لطفا منتظر باشید ...
سفرنامه كربلا
بخش اول
احمد زمانىاشاره:
حذيفة بن منصور مىگويد: درمحضر امام صادقعليه السلام بودم. آنحضرت پرسيد: «كم حججت» چندسفر حجبه جا آوردى؟ پاسخ دادم:19 مرتبه. امامعليه السلام فرمود: «اماانك لو اتممت احدى و عشرينحجة لكتب لك كمن زارالحسينبن علىعليه السلام»; آگاه باش! چنانچهسفرهاى حجخويش را به 21 مرتبهبرسانى تازه ثواب و پاداش آن برابرباكسى است كه جدم حسين بنعلىعليه السلام را زيارت كند. (1)38 سال انتظار
شوق ديدار حرم مطهر شش اماممعصومعليه السلام در نجف، كربلا، كاظمين و سامراءروز به روز روح و روان ما را همچون شمع آبمىنمود.هفتساله بودم كه مادرم به من گفت: تو دوساله بودى كه خداوند توفيق زيارت عتباتعاليه عراق را به من، پدرت و تو عنايت كرد وبعد از طى راهها و تحمل سختىها، به نجفاشرف و كربلاى معلا رسيديم. در هر يك ازاين دو شهر، ده روز اقامت گزيديم. تو در ميانراه به مريضى سختى مبتلا گشتى، ما مداواىفراوانى كرديم اما نتيجهاى حاصل نشد. منكه از زنده ماندن تو ناميد شده بودم،دكمههاى پيراهنت را باز كردم و با ناراحتىزياد، داخل حرم اميرمؤمنانعليه السلام شديم. گريهو ناله مىكردم. زن عربى ازمن پرسيد: چراگريه مىكنى؟پاسخ دادم: بچهام مريض شده و در حالمرگ است. چه كنم؟زن عرب دست مرا گرفت وكنار ضريحمولايمان، على بنابىطالبعليه السلام برد. ظرفى راآب كرد و به كنار ضريح آورد و به دست من دادو گفت: غبار داخل ضريح مولا شفااست.مقدارى از غبار ضريح مبارك را گرفتم و درداخل آب ريختم و به قصد استشفاء به تودادم. بعد از يكى - دو ساعت، سلامتى كامل بهتو برگشت و خوب شدى.از آنروز هميشه آرزوى زيارت نجف،كربلا، كاظمين و سامراء مرا به خود مشغولكرده بود.در مناسبتهاى مختلف ديدار آنميعادگاه را انتظار داشتم و آن را از خداونددرخواست مىنمودم، تا اين كه خداوند منانعنايت كرد و بعد از 38 سال انتظار، توفيقرفيق راه ماگشت. ما و بسيارى از دلباختگاناهلبيتعليهم السلام توفيق زيارت آن امامانمعصومعليهم السلام و شهداى گرانقدر را پيدا كرديم.سفر اول من به عتبات عاليات در سال1335 ه .ش. بود. به هنگام اقامت در كربلا،درعراق كودتاى عبدالكريم عليه قاسم انجامگرفت و بعد از مدتى، راه عتبات بر عموم مردممسدود گرديد.رزمندگان در 8 سال دفاع مقدس تلاشبىوقفهاى را انجام دادند و با آب فرات وضوگرفتند و خود را شستشودادند، لكن وضو وغسل آنان مقدمه شهادت و زيارت حضرتحق جل و علا شد.پس از دوران طولانى دفاع مقدس وبازگشت آزادمردانى كه سالها در بند اسارترژيم بعثى عراق به سر برده بودند، به ويژهآنانى كه در آخرين روزهاى بازگشتخود بهزيارت عتبات مشرف شدند، گرد و غبار وصفاى آن حرمهاى مطهره مردم علاقهمند بهاهلبيتعليهم السلام را ديوانهتر كرد. آرام آرام زمزمهباز شدن راه كربلا و عتبات مقدسه عراقفضاى ايران اسلامى ما را معطر نمود و آنزمزمه رؤيايى به حقيقت تبديل شد. سپسخانوادههاى معظم شهدا، به ويژه آنانى كهچند شهيد تقديم انقلاب اسلامى كردهبودند، در صف اول زائران سالار شهيدان،اباعبدالله الحسينعليه السلام قرار گرفتند.