نگاه دوم - نگاه دوم نسخه متنی

نگاه دوم

آزادى از نوع آمريكايى

حسن ملكشاهى

كاوه گلستان، عكاس سرشناس كشور، جدا از مسايل پيش آمده براى‏روزنامه زن مثل هميشه با مفهوم سانسور سرستيز دارد. فرق‏نمى‏كند چه چراغ چه شلمچه و چه روزنامه زن يا راه نو. جامعه‏بايد به حدى از فهم و آگاهى و بردبارى برسد كه هم در سطح‏جامعه و هم در سطح حكومت پذيراى آزادى بيان باشد.

ايجاد موج پشتيبانى از دولت‏براى كنترل آزادى بيان (مثل‏واكنشى كه در برابر پخش برنامه چراغ پيش آمد) همانقدر خطرناك‏است كه تحريك عده‏اى به خشونت‏براى انتقام و جلوگيرى از آزادى‏بيان (كارى كه جناح راست مى‏كند.) سانسور سانسور است. چه بابوق و كرناى بنياد گرايى باشد و چه با جمله‏هاى فريبنده جامعه‏مدنى.

«كاوه گلستان روزنامه زن، شنبه‏3 بهمن‏1377 صفحه‏16»

نگاه دوم:

نگرش آقاى كاوه گلستان به آزادى بيان با نگاه و دلسوزان انقلاب‏و حافظان اصول و مبانى آن كاملا در تضاد است.

در نگاه ايشان آزادى آزادى مطلقى است كه «چراغ‏» «شلمچه‏»«راه نو» و «زن‏» مجاز به گفتن و نوشتن هر مقاله و هرموضعگيرى هستند.

اين نگاه، پيامدى جز حاكميت روح آنارشيستى بر جامعه و تشديدتنش و غوغا سالارى در جامعه نخواهد داشت.

در نگاه دلسوزان به اصول و مبانى انقلاب نه چراغ مجاز به افشاى‏اسرار نظام است و نه شلمچه مجاز به تضعيف مراجع تقليد.

نه روزنامه زن مى‏تواند با طرح مسائلى زمينه ابتذال در جامعه‏را فراهم كند و نه راه نو حق آن را دارد تا زمينه پذيرش‏التقاط را در ذهنيت قشر جوان هموار سازد.

در جامعه اسلامى آزادى داراى مرزى مشخص است و حدود و ثغور آن‏را قرآن و عترت و اجتهاد و شخص ولى فقيه و قانون مشخص مى‏كند وهمه مردم ملزم به رعايت آن هستند. از ديد حافظان انقلاب شخص‏آقاى كاوه با سوء استفاده از موقعيتى كه روزنامه زن برايش‏مهيا كرده است‏حريم آزادى در چهار چوبه قانون را شكسته است وبه سليقه‏هاى متفاوت در انقلاب به صراحت توهين كرده است.

وى با بهره‏گيرى از فضاى موجود هم تفكر دلسوزانه برخى نيروهاى‏انقلاب را با واژه‏هاى غيرمودبانه «بوق و كرناى بنيادگرايى‏»خطاب مى‏كند و هم از بينش خيرخواهانه رئيس جمهور متدين به‏«جمله‏هاى فريبنده جامعه مدنى‏» ياد مى‏كند. به نظر ما اين بى‏احترامى و تضعيف هردو سليقه همان آرمان هواداران آزادى از نوع‏امريكايى است.

گفتمانى گنگ از گفتگو

مراد از گفتگوى ميان تمدنها، گفتگو ميان‏دولتها نيست كه در چند سده اخير به عنوان «ملت دولت‏» (nationstate) يا «كشور دولت‏» (countrystate) در عرصه‏بين المللى حضور يافته‏اند، گفت و گوى ميان اديان هم منظورنيست، چرا كه اديان از جمله عناصر سازنده تمدن و حداكثرمهم‏ترين عنصر آن بوده‏اند.

حتى نمى‏توان گفت و گوى ميان‏تمدنها را به به گفت و گوى ميان فرهنگها تقليل داد. زيرا كه‏فرهنگ ساختار درونى جوامع را تشكيل مى‏دهد. تمدن هم ساختاردرونى و هم بيرونى هر جامعه را مى‏سازد. تمدن از مرزهاى قومى وملى و دينى و فرهنگى فراتر مى‏رود و پهنه‏اى بسيار گسترده‏تر ازحيات يك قوم يا يك ملت را در بر مى‏گيرد. آن چه موجب اختلال‏ميان تمدنها مى‏شود و به صورت مانع بروز مى‏كند اين است كه‏تمدنها را واحدهاى بسته و نفوذ ناپذير بدانيم، يا آنها را دريك زمان تاريخى خاص محدود كنيم و به آنها مانند موزه‏اى درزمانى خاص نگاه كنيم. در حالى كه گفت و گوى تمدنها گفتگوى‏ميان زندگان است. گفتگوى زنده با مرده معنا و مفهومى نمى‏تواندداشته باشد. انحصارگرايى تