آشنايى با واحد پاسخ به سؤالات قرآنى - آشنايى با واحد پاسخ به سؤالات قرآنى نسخه متنی

آشنايى با واحد پاسخ به سؤالات قرآنى

مركز فرهنگ و معارف قرآن در سال 1366شمسى فعاليت‏خود را باتشكيل گروه‏هاى پژوهشى آغاز كرد ، اين مركز يكى از مراكز مهم‏تخصصى علمى در رشته علوم ومعارف قرآن است . كار اوليه مركز باتحقيقات قرآن پژوه سياستمدار خستگى‏ناپذير آيه‏الله هاشمى‏رفسنجانى كه در زندان شاه انجام گرفته بود . آغاز شد ، ولى‏امروز اين مركز با تشكيل گروههاى پژوهشى مختلف مثل گروه تفسيرراهنما ، كليد قرآن ، و فرهنگ نامه‏ها و گروه دايره‏المعارف‏موضوعات و مفاهيم قرآن ، نمايه سازى ، بانك اطلاعات ، ترجمه وگروه نوآمد قرآنى با هدف خدمت‏به قرآن و گسترش فرهنگ قرآنى درجامعه توانسته است گامهاى اساسى در زدودن غبار مهجوريت ازسيماى قرآن بردارد .

يكى از گروههاى جديدالتاسيس در اين مركز قرآنى ; بخش‏پژوهش‏هاى نو آمد قرآنى است كه در مرداد ماه 1376 تاسيس شده‏است .

ما خدمت مديريت اين بخش (پژوهش‏هاى نوآمد قرآنى) جناب‏حجت‏الاسلام آقاى بهمنى رسيديم ، از ايشان خواستيم تا از اهداف ووظايف و فعاليتهاى انجام شده و در دست اقدام اين گروه ،برايمان صحبت كنند .

جناب حجه‏الاسلام بهمنى از اين‏كه فرصتى را در اختيار مجله كوثرقرار داديد ، متشكريم . لطفا از وظايف گروه (پژوهش‏هاى نوآمدقرآنى) كه تحت مديريت‏شما اداره مى‏شود ، سخن را آغاز كنيد .

بسم الله الرحمن الرحيم من هم حضور شما را در مركز فرهنگ و معارف قرآن و گروه‏پژوهشهاى نوآمد قرآنى آن خوش آمد مى‏گويم و تشكر مى‏كنم از توجه‏شما به اين مركز و گروه (پژوهشهاى نوآمد) براى همه برادران‏كه در مجله مفيد و زيباى كوثر فعاليت مى‏كنند ، آرزوى توفيق روزافزون را دارم ، اين گروه حدود يك سال و نيم است كه تشكيل شده‏است و وظايف خاصى را به عهده گرفته است كه به دو دسته اصلى وفرعى تقسيم مى‏شود .

وظايف اصلى عبارتند از :

1- تاسيس و راه اندازى واحد پاسخ به پرسشهاى قرآنى .

2- سازماندهى پژوهشهاى كوتاه و موردى كه به گروه ارجاع مى‏شود

3- تمهيد مقدمات لازم براى پژوهش درباره :

الف : فرهنگ قرآنى جامعه .

ب : پاسخ دهى به شبهات .

ج : علوم و معارف جديد قرآنى .

فرموديد يكى از وظايف اصلى گروه پاسخ به پرسشهاى قرآنى است‏انگيزه شما از راه اندازى اين واحد و مسير كار را بفرماييد ؟

مركز فرهنگ قرآن با احساس مسئوليت نسبت‏به نيازهاى جارى‏جامعه واحد ، پاسخ به پرسشهاى قرآنى را راه اندازى كرد . درابتداى كار واحد به وسيله برنامه صبح بخير ايران از شبكه‏سراسرى به اطلاع عموم رسيد و بعدها به وسيله خبرگزارى و بعضى ازروزنامه‏ها ، جريان تبليغى واحد پاسخ به پرسشها به اين شكل آغازشد ; اما اين براى جلب مخاطبين كافى نبود . از آنجا كه‏نيازمندترين قشر به معارف و فرهنگ قرآنى قشر محصل و دانش‏آموزند كه ميزان بالايى از جمعيت را هم به خودشان اختصاص‏داده‏اند ، ما حدود بيست ميليون محصل در سراسر كشور از مقطع‏ابتدايى تا پايان متوسطه داريم . اين گروه حساس‏ترين گروه‏فرهنگى در جامعه ما است و پذيراترين گروه ، در ميان اقشارفرهنگى ، بنابراين مخاطبمان را همين قشر فرهنگى يعنى محصلين‏قرار داديم و سطح كارمان را هم در همين سطح فعلا تعريف كرديم وپيش بينى مى‏كنيم در پنج‏سال آينده پاسخ‏هاى قرآنى‏مان اختصاص به‏همين قشر داشته باشد . البته از اقشار ديگر هم سوالات به مامى‏رسد كه ناگزير به آنها هم پاسخ داده مى‏شود .

پاسخ به صورت فردى صورت مى‏گيرد يا صورت گروهى ؟

مراحل پاسخ به سوالها با درجه بندى پاسخها شروع مى‏شود ، اول‏سوال به وسيله مسئول مربوطه درجه‏بندى مى‏شود و به تناسب توانايى‏محققان به هر محققى يك سوال ، براى پاسخ دهى داده مى‏شود .

شكل‏گيرى پاسخ فردى است . اما پاسخ تدوين در يك مشاركت جمعى ،نهايى مى‏شود ابتدا محقق پيش نويس پاسخ را تهيه مى‏كند بعد براى‏نظارت مى‏رود . آنگاه براى اعمال اصلاحات و سپس به بخش ويرايش‏ادبى متن ارسال مى‏شود . يعنى همه ، از محقق ، ناظر ، ويرايشگرروى پاسخ‏ها كار مى‏كنند .

تا به حال موردى بوده كه پاسخى را مركز داده ولى پرسشگر قانع‏نشده و سوال دوباره به شما برگردانده شده ؟

بله نمونه‏هاى كمى داشتيم چون گاهى سوالهاى خيلى عميقى بوده وپرسشگر هم فرد با مطالعه‏اى بوده است ; وقتى كه سوال كرده باپذيرش بسيارى از فرازهايى از پاسخ تقاضاى توضيح بيشتر شده ،استدلالهاى متنوع‏ترى در موضوع خودش شده ، يا مراجعه كردند بعضاكه بحث را ادامه دهند .

پرسشها در چه سطحى است ؟ و نوع سوالات از جهت اعتقادى سياسى اجتماعى چيست ؟

به لحاظ انتخاب سطح مخاطبان (سطح ابتدايى تا دبيرستان)نوعا سوالهاى متوسط مى‏رسد ، سوالات پيچيده نيست . سوالات به نسبت‏به سه مقطع دسته بندى مى‏شود سوالات كودكان دوره ابتدايى نوعاسوالهاى آمارى است . سوالات نوجوانان ، سوالات محتوايى است ،درخواست توضيح محتواى آيات . اما سوالات محصلان دوره دبيرستان‏بيشتر اجتماعى است كه گاهى مسائل سياسى هم هست و گاهى حل مشكلات‏روحى خودشان را از قرآن مى‏خواهند و بعضا هم شبهاتى را مطرح‏مى‏كنند ، شبهاتى كه در سطح مطبوعات مطرح شده يا خودشان درگيرشدند . گاهى در رابطه با سوالاتشان مطرح مى‏كنند كه : اگر پاسخ‏را به ما ندهيد ما دچار بى‏اعتقادى مى‏شويم .

لطفا سه نمونه از سوالات را در سه مقطع ابتدايى ، راهنمايى ودبيرستان بيان كنيد با پاسخ‏ها .