خانوادههاى معزز شهيدان در اين سفرمعنوى - الهى دو مسؤوليتبزرگ را بر دوشداشتند:زيارت به نيابت از شهداى گرانقدر و زيارتبه نيابت از قلبهاى عاشق خويش.بعداز اين عزيزان، نوبتبه رزمندگان دفاعمقدس رسيد.اين ترتيب و چينش صحيح گرچه براىعشاق دلباخته سنگين بود و هر روزش ماههابه حساب مىآمد، لكن رحمت الهى آرام آرامشامل حال عاشقان سرگشته و مضطربى شدكه عشق حسينى با همه وجودشان عجينگشته بود و ساليان طولانى، از راه دور باحالات گوناگون بر اميرمؤمنان و سالارشهيدان و ديگر امامان معصومعليهم السلام سلام ودرود فرستاده بودند.بعد از دوبار نام نويسى و رؤياهاىحقيقى (2) تكان دهنده، بارقه اميد دركالبدمان دميد، به ما خبر دادند كه در دههسوم ماه شوال، مصادف با دهه فجر، جهتزيارت عتبات مقدسه به سرزمين عراقخواهيد رفت.ميعادگاه انتظار
11/11/78 ه .ش.روز دوشنبه فرا رسيد. كاروان دلباختهعلوى، عاشقان حسينى، دلسوختگان موسىبن جعفر و جوادالائمهعليهما السلام و دلدادگان امامهادى و امام عسكرعليهما السلام پس از اجتماع وهماهنگى، در ساعت 12 صبح به سوىترمينال غرب رفتند. بعد از ظهر، ساعت 3 بهسوى غرب كشور حركت كرديم. بامداد روز12/11/78 ه .ش. رسيديم و در نزديكى مزار محدثثقه و عالى مقام، «احمدبن اسحاق اشعرىقمى» (4) نماز صبح را به جماعتبرگزار كرديمو از آن جا به شهر مرزى خسروى رفتيم.ساعت 30/8 دقيقه بامداد وارد شهر مرزىمنذريه عراق شديم.برخورد ماموران عراقى بسيار خوب بود.زائران سعى مىكردند به آنان هديه دهند وكمك كنند، زيرا فقر و تنگدستى از وضعيتآنان روشن بود. هرگاه به بعضى هم كمك(بخشش) نمىشد، ناخشنودى در چهرهشانپيدا مىگشت.سه ساعت انتظار كشيديم تا كنترلگذرنامهها، تبديل پول ايران به دينار عراقىو... انجام شد. ساعت 12 بعد از ظهر به طرفبغداد حركت كرديم.كاظمين شريفين (حرم امام موسى بنجعفر و امام جواد الائمهعليهما السلام)
12/11/78 ه .ش.زمزمه زائران و لحظه شمارى آنان براىرسيدن به حرم امام هفتم موسى بن جعفر وامام نهم جوادالائمهعليهما السلام تماشايى بود.ساعت چهار بعد از ظهر، لحظهاى كهچشمهاى ما به دو گنبد طلايى و ملكوتى وچهار گلدسته آن دو امام افتاد، اشك شوق وديدار برگونه همگى جارى گشت. زائران آنگاهكه پا به صحن و سراى مبارك گذاردند،بىاختيار مناجات دلپذير موسى بنجعفرعليه السلام در زندانهاى استبداد هارونى رازمزمه مىكردند:«اللهم انى اسالك الراحة عند الموت والعفو عندالحساب.» (5)صحن مطهر، داراى سه ايوان زيبا و بزرگ باسقفهاى بلند مىباشد كه ستونهاى قوىآن را نگهداشته و با كاشى و آيينه آذين شدهاست. دو گنبد طلايى بر روى ضريح مبارك دوامام همام شكوه وجلالى خاص به شهر بغداد،خصوصا به منطقه كاظمين بخشيده است.