محمد اصغري نژاد در فضليت شهر قم و اهل آن، روايات بي شماري وجود دارد. علامه بزرگوار شهيد قاضينورالله شوشتري در اين زمينه ميگويد: «اخباري كه درفضليت قم و اهل قم از رسول خدا9 و ائمه اطهار (عليهم السلام) روايت شده، فراوان است.» از اين رو به ذكر گزيدهاي از آنها ميپردازيم:1ـ روي علي بن محمد العسكري عن ابيه عن جده عن اميرالمؤمنين عليهالسلام قال: قال رسول الله صلياللهعليهوآله : «لما اسري بي الي السماء الرابعة، نظرت الي قبة من لؤلؤلها اربعة اركان و اربعة ابواب كأنها من استبرق أخضر.قلت: يا جبرئيل، ما هذه القبة التي لم ارفي السماء الرابعة احسن منها؟فقال: يا حبيبي محمد، هذه صورة مدينة يقال لها قم، يجتمع فيها عبادالله المؤمنون. ينتظرون محمداً و شفاعته للقيامة و الحساب. يجري عليهم الغم و الهم و الاحزان و المكاره...»پيامبر صلياللهعليهوآله فرمود: هنگامي كه به آسمان چهارم برده شدم، به گنبدي از لؤلؤ كه چهار ركن و چهار در داشت و گويا از حرير سبز بود، نگريستم. گفتم: جبرئيل، اين گنبدي كه بهتر از آن را در آسمان چهارم نديدهام، چيست؟جبرئيل گفت: محبوبم محمد، اين صورت شهري است كه بدان قم گويند.در آن بندگان مؤمن خدا جمع ميشوند و منتظر محمد و شفاعتش در روز قيامت و حسابرسي هستند. بر آنان غم و اندوه و ناراحتيها و ناخشنوديها وارد ميشود...در صورتي كه مقصود از ايمان ذكر شده در روايت بالا، ايمان واقعي و مؤمنان راستين باشد، نميتوان برداشت كرد كه تمامي افرادي كه در شهر قم هستند، همگي بنده مؤمن خدا مي باشند. چون افراد بي قيد وبند هميشه از صدر اسلام تاكنون در اين شهر بودهاند و به سبب گناه و معصيت خويش، اسباب نزول بلا بر اين مكان مقدس را فراهم ميكردهاند. در روايتي به فراهم بودن اسباب بلا بر اهل قم در زمان امام رضا عليهالسلام اشاره شده است. در اين روايت ميخوانيم: شخصي به نام زكرياي قمي عرض كرد: مولاي من، ميخواهم از محلي كه خاندانم در آنجا هستند، به جايي ديگر بروم؛ چون مردم سفيه بسيار شدهاند.امام فرمود: اين كار را نكن زيرا بلاها به واسطه تو از اهل قم دفع ميشود، چنانكه بلا از مردم بغداد به وسيله ابوالحسن كاظم عليهالسلام دفع ميگردد.
