به بى‏عفتى عمومى‏مى‏كشاند و سد محكم حرمتها را فرو مى‏ريزد.همه هشيار باشيم كه در شرايط كنونى، بلوغ‏زودرس يك فاجعه بزرگ اجتماعى، اخلاقى است.

1 - سوره آل عمران، آيه 104.

2 - ميزان الحكمة، ج 4، ص 327.

3 - سوره ذاريات، آيه 55.

4 - سوره آل عمران، آيه 110.

5 - تفسير معين، ص 198.

6 - فرهنگ جامع سخنان امام حسين(ع)، ص 330.

7 - تفسير معين.

8 - سوره قلم، آيه 1.

9 - كتاب يكصد و پنجاه درس زندگى به نقل ازسفينة‏البحار.

10 - ميزان الحكمة، ج 8، باب قلم.

11 - صحبتهاى مقام معظم رهبرى در ديدار سران‏سه قوه با ايشان، مورخه 19/ 4/ 79، برگرفته ازكيهان، 20/4/ 79.

12 - 13 - 14 - ميزان الحكمة، ج 6، ص 359.