صحن و سراى باصفاى آن حرم، يادآورسختىها و مشكلاتى بود كه امام موسى بنجعفرعليه السلام و امام جوادالائمهعليه السلام آنها را درتبعيد تحمل كردند و در برابر نظام حيلهگر ومستبد (بنى عباس) از مبارزات گوناگون عليهآنان لحظهاى كوتاهى ننمودند. زائران ازصميم قلب با دو امام خويش سخن مىگفتندو با زمزمه «يا باب الحوائج، يا موسى بن جعفر ويا جوادالائمه ادركنى!» اراده و عشق خود رابروز مىدادند.زيارت موسى بن جعفرعليه السلام
در برابر باب القبله حرم ايستاديم. پس ازمناجات و شكرگزارى به درگاه خداوندسبحان، اجازه ورود به حرم را گرفتيم و دربرابر ضريح نورانى، ملكوتى و با صفايش به يادهمه سفارش كنندگان و ملتمسان، به نيايشپرداختيم. هركس در حال عرفانى خود بود،كسى را نمىديد و كسى را نمىشناخت، زيراتمام وجودشان متوجه دو امامى بود كه دههاسال آرزوى زيارت آنها را داشتند.ضريح بزرگ و نقرهاى رنگى داخل حرماست كه در قسمت جنوبى و قبله آن، امامموسى كاظمعليه السلام و در قسمتشمالى داخلضريح، امام جوادالائمهعليه السلام دفن شده است.در سمت غربى آن، فاصله ضريح با ديواربسيار كم است، به طورى كه دو نفر به راحتىاز آن جا نمىتوانند گذر كنند. سمتشرقىضريح توسعه داده شده است.در قسمت جنوبى، زير دو گنبد و مقابلمضجع شريف موسى بن جعفرعليه السلام مكاننسبتا وسيعى است كه حدودا 18 متر مربعءمىباشد. به همراه برادران كاروان توانستيمدر آن مكان شريف مشغول زيارت و نيايششويم.بعضى از زائران عراقى از كيفيت و چگونگىزيارت زائران ايرانى خوشحال بودند ومىخواستند با زائران تماس بيشترىبگيرند، لكن از جو حاكم، برخويش وحشتداشتند.زيارت پرمحتوا و دلنشين امام موسىكاظمعليه السلام غربت و مظلوميت و حقانيتى رامىرساند كه نتيجه آن، محبوبيت و حاكميتآن دو معصوم پاك بردلهاى آزاده وخيرانديش است و نفرت و انزجار از همهستمپيشگان اموى و عباسى است; زيرا آنانبه خاطر آمال شيطانى خويش حكومت الهىامام هفتم و نهم را نه تنها غصب كردند، بلكهطورى زندگى عادى را برآنان سخت گرفتندكه مانع استفاده مردم از آن درياى كرامت وفرهنگ غنى اسلام شدند. اين جنايتى بود كهامويان و عباسيان نه تنها برآن نسل، بلكهبرهمه نسلهاى بعد روا داشتند.در زيارت امام هفتمعليه السلام آمده است:درود برموسى بن جعفرعليه السلام، كسى كهجانشين همه نيكوكاران است. او پيشواىبرگزيدگان و گنجينه دانشهاى نورانى و وارثآرامش و هيبت الهى است. او شب زندهدارىبود كه از سرشب تا به سحر پياپى مشغولاستغفار و آمرزش بود. سجدههاى طولانىشبانهاش با چشمى گريان و اشكبار به همراهمناجات فراوان و نالههاى پى درپى، لحظهاىاو را از خالق خود جدا نمىنمود.