سرزمين نجيبان
2ـ عن حمّاد الناب قال: كنا عند ابي عبدالله (ع) و نحن جماعة اذ دخل عليه عمران بن عبدالله القمي فسأله و برّه و بشه فلما أن قام، قلت لابي عبدالله (ع) من هذاالذي بررت به هذا البر؟فقال: «من اهل البيت النجباء ـ يعني اهل قم ـ ما ارادهم جبار من الجبابرة الا قصمه الله» شخصي به نام حماد ناب گفت: به همراه جماعتي در حضور امام صادق عليهالسلام بوديم كه عمران بن عبدالله قمي وارد شد. امام از او احوالپرسي كرد و خوشحالش نمود. وقتي او برخاست و رفت به ابي عبدالله عليهالسلام عرض كردم: اين چه كسي بود كه با او اين گونه خوشرفتاري كرديد؟امام فرمود: او از جمله خاندان نجيبان ـ يعني اهل قم ـ است. هيچگاه هيچ گردنكشي از طاغيان نسبت به آنان سوء قصد نميكند مگر اينكه خداوند او را در هم ميشكند.به فرض آنكه روايت فوق از امام صادق عليهالسلام صادر شده باشد، مسلماً منظور ايشان اين نبوده كه هيچ حاكم و ظالم و گردنكشي گرچه براي مدتي كوتاه بر قم مسلط نشده و حكمراني نكرده است. شايد مقصود امام اين بوده كه به اصطلاح مقتضي براي نابودي جباراني كه نسبت به قم سوء قصد داشته ولي موانعي چون گناه كه از سوي عدهاي از اهالي قم صادر شده، باعث گرديده كه حكام ظالم بر آنجا تسلط پيدا كنند. و اصولاً با توجه به آنكه خداوند سرنوشت هيچ ملتي را تغيير نميدهد مگر اينكه خود آنان بخواهند. ميتوان استنباط كرد كه علت هرگاه بلا و ذلتي به شما رسيد، به قم برويد. چون آنجا پناهگاه فرزندان فاطمه واستراحتگاه مؤمنان استاصلي سلطه بيگانگان و ستمگران بر مردم قم و نيز بر ايران و ديگر كشورهاي اسلامي، چيزي جز كردار ناشايست آن ياجمعي از آنان و به فراموشي سپردن دستورات الهي نبوده است. خداوند در اين باره فرموده است: «... ان الله لا يغير ما بقوم حتي يغيروا ما بانفسهم...» يعني خداوند سرنوشت هيچ ملتي را دگرگون نميكند مگر اينكه آنان آنچه را كه در خودشان هست، تغيير دهند.
حجت بلاد
3ـ عن ابي عبدالله عليهالسلام قال: «ان الله احتج بالكوفة علي سائر البلاد و بالمؤمنين من اهلها علي غيرهم من اهل البلاد و احتج ببلدة قم علي سائر البلاد و بأهلها علي جميع اهل المشرق و المغرب من الجن و الانس و لم يدع الله قم و اهله مستضعفاً بل وفقهم و ايدهم... و سيأتي زمان تكون بلدة قم واهلها و حجة علي الخلائق و ذلك في زمان غيبة قائمنا(ع) الي ظهوره و لولا ذلك لساخت الارض باهلها. و ان الملائكة لتدفع البلايا عن قم و اهله، و ما قصده جبار بسوء الا قصمه قاصم الجبارين عنهم بداهية او مصيبة او عدو. و ينسي الله الجبارين في دولتهم ذكر قم و اهله كما نسوا ذكرالله.»امام صادق عليهالسلام فرمود: خداوند به شهر كوفه بر ديگر شهرها احتجاج كرده و به مؤمنان آن سامان برغير آنان از ساكنان شهرها. و خداوند به شهر قم بر ساير شهرها به واسطه اهالي آن بر تمامي ساكنان مشرق و مغرب از جن و انس اجتجاج كرده است. خداوند اهل آن را مستضعف (در دين) نميگذارد بلكه توفيقشان ميدهد و تأييدشان ميكند... زماني ميآيد كه شهر و اهل قم بر ديگر مردم حجتاند و آن در زمان غيبت قائم ماست تا ظهور او. اگر چنين نباشد، زمين ساكنان خود را فرو ميبرد. مسلماً ملائكه دشواريها را از قم و ساكنانش دفع ميكنند. هيچگاه گردنكشي نسبت به قميان سوء قصد نميكند مگر آنكه درهم شكننده جباران او را نابود و به مصيبت يا درد سر يا دشمني مشغولش مينمايد. خداوند قم را از ياد سركشان در زمان حكومتشان ميبرد همانگونه كه آنان ياد خدا را به فراموشي سپردند.