دو نمونه را به خوانندگان فرهنگ كوثر تقديم مى‏كنم :

نمونه اول:

پاسخ به آقاى محمد على صادقى سلام نامه خوش خط و زيباى شما به همراه سه پرسش قرآنى به «مركزفرهنگ و معارف قرآن‏» رسيد . اشتياق و علاقه شما را به قرآن وفهميدن مسائل آن تبريك مى‏گوييم . پرسيده‏ايد : 1- چرا قرآن به زبان عربى نازل شده است ؟ دوست عزيز : به نظر شما قرآن بايد به چه زبانى نازل مى‏شد ؟اگر به هر زبان ديگرى هم نازل مى‏شد آيا باز كسى نمى‏پرسيد يا جانداشت كه بپرسد چرا به آن زبان نازل شده است ؟ قرآن خود در اين‏باره مى‏گويد : «اگر قرآن را جز به عربى مى‏فرستاديم ، مى‏گفتند: چرا آياتش به وضوح بيان نشده است ؟ كتابى غير عربى و پيامبرى‏عرب ؟» (فصلت / 44) اگر تو در يكى از كشورها دوستى داشته‏باشى و بخواهى به او نامه بنويسى ، به چه زبانى مى‏نويسى ؟ آيابه غير از زبانى كه او مى‏فهمد و به آن سخن مى‏گويد ؟ خدا نيز چنين كرده است . او در قرآن مى‏گويد : (و ما ارسلنامن رسول الا بلسان قومه) ما هيچ پيامبرى را نفرستاديم مگر به‏زبان مردمش . در جاى ديگر مى‏گويد : (انا انزلناه قرآنا عربيالعلكم تعقلون) ما اين (كتاب) را به هيئت قرآنى عربى نازل‏كرديم تا بينديشيد . (يوسف / 2) .

از آنجا كه خداوند آخرين پيامبرش را به سوى مردم حجاز وشهرهاى مكه و مدينه فرستاده است‏بايد قرآن به همان زبانى نازل‏شود كه آنها مى‏فهمند و به آن سخن مى‏گويند و آن جز عربى نيست .

پس با توجه به عرب زبان بودن خود پيامبر (ص) و عرب زبان‏بودن مخاطبان ; طبيعى آن است كه قرآن به زبان عربى نازل شود .

نمونه دوم:

پاسخ به پرسش‏هاى برادر روح‏الله جمشيدى از اصفهان . پرسش اول : در آيه شريفه (ان الله اصطفى آدم . . . على‏العالمين) (آل‏عمران / 33) ، قرار گرفتن حضرت آدم (ع) درمقام اصطيفاى الهى از ميان چه گروهيست ؟ پاسخ : اصطيفاى آدم «على نبينا و آله و عليه السلام‏» به‏اين معنا است كه ، خداوند متعال او را اولين مخلوق و پديده ازنوع بشر قرار داده ، و در زمين جايش داد (ر . ك : بقره / 3830) و نيز آن حضرت اولين كسى است كه باب توبه برايش باز شد ; «ثم اجتبه . . .» (طه / 122) و اولين كسى است كه دين بر اوتشريع شد ; «فاما ياتينكم منى . . .» (طه / 123) اين‏خصوصيات كه ذكر شده از مختصات حضرت آدم «على نبينا و آله وعليه السلام‏» است ، كه فضايل بسيار بزرگى است و كسى جز او وچنين فضايلى ندارد .

(ترجمه تفسيرالميزان ، علامه طباطبايى ، ترجمه محمد باقرموسوى همدانى ، ج‏3 ، ص‏258 ، نشر دفتر انتشارات اسلامى)و ممكن است مقصود از عالمين ، مجموع جامعه انسانيت در تمام‏طول تاريخ بوده باشد ، بنابراين معناى آيه چنين مى‏شود : «خداوند از ميان تمام جامعه بشريت در طول تاريخ انسانهايى رابرگزيد كه نخستين آنها آدم و سپس نوح و خاندان ابراهيم وخاندان عمران «على نبينا و آله و عليهم السلام‏» بودند .»

و از آنجا كه اين برگزيدگان هر كدام در عصر و زمانى مى‏زيسته‏اند، مى‏فهميم كه منظور از عالمين ، تمام جامعه انسانى در همه‏اعصار و قرون بوده است ، و لزومى ندارد كه معتقد باشيم در عصرآدم (ع) انسانهاى زيادى وجود داشته‏اند كه حضرت آدم از ميان‏آنها برگزيده شده باشد .

(تفسير نمونه ، آيت‏الله ناصر مكارم شيرازى و همكاران ، ج‏2 ،ص‏521 ، ناشر دارالكتب الاسلاميه .)

آمارى اگر در زمينه پاسخ به پرسشها هست‏بيان بفرماييد ؟تا پايان شهريور 78 مجموع پرسشهايى كه به دست ما رسيده و ثبت‏شده 1930پرسش بوده است . پاسخهاى تهيه شده 1624 مورد بوده ،پرسشهاى غير قرآنى نيز به تعداد 600 مورد در ميان نامه‏ها بود ،پرسشهايى كه ما به مركز ديگر ارجاع داديم 92پرسش بوده ،پرسشهايى در دست اقدام 109 و پرسشهايى كه پاسخ داده نشده 25پرسش بوده .

به نظر حضرت عالى اين واحد موفق بوده يا نه و به اهدافش‏رسيده ؟

در مجموع ما به سوى اهدافى كه تعريف كرده بوديم ، پيش‏رفته‏ايم . اگرچه با اهداف اساسى كه ما داريم هنوز فاصله زيادى‏داريم ولى تا به حال روند ، روند رو به رشدى بوده است .

آيا واحد ، تصميم به چاپ و نشر پرسش و پاسخ‏ها جهت علاقه‏مندان‏دارد ؟

تا الان حدود 802 صفحه پاسخ سوالات تهيه شده و قريب 15 شكل‏مى‏شود از سوالها استفاده كرد كه يكى از آن اشكال ، نشر و چاپ‏سوالها و پاسخها به صورت موضوعى و فصل‏بندى شده در دست اقدام‏است در سطوح مختلف .

جهت علاقه‏مندان پاسخ و پرسشهاى قرآنى كه تاكنون از اين واحداطلاع نداشتند ، آسان‏ترين راه ارتباط با واحد را بفرماييد ؟

در ماه مبارك رمضان و بهار قرآن طبعا مردم عزيز ما بيشتر باقرآن حشر و نشر دارند و همين جا بنده اعلام مى‏كنم در هنگام‏قرائت و تامل در قرآن اگر سوالى برايشان پيش آمد ، مى‏توانندبا مركز ما مكاتبه كنند و پاسخ‏هاى خودشان را دريافت كنند .

دو مورد دسته بندى تخصصى سوالهاو پاسخ آن را توضيح بفرماييد؟

ما با فعاليت‏يكساله به اين نتيجه رسيديم كه بايد به تناسب‏مذاق مخاطبهاى خودمان پاسخ دهيم به اين معنى كه پاسخ‏هاى كودكان‏را نمى‏شود با زبان بزرگسالان تهيه كرد ، چون بخش زيادى ازپرسشگران ما كودكان كنجكاو و مستعد هستند ، به همين خاطر ما ازنويسندگان توانمندى دعوت كرديم تا پاسخ را به زبان كودكانه اگرچه با محتواى عالمانه و بالا تهيه و تدوين كنند و در اختياركودكان و نوجوانان قرار بدهند .