او امامى بود كه عقل، انديشه، خرد،خوبىها، برترىها، بخشش، احسان، پيوند وهمبستگى بين افراد در او تبلور داشت. باسختى، شكيبايى، رنج و غم همدم بود. ستم وظلم فراوان ديد. عمرى در سياهچالها به سربرد و بيشترين شكنجه و اذيت را در زندانهااز سوى حاكمان ستم پيشه اموى و عباسىتحمل نمود. تاريكى و نمورى سلولهاىزندان و شكنجهها پاهاى مباركش را كه دركند و زنجير غل (بسته) شده بود، مجروحنمود و استخوان هايش را خرد كرد و زمينگير نمود. او را كشتند. به هنگام خروججنازهاش از زندان، مناديان حكومت جائراهانت مىكردند و او را پيشواى رافضيانمعرفى مىنمودند.بارخدايا! درود و رحمتت را بر او بفرست،رحمتى فراوان و پاك و پاكيزه، به طورى كهبتواند با آن رحمت، عده زيادى را شفاعت كندو لطفش شامل حال نسلهاى زيادىگردد. (6)زيارت امام نهم جوادالائمهعليه السلام
بعد از اتمام زيارت امام هفتمعليه السلام، همگىبه سمتشمال ضريح مقدس رفتيم، زيرا درقسمت داخلى شمال ضريح، مدفن امامجوادعليه السلام قرار دارد.در پشت ضريح، مكان نسبتا وسيعى وجوددارد كه حدودا 25 متر مربع است. همگى بهصورت دسته جمعى زيارت خوانديم. بههنگام نماز مغرب و عشاء، در روضه مباركهجوادالائمهعليه السلام نماز جماعتبرگزار كرديم. شكوه و جلال وصفناپذيرى داشت. در بيندو نماز براى امام زمان (عجل الله فرجهالشريف) و نجات ملتهاى مسلمان و برآوردهشدن حاجتهاى ملتمسان، دعا كرديم.بعضى از عراقىها از برگزارى نماز جماعتبسيار مسرور و خوشحال بودند. آنها اظهارمىداشتند، مدتها نماز جماعت در آن مكانبرگزار نشده بود.روضه، دعا، نيايش و عبادت در زيرقبه آندو امام همام بالاترين كار ارزشمندى بود كهخداوند توفيق آن را به ما عنايت كرده بود. ماتصور اين بذل عنايت را از سوى خداوندنداشتيم.سپس همگى ضريح مقدس امام موسى بنجعفر و امام محمدتقىعليهما السلام را بوسيديم وهركس هر آنچه در دل داشت، با آنان در ميانمىگذاشت و براى آينده خويش و ديگران دعامىنمود.بعد از زيارت، مدفن چند تن از فقهاىبزرگ و رادمردان علم و فضيلت در داخل حرمو صحن مطهر و سمتبيرونى آن، توجه ما راجلب كرد، همانند مقبرههاى شيخ مفيد،خواجه نصيرالدين طوسى، شيخ ابويوسفقاضى، فقيه بزرگ بغداد، سيد رضى (مؤلفنهج البلاغه) و سيد مرتضى علم الهدى -رحمةالله عليهم اجمعين - آنان همچونشمعهاى نورانى گرداگرد حرم امامان خويشدفن و براى هميشه از نعمت وجودى آنانبرخوردار گشتهاند.مدفن بزرگانى از شيعه، در بغداد وجوددارد. آنان داراى تاليفات و آثار اطمينانبخشى هستند كه جامعه اسلامى و به ويژهشيعه را براى ساليان سال بيمه ساختهاند،نواب اربعه امام عصرعليه السلام: عثمان بن سعيدعمرى، محمدبن عثمان بن سعيد عمرى،حسين بن روح و على بن محمد سيمرى.محدث بزرگ، شيخ محمد بن يعقوبكلينى(ره) نيز در شهر بغداد، در محله«رصافه» مدفون است. فقها و دانشمندانفراوانى در بغداد دفن شدهاند.سامراء حرم امام على الهادى و امامحسن عسكرىعليهما السلام13/11/78 ه .ش.