معدن علم و فضل، قائم مقام حجت
4ـ عن الصادق (ع) انه ذكركوفة و قال: «ستخلو كوفة من المؤمنين و يأزر عنها العلم كما تأزر الحية في حجرها، ثم يظهر العلم ببلدة يقال لها قم و يصير معدناً للعلم و الفضل حتي لا يبقي في الارض مستضعف في الدين حتي المخدرات في الحجال، و ذلك عند قرب ظهور قائمنا، فيجعل الله قم و اهله قائمين مقام الحجة و لولا ذلك لساخت الارض بأهلها و لم يبق في الارض حجة فيقيض العلم منه الي سائر البلاد في المشرق و المغرب، فيتمّ حجة الله علي الخلق حتي لا يبقي احد علي الارض لم يبلغ اليه الدين و العلم، ثم يظهر القائم (ع) و يسير سبباً لنقمة الله و سخطه علي العباد؛ لان الله لا ينتقم من العباد الا بعد انكار هم حجة.» زماني امام صادق عليهالسلام شهر كوفه راياد كرد و فرمود: در آينده كوفه از مؤمنان خالي ميشود و علم و دانش بدان پشت ميكند همچنانكه مار در لانه خويش پشت ميكند. آنگاه علم در شهري به نام قم ظاهر وآنجا معدن علم و فضليت ميشود به طوري كه ديگر به روي زمين كسي كه به امور ديني آگاه نباشد، پيدا نميشود. در آن زمان حتي زنان پرده نشين هم از مسايل ديني آگاهي دارند. و اين هنگام نزديك شدن ظهور قائم ماست.در آن هنگام خداوند قم و ساكنانش را قائم مقام حجت قرار ميدهد. واگر چنين نباشد، زمين ساكنان خود را فرو ميبرد و ديگر بر روي آن حجتي باقي نخواهد ماند. در آن عصر علم از قم به ديگر نقاط جهان در شرق و غرب جاري ميشود. لذا حجت خدا بر مردم تمام ميگردد به گونهاي كه ديگر كسي يافت نميشود كه دستورهاي ديني و علم الهي بدو نرسيده باشد. آنگاه قائم عليهالسلام ظهور ميكند و وسيله انتقام و خشم خداوند بر بندگان ميگردد؛ چون خداوند از مردم انتقام نميگيرد مگر بعد از آنكه حجت را انكار كنند.
استراحتگاه مؤمنان، مأواي فاطميان
5ـ عن محمد بن جعفر عن ابيه الصادق(ع) قال: «اذا اصابتكم بلية و عناء فعليكم بقم، فانه مأواي الفاطميين و مستراح المؤمنين. و سيأتي زمان ينفر اولياءنا و محبونا عنا و يبعدون عنا و ذلك مصلحة و لهم ليكلا يعرفوا بولايتنا و يحقنوا بذلك دماؤهم و اموالهم و ما اراد احد بقم و اهله سوءاً الا اذله الله و ابعده من رحمته.» امام صادق عليهالسلام فرمود: هرگاه بلا و ذلتي به شما رسيد، به قم برويد. چون آنجا پناهگاه فرزندان فاطمه و استراحتگاه مؤمنان است. زماني فرا ميرسد كه اوليا و دوستدارانمان ازما ميگريزند و دور ميشوند تا به دوستي با ما شناخته نشوند و خون و داراييشان محفوظ بماند. اين به نفعشان است. كسي نسبت به قم و ساكنانش سوء قصد نميكند، مگر اينكه خداوند او را خوار و از رحمت خويش دور مينمايد.بخش عمده اين روايت مربوط به دوران خفقان آلودي است كه بر فرزندان فاطمه(ع) وشيعيان علي (ع) در زمان خلفا و پادشاهان ستمگر غير شيعي خصوصاً سفاكان اموي و عباسي پيش از انقلاب اسلامي گذشت.
محل باز شدن در بهشت
6ـ عن صفوان بن يحيي بياع السابري قال: كنت يوماً عند ابي الحسن(ع) فجري ذكر قم و اهله و ميلهم الي المهدي(ع) فترحم عليهم و قال «رضي الله عنهم».ثم قال: «ان للجنة ثمانية ابواب و واحد منها لاهل قم وهم خيار شيعتنا من بين سائر البلاد. خمرالله تعالي و لايتنا في طينتهم.»صفوان يحيي ـ فروشنده پارچههاي شاپوري ـ گويد: روزي نزد امام كاظم عليهالسلام (يا امام رضا(ع)) بودم كه نام قم و ساكنانش و تمايل آنان به حضرت مهدي عليهالسلام به ميان آمد. در پي آن امام رحمتشان فرستاد و فرمود: خداوند از آنان خشنود باشد.سپس افزود: بهشت داراي هشت در است و يكي از آنها از آنِ قميان است. اهل قم بهترين شيعيان ما از ميان ديگر شهرها هستند. خداوند دوستي ما را در سرنوشتشان آميخته است.آنچه در توضيح روايت بالا بايد گفت، اين است كه شيعيان قم در مجموع نسبت به شيعيان ساير نقاط بهتراند. بنابراين، توصيف و تعريف امام از اهل قم به اصطلاح از حيث مجموع من حيث مجموع است و ناظر به اين معنا نيست كه فرد فرد اهل قم از مؤمناني كه در ساير شهرها و سرزمينها به سر ميبرند، بهتر و برترند.
سرزمين مقدس
7ـ عن ابي مسلم العبدي عن ابي عبدالله الصادق (ع) قال: «قم مقدسة و اهلها منا و نحن منهم لايريدهم جباربسوء الا عجلت عقوبته، ما لم بجو لوا احوالهم فاذا فعلوا ذلك، سلط الله عليهم جبابرة سوء. اما انهم انصار قائمنا و دعاة حقنا» ثم رفع رأسه الي السماء و قال: «الهم اعصمهم من كل فتنة و نجهم من كل هلكة».ابو مسلم عبدي گويد: امام صادق عليهالسلام فرمود: خاك قم مقدس است و ساكنانش از ما هستند و ما از آنان. هيچگاه گردنكشي نسبت به آنان سوء قصد نميكند مگر اينكه به كيفر خود شتاب ورزد، البته تا زماني كه احوال خويش را تغيير ندهند. در آن صورت خداوند سركشان را بر آنان مسلط ميكند. هان! اهل قم ياري دهندگان قائم ما هستند و به حق ما دعوت ميكنند.راوي گويد: آنگاه امام سرش را به سوي آسمان بلندكرد و گفت: بار الها، آنان را از هر فتنهاي حفظ كن و از هر هلاكتي نجات ده.از اين روايت شرافت و قداست ذاتي شهر قم استفاده ميشود. يعني از سخن امام به طور واضح ميتوان فهميد كه خاك قم از ويژگي خاصي برخور دار است و اين ويژگي بدون در نظر گرفتن افراد و شخصيتهاي بارزي است كه در آنجا سكنا گزيدهاند.نكته بسيار جالبي كه در اين روايت بدان تصريح شده، اين است كه اهل قم تا زماني كه كردار شايسته و اعمال پسنديده خود را ترك نكنند، مشمول رحمت الهي هستند و گردنكشان بر آنان سلطه پيدانخواهند كرد. اما پس از ترك دستورهاي الهي و غوطه ور شدن در گناهان به خشم الهي دچار و حكام ستمگر بر آنان چيره ميشوند.مجمع انصار قائم آل محمد(ص)8ـ عن عفان البصري عن ابي عبدالله 7 قال: قال لي: (اتدري لمي سمي قم؟»قلت: الله و روسله و انت اعلم.قال: «انما سمي قم لان اهله يجتمعون مع قائم آل محمد(ع) و يقومون معه و يستقيمون عليه و ينصرونه.»عفان ميگويد: امام صادق عليهالسلام به من فرمود: آيا ميداني علت ناميده شدن اين شهر به قم چيست؟عفان عرض كرد: خدا و رسولش و شما داناتريد.امام فرمود: اين شهر قم نامگذاري شد چون مردمش با قائم آل محمد صلياللهعليهوآله اجتماع و با او قيام، و براي او استقامت ميكنند و ياريش مينمايند. برخي درشرح اين حديث گفتهاند:از اين حديث و امثال آن، نقش اصلي مردم اين سرزمين در حكومت جهاني حضرت مهدي عليهالسلام روشن ميگردد. هستههاي اصلي انقلاب جهاني اسلام در دوران ظهور، از مردم ايران به ويژه مردم قم تشكيل ميشود. ازاين رو، زمينه سازي فرهنگي و تربيتي و گسترش خاك قم مقدس است و ساكنانش از ما هستند و ما از آنان . هيچگاه گردنكشي نسبت به آنان سوء قصد نميكند مگر اينكه به كيفر خود شتاب ورزدمعيارهاي راستين اسلامي ميان تودهها، ضرورتي حياتي مييابد. تنها نميتوان به اين خرسند بود كه اينجا شهر افتخار آفرين قم و قيام است و فروغ عالم گستر حضرت معصومه (س) را بر سر دارد، و ديگر راحت زيست و تعهد و مسؤليتي احساس نكرد. اين نوعي ساده انديشي است؛ زيرا با توجه به گذشته و حال و رسالتي كه قم در آينده بر دوش دارد، مسؤوليتي بزرگ متوجه مردم اين سامان است و بايد شايستگي و تقواي بيشتري داشته باشند كه در خور اين سرزمين و اين بارگاه ملكوتي باشد و زمينههاي آينده فراهم گردد و نعمتِ قرب و زيستن در چنين مركزي ارج نهاده شود. و گرنه مسؤوليت و كيفر افزونتري در كار خواهد بود؛ كه مقربان مسئوليتي عظيمتر دارند.