در وظيفه سوم (گروه پژوهشهاى نو آمد قرآنى) فرموديد طرحهاى‏مقدماتى داريد ، به عنوان نمونه لطفا درباره يكى از آن طرحها واقدامات انجام شده صحبت كنيد ؟

يكى از طرحهاى ما طرح تدوين مجموعه دانشوران قرآنى يادانش‏نامه قرآن پژوهان قرآنى است كه اين طرح مجموعه‏اى است كه به‏معرفى قرآن پژوهان معاصر و آثار علمى آنان مى‏پردازد اما هدف مااز اين طرح :

الف : آشنايى و دست‏يابى آسان به منابع انسانى قرآن‏پژوه وبهره‏گيرى از آنان در انجام تحقيقات قرآنى است .

ب : تدوين مجموعه با ماهيت اطلاع رسانى براى عرضه به جامعه‏اسلامى

ج : تقدير و تشويق قرآن پژوهان عزيز .

آيا اين طرح تحقيقى در كشور سابقه دارد ؟

بايد عرض كنم عمده‏ترين و آخرين تحقيق انجام شده در اين باره‏كتاب دانشنامه قرآن پژوهان آقاى خرمشاهى است كه در مجله‏منتشر شده است و مشتمل بر معرفى حدود 200 قرآن‏پژو است . ازنكات خوب كار آقاى خرمشاهى اين است كه در بسيارى معرفى‏ها ازقلم خود قرآن‏پژوهان بهره گرفته است اما با نگاهى اجمالى به دست‏مى‏آيد كه بسيارى از قرآن‏پژوهان از قلم افتاده‏اند و ديگر اينكه‏معرفى قرآن‏پژوهان در ضمن دانش‏نامه قرآن‏پژوهى است كه بيشتر حجم‏كتاب را به خود اختصاص داده است و معرفى دانشوران قرآنى در آن‏برجسته نيست .

تحقيق ديگرى به نوعى ديگر در كشور انجام گرفته كه به وسيله‏مركز اسناد و مدارك علمى وزارت فرهنگ و آموزش عالى است .

اين كار به صورت رساله‏هايى است كه به طور خلاصه در مجموعه‏هاى‏مخصوصى كه فارغ التحصيلان آموزش عالى از فهرست و كليات‏پايان‏نامه‏ها آنان را معرفى مى‏كند كه به دانشگاهيان اختصاص دارداما قرآن‏پژوهان و فارغ‏التحصيلان آزاد و حوزوى را در بر ندارد به‏اين ترتيب ما به اين نتيجه رسيديم كه مجموعه‏اى را پيش بينى‏كنيم كه مزاياى دو مجموعه پيشين را داشته باشد و كاستى‏هاى آنهارا كه اتفاقا مورد نياز است ، جبران كند .

منابع تحقيق شما در اين كار چيست ؟

ما چند منبع و مرجع اصلى در اين كار در نظر گرفتيم :

1- قرآن پژوهان سراسر كشور .

2- دانشنامه قرآن پژوهى و قرآن پژوهان .

3- مراكز اطلاع رسانى ، پژوهشگاه‏ها و مراكز تحقيقى .

لطفا درباره ضرورت و اهميت طرح توضيح دهيد .

به نظر ما ، در مركز فرهنگ و معارف قرآن به ويژه گروه‏پژوهشهاى نوآمد قرآنى كه در صدد ايجاد محيطى براى باز كردن‏عرصه‏هاى جديد در پژوهش قرآنى هستيم . تهيه و تدوين مجموعه‏اى ازفهرست و مشخصات دانشمندان قرآن‏پژوه به منظور بهره‏گيرى از آنان‏در همه ابعاد پژوهش ، امرى ضرورى است .

به طور كلى بايد عرض كنم تامين منابع انسانى كارآمد براى‏انجام تحقيقات و پژوهش در حوزه‏هاى مورد نياز ، يكى از اصلى‏ترين‏نيازهاى مديريت تحقيقات است ; اين نياز اساسى در مراكز پژوهش‏ما با وجود نيروى خوبى كه به كار اشتغال دارند ، نه تامين‏كننده و نه تدبير مناسبى براى آن انديشه شده است‏بديهى است‏تامين اطلاعات لازم در اين باره به منزله مقدمه و شرط لازم براى‏تامين منابع انسانى كارشناس براى هر مجموعه سازمان زنده وبالنده پژوهشى است .