صبح چهارشنبه براى زيارت امامهادىعليه السلام و امام حسن عسكرىعليه السلام عازمشهر سامراء شديم. اين شهر 124 كيلومتراز بغداد فاصله دارد. نزديكى ظهر چشمانغمزده و گريان زائران مشتاق به گنبد (7) ملكوتى آن دو امام همام افتاد. با دلىاندوهگين در نزديكى حرم پياده شده و با ذكر«لااله الاالله و سبحان الله و الحمدلله» واردصحن باصفايشان شديم.بعضى از بزرگان گفتهاند: صحن و حرمامامدهم و يازدهم به روح و روان شادى ونشاط مىبخشد و زائر احساس شادمانىمىنمايد، زيرا آن جا محل زندگى آنان بودهاست.از لحظه ورود در فكر لحظه خروج و وداعىبوديم كه بسيار تلخ و ناگوار بود; زيرا بعد از 38سال انتظار فقط دو ساعت در جوار حرمعسكريين و سرداب غيبتى كه نشانگر نقطهآغازين غيبت صغرى و كبراى خورشيد عالمتاب آسمان امامت، حجةابن الحسن(عج)است، بسيار كوتاه و سخت و طاقت فرسا بود.در ميان حرم با صفاى آن دو امامعليهما السلامضريحى نسبتا بزرگ وجود دارد. داخلضريح، مقبره امام هادىعليه السلام در قسمت قبله وضلع جنوبى واقع شده است و مدفن امامعسكرىعليه السلام در پشتسر آن حضرت، برابرضلع شمالى ضريح مىباشد.در جوار آن دو بزرگوار، حكيمه خاتون(دختر امام نهم و عمه امام عسكرىعليهما السلام) ونرجس خاتون (همسر امام عسكرىعليه السلام ومادر امام زمان - عجل الله تعالى فرجهالشريف -) مدفون مىباشند. باكمى توجه،معنويت آن فضاى ملكوتى، زائر را به يادزندگى كوتاه 6 ساله اوليه حجةبن الحسن -روحى و ارواح العالمين لمقدمه الفداء -مىانداخت. از اين رو زائر بىاختيار فريادبرمى آورد: «يا اباصالحالمهدى ادركنى! ياحجةبن الحسن عجل على ظهورك!» بعضىدعاى عهد و دعاى فرج را قرائت مىنمودند.به قدرى آن مدت، كوتاه و شيرين بود كهلحظه جدايى تلخى خاصى را به دنبال داشتو شايد آن التسختترين حال زائر عتباتمقدسه سرزمين عراق بود.براى زيارت اين دو امام - همان طور كه درروايات آمده - بعضى غسل زيارت نمودند و باآرامش و تواضع وصفناپذير به طرف داخلحرم به راه افتادند. همگى در جلوى درب بابالقبله ايستادند و اذن دخول خواندند. زائرانبا نگاههاى پرمعنا به درب ورودى و ضريحمقدس، صورت و لبهاى خويش را متبركمىكردند و برآن بوسه مىزدند.زائران با قرائت زيارت نامه مستند و زيبا،پيمان و عهدخويش را با دو پيشواى خودبرقرار مىكردند و از آن دو سرور خود تقاضاىعاقبتبه خيرى، آزادى از آتش جهنم، بهرهبيشتر از اين زيارت كوتاه، درخواستشفاعت در روز قيامت، استمرار ولايت ومحبت و دوستى آنان و پدران بزرگوارشان راداشتند و نيز نفرت و بيزارى و انزجار خود را ازدشمنانشان اعلان مىنمودند و از همه بالاتر،فرج فرزند برومند امام عسكرىعليه السلام، حجةبنالحسن(عج) كه نجات بخش همهانسانهاى دربند و حمايت كننده همهآزادگان جهان است، را درخواست داشتند.زائران نيايش فراوان كردند و خواستههاىخويش را با دو امام معصومعليهما السلام در ميانگذاشتند. بعد براى امام علىالنقىعليه السلام و امامحسن عسكرىعليه السلام دو ركعت نماز خواندند وبه آن دو بزرگوار هديه نمودند. بعد همجملات ذيل را جهت وداع قرائت نمودند:«السلام عليكما يا ولىاللهاستودعكماالله و اقرء عليكما السلام آمنابالله و بالرسول وارزقنى العود اليهما واحشرنى معهما و مع آبائهماالطاهرين والقائم الحجة من ذريتهما يا ارحمالراحمين.»سرداب غيبت