زهرا، سالمترين شهرها، بهترين مواضع
9ـ سئل امير المؤمنين علي بن ابي طالب عن اسلم المدن و خير المواضع عند نزول الفتن و ظهور السيف.فقال (ع): «اسلم المواضع يومئذٍ قصبة قم. فأذا اضطربت خراسان و وقتعت الحرب بين اهل جرجان و طبرستان و خربت سجستان، فأسلم المواضع يومئذٍ قصبة قم. تلك البلدة التي يخرج منها انصار خير الناس اباً و اماً و جداً و جدة و عماً و عمة. تلك التي تسمي الزهراء...» از امير مؤمنان علي بن ابي طالب عليهالسلام در باره سالمترين و بهترين شهرها و موضعها به هنگام نازل شدن فتنهها و ظاهر شدن شمشيرها سؤال شد. حضرت فرمود: سالمترين نقاط در آن روز، شهر قم است. زماني كه در خراسان اغتشاش روي دهد و ميان مردم گرگان و طبرستان جنگ درگيرد و سيستان خراب شود، در آن هنگام سالمترين مواضع، شهر قم است. قم شهري است كه از آنجا ياران بهترين مردم از جهت پدر و مادر و جد وجده و عمو و عمه بر ميخيزند. آن شهر، زهرا ناميده شده است.
شهر انصار ائمه (ع)
10ـ عن الصادق(ع) قال: اهل خراسان اعلامنا و اهل قم انصارنا و اهلكوفه اوتادنا و اهل هذاالسواد منا و نحن منهم.»از امام صادق عليهالسلام روايت شده است كه فرمود: خراسانيان پرچمهاي ما و اهل قم انصار ما و كوفيان ميخهاي ما و اهل اين سواد ازما و ما از آنان هستيم.حرم اهل بيت(ع) 11ـ عن الصادق(ع) قال: «الا ان لله حرماً و هو مكة. الا ان لرسول الله حرماً و هو مدينة. الا ان لاميرالمؤمنين حرماً و هو كوفة. الا ان حرمي و حرم ولديمن بعدي قم.امام صادق عليهالسلام فرمود: خداوند حرمي دارد و آن مكه است. هان، رسول خدا حرمي دارد و آن مدينه است. آگاه باشيد، امير مؤمنان حرمي دارد و آن كوفه است. هان، حرم من و فرزندانم بعد از من قم است.
شهر پربركت
12ـ عن الصادق(ع) قال: «ان لعلي قم ملكاً رفرف عليها بجناحيه لايريدها جبار بسوء الا اذا به الله كذئب الملح فيالماء.»ثم اشار الي عيسي بن عبدالله فقال: «سلام الله علي اهل قم يسقي الله بلادهم الغيث و ينزل الله عليهم البركات و يبدل الله سيئاتهم حسنات. هم اهل ركوع و سجود و قيام و قعود. هم الفقهاء العلماء الفهماء. هم اهل الدراية و الرواية و حسن العبادة.» امام صادق عليهالسلام فرمود: بر فراز قم فرشتهاي بالهاي خود را برافراشته است. هيچ گردنكشي نسبت به قم سوء قصد نميكند مگر آنكه خداوند او را نابود مينمايد چنانكه نمك در آب نابود ميشود.آنگاه امام به عيسي بن عبدالله اشاره كرد و فرمود: سلام خداوند بر اهل قم باد. خداوند سرزمينشان را به خوبي تبديل كند. قميان اهل ركوع و سجده و قيام و قعوداند. آنان فقيه و عالم و با شعور و اهل فهم و روايت هستند و عبادات را به خوبي به جا ميآورند.طبق سخن امام و دعايي كه ايشان در حق مردم قم فرموده است، بايستي وضعيت كشاورزي اين شهر بسيار خوب و پربركت باشد در حالي كه خلاف آن مشاهده شده و حتي در برخي از زمانها آنان با كمبود آب هم مواجه بوده و مجبور شدهاند براي رفع آن نماز استسقاء بخوانند. پاسخ اجمالي اين اشكال پيشتر ذيل برخي از روايات گذشت. آنچه در اينجا به بياني ديگر ميتوان گفت، اين است كه دعاي امام صادق عليهالسلام گرچه در حق هركس و هر گروهي كه باشد، به اجابت ميرسد، ليكن اين در صورتي است كه مانعي به وجود نيايد. مانعي كه در اينجا وجود دارد و از رسيدن نعمتهاي الهي و از جمله باران به مردم جلوگيري ميكند، گناهان است. به اين حقيقت ـ چنانكه پيشتر هم اشاره شد ـ آياتي نيز دلالت ميكند.كوفه كوچك 13ـ عن الصادق(ع) انه قال: «ان لله حرماً و هو مكة. الا ان لرسول الله حرماً و هوالمدينة. الا ان لاميرالمؤمنين حرماً و هو الكوفة. الا و ان قم الكوفة الصغيرة...»از امام صادق عليهالسلام روايت شده است كه فرمود: خداوند داراي حرمي است و آن مكه است. هان، رسول خدا حرمي دارد و آن مدينه است. آگاه باشيد، اميرمؤمنان داراي حرم است و آن كوفه است. بدانيد كه قم كوفه كوچك است...در اين روايت قم، كوفه كوچك دانسته شده است. بر اين اساس، احاديثي كه در شرافت كوفه وارد شده، شامل قم همخواهد بود.برخي از پژوهشگران در توضيح روايت فوق گفتهاند:شايد منظور اين باشد كه بعد از ظهور حضرت بقيةالله ـ ارواحنا فداه ـ كوفه پايتخت حكومت جهاني آن حضرت خواهد بود در آن موقع قم دومين پايگاه حكومت حقه خواهد بود. و شايد به همين جهت است كه عاشقان دلباخته حضرتش در دوران غيبت به مسجد سهله در كوفه و مسجد صاحب الزمان در جمكران قم رهنمون ميشوند. از اين حديث، عظمت شهر كوفه نيز به خوبي روشن ميشود كه قم را با آن همه عظمتي كه دارد، «كوفه كوچك» ناميدهاند.
اسامي شهر قم
با توجه به روايات ائمه(ع) 25 نام و عنوان و صفت براي اين شهر مقدس ذكر گرديده است.1) قم؛ 2) ارض جبل؛ 3) سرزمين نجيبان؛ 4) حجت بلاد؛ 5) معدن علم و فضل؛ 6) قائم مقام حجت؛ 7) منزل آل محمد؛ 8) جايگاه شيعيان؛ 9) استراحتگاه مؤمنان؛ 10) مأواي فاطميان؛ 11) پناهگاه شيعيان؛ 12) محل باز شدن در بهشت؛ 13) سرزمين مقدس؛ 14) مجمع انصار قائم آل محمد؛ 15) قطعهاي از بيت المقدس؛ 16) زهرا؛ 17) سالمترين شهرها؛ 18) بهترين مواضع؛ 19) بحر؛ 20) معدن شيعيان؛ 21) بلد امين؛ 22) شهر انصار ائمه؛ 23) حرم اهل بيت؛ 24) شهر پربركت؛25) كوفه كوچك.
لطفا منتظر باشید ...