پرسشهاى اساسى شما در اين طرح چيست ؟

پرسشهاى ما در اين جا چند مساله است :

1- قرآن‏پژوهان معاصر چه كسانى هستند و مشخصات علمى و پژوهشى‏آنها چيست ؟

2- روش و سبك آنان چيست ؟

3- انديشه‏ها و موضوعات جديدى كه در حوزه قرآن پژوهى مطرح‏كرده‏اند ، كدام است ؟

4- مجموعه آثار قرآنى هر يك از قرآن‏پژوهان كدام است .

پيش فرض ما در اين تحقيق اين است كه شناخت قرآن پژوهان معاصرو زمينه‏سازى براى ارتباط موثر با آنان در شكوفايى قرآن‏پژوهى ونوآورى در آن تاثير مثبت دارد بخصوص معرفى قرآن‏پژوهانى كه‏داراى مبانى متقنى هستند .

كار ديگرى كه در اين جا انجام مى‏شود ، ما آمديم براى تعريف‏مفاهيم و كليد واژه‏هاى اصلى اين تحقيق از قبيل دانشنامه ،قرآن‏پژوهان معاصر ، اثر قرآنى ، مقاله قرآنى ، روش ، سبك ،نظريه و غيره كارشناسى‏هايى انجام شده و در حال مكاتبه باسازمانهاى معتبر در كشور و نمايندگى‏هاى سازمانهاى علمى ،پژوهشى بين‏المللى هستيم تا به تعاريف جهانى اين مفاهيم دست‏پيدا كنيم و در صورت صلاح ديد از آنها استفاده كنيم .

روش تحقيقى شما در اين طرح چه روشى است ؟

تحقيق ما توصيفى است . از آنجا كه نوع تحقيق توصيفى و گزارشى‏است تحقيقات به صورت تكميل پرسشنامه‏هاى ويژه‏اى كه به اين منظورتهيه و تنظيم مى‏شود ، انجام مى‏گيرد كه در نهايت پرسشنامه وپاسخها بازنگرى شده و تدوين مى‏شود .

موانع و محدوديت هايى كه براى طرح با آن مواجه شده‏ايد ، چيست ؟

اين نوع تحقيق به هدف زمينه‏سازى براى دستيابى به منابع‏انسانى پژوهشهاى قرآن در كشور ما و بخصوص حوزه عليمه صورت‏مى‏گيرد و تبعا كاستيهاى خاص خود را دارد كه با رواج و گسترش آن‏به رشد و تكامل خواهد رسيد .

از جمله محدويت‏هاى خاص اين كار عبارتند از :

1- گسترش وظايف گروه پژوهشهاى نوآمد قرآنى در مركز كه با توجه‏به منابع سازمانى محدود ، مانع رسيدگى كامل به طرحهاى اساسى‏است .

2- عدم اقبال و علاقه بسيارى از بزرگان به معرفى خود ; تبعاكار تكميل فرمها به كندى پيش خواهد رفت .

3- فقدان پيشينه تحقيقات منظم و اصولى در منابع انسانى موجوددر حوزه علميه و كشور .

اگر مطلب خاصى هست ، در پايان بفرماييد ؟

فرصت را غنيمت‏شمرده از تمامى دانش‏وران قرآنى بزرگوار درسراسر كشور دعوت مى‏كنيم با مركز فرهنگ و قرآن و معارف مكاتبه‏يا تماس بگيرند تا فرم مربوط جهت آنان ارسال شود تا درمجموعه‏اى كه تدوين مى‏شود ، به نحوى مشاركت داشته باشند .

و السلام