جايگاه مقدسى است كه در سمت راستضريح امام هادى و امام عسكرىعليهما السلام، خارجحرم و داخل صحن واقع شده است، كه بههنگام ورود به صحن، در سمت چپ مىباشدو با ضريح آن دو امام همام نزديك به 15 مترفاصله دارد. اين سرداب محوطه كوچكىاست كه از سطح زمين 5/2 متر پايينتر استو داراى محوطهاى مستطيل شكل به ابعاد3×5 مىباشد و نيز اطاق كوچكى در سمتچپ دارد. سرداب داراى گنبدى آجرى استو روى آن با كاشىهاى آبىرنگ قديمىپوشيده شده است. اين كاشىكارىها و بعضىاز كتيبههاى آن مربوط به قرن هفتم است.سرداب غيبت داراى معنويتى خاص است;زيرا سه امام معصومعليهم السلام در آن جا با خداعبادت و نيايشهاى شبانه روزى داشتهاند;بعد هم امام عصر - عجل الله تعالى فرجهالشريف - از آن جا غيبتخودشان را آغازنمود. از اين رو علما، بزرگان و شخصيتهاىاسلامى كه به زيارت امام دهم و يازدهم موفقگرديدهاند، از رفتن به سرداب غيبت و زيارتآن مكان غفلت نورزيدهاند، بلكه پس از اذندخول، با توجهى خاص به آن بقعه مباركهوارد شدند و به امام عصرعليه السلام درود و سلامفرستادند و به نيايش پرداختهاند. آنان دوركعت نماز مىخواندند و به امام زمان خويشهديه مىنمودند.ما پس از زيارت امام هادى و امامعسكرىعليهما السلام، طلب رحمتبراى حكيمه ونرجس خاتون و رخواستشادى ارواحطيبه شهداى انقلاب اسلامى و علو درجهبراى امام خمينىقدس سره از حرم خارج شديم و بهسوى سرداب غيبتحركت كرديم. از آن جاكه كارگران داخل محوطه سرداب مشغولتعميرات بودند، مانع ورود زائران شدند.بيرون سرداب غيبت ايستاديم و براى فرجامام زمان(عج) و سلامتى و موفقيت رهبرمعظم انقلاب اسلامى، حضرت آيةاللهخامنهاى و ديگر مراجع تقليد دعا كرديم.گرچه زيارت «آل يس» مناسبتترين زيارتاست و مىتوان از طريق آن جملات مستند وماثور با امام زمانعليه السلام نيايش كرد و ارتباطقلبى برقرار نمود، لكن كمبود وقتسبب شدكه به دو دعاى معروف و مشهور اكتفا گردد.ابتدا دعايى كه امام باقر و امام صادقعليهما السلامدرباره حضرت مهدى(عج) فرمودند، خواندهشد:«اللهم كن لوليك الحجةبن الحسنصلواتك عليه و على آباءه فى هذه الساعةو فى كل ساعة وليا و حافظا و قائدا وناصرا و دليلا و عينا حتى تسكنه ارضكطوعا و تمتعه (تمكنه) فيها طويلا» (8)پروردگارا! براى وليت «حجةبن الحسن» -كه درودهايتبر او وبرپدرانش دراين ساعت ودر هر ساعتىباد.- سرپرست، نگهدار، پيشوا،ياور، راهنما و ديده بان باش تا او را در زمينخودت با رغبت، اسكان دهى تا از وجودشبراى مدت طولانى بهره بردارى گردد.بعد هم دعاى زيباى فرج را دسته جمعىخوانديم.«اللهم عظم البلاء و برح الخفاء وانكشفالغطاء وانقطع الرجاء و ضاقت الارض ومنعت السماء و انت المستعان و اليكالمشتكى و عليك المعول فى الشدة والرخاء اللهم صل على محمد و آل محمداولى الامر الذين فرضت علينا طاعتهموعرفتنا بذلك منزلتهم ففرج عنا بحقهمفرجا عاجلا قريبا كلمح البصر او هو اقربيا محمد يا على يا على يا محمد اكفيانىفانكما كافياى و انصرانى فانكما ناصراىيامولانا يا صاحب الزمان الغوث الغوثالغوث ادركنى ادركنى ادركنى الساعةالساعة الساعة العجل العجل العجل يا ارحمالراحمين بحق محمد و آله الطاهرين.» (9)بارخدايا! گرفتارى بزرگ شد; حقايقآشكارگرديد; پرده كنار رفت; اميد قطعگرديد; زمين با همه وسعتش تنگ شد وآسمان از باريدن بخل ورزيد. بارخدايا! توئىيارى كننده و بازگشتشكايتها به توست ودر سختىها و راحتىها تكيه گاه توئى.پروردگارا! درود و رحمتبفرستبر محمد وآل محمد صاحبان امرى كه اطاعتشان را برماواجب كردى و مقامشان را برما شناساندىپس گشايش ده برما بحق آنان گشايشىنزديك همچون چشم بهم زدن و يا نزديكتر.اى محمد، اى على، اى على و اى محمد!كفايت كنيد مرا; زيرا شما كفايت كنندهايد ويارى دهيد مرا; زيرا شما يارى دهندهايد. اىمولاى ما، اى صاحب الزمان! بفريادرس بهفريادرس به فريادرس; مرا درياب مرادرياب،مرادرياب، هم اكنون، هم اكنون، هم اكنون، باشتاب، با شتاب، با شتاب. اى مهربانترينمهربانها به حق محمد و اهل بيت پاك او.بعد از ظهر روز 13/11/78 ه .ش. به سوىبغداد برگشتيم. در ميان راه، حرم امام زادهسيد محمد، فرزند امام هادىعليه السلام - كه برادربزرگتر امام عسكرىعليه السلام است.- را زيارتنموديم و براى نماز مغرب و عشاء توفيقزيارت مجدد كاظمين شريفين را پيدا كرديم.روز بعد، قبل از اذان صبح، مشرف به زيارتگرديديم و نماز صبح را در نزديكى ضريح آندو امام همام برگزار نموديم و بعد از زيارتوداع و درخواست زيارت مجدد، با اشكريزان و قلبى محزون از آن جا خارج شديم.1 - وسائل الشيعه، ج 14، ص 449.2 - چهار مرحله رؤياهاى تكان دهنده به مدت 2سال در زمانهاى ارزشمند و حساس، همانندشبهاى قدر براى رفتن و تشرف به زيارت عتباتمقدسه، به ما توجه داد كه زيارت آن پيشوايان -عليهم السلام - به يك نوع پاكسازى جسمى و طهارتروح نياز دارد.3 - سرپل ذهاب تا مرز خسروى نزديك به 30كيلومتر فاصله دارد.4 - وى از ياران خاص امام هادى و امام عسكرى -عليهماالسلام - بود و به زيارت صاحب الزمان(عج)موفق گرديد. احمد ابن اسحاق را «شيخ قميين»مىنامند. بعضى او را از اصحاب امام جواد(ع) نيزدانستهاند. (ر.ك: معجم رجال الحديث، آيت اللهخوئى، ج 2، ص 48.)5 - كافى، ج 3، ص 323، ح 10 و تهذيبالاحكام، ج 2،ص 300، ح 5، ب 13.6 - بحارالانوار، ج 102، ص 16، ح 10.7 - از بزرگترين گنبدهاى جهان است. اين گنبد درسال 1200 ه .ق. بر روى گنبد سابق آن - كه در سال363 ه . توسط ناصرالدوله حمدانى ساخته شد.- بناشده است. محيط بالاى آن 68 متر مىباشد و 72 هزاركاشى طلا در آن به كار رفته است.8 - تهذيب الاحكام، ج 3، ص 102، ح 37، ب 13.9 - بحارالانوار، ج 102، ص 119، ح 2، ب 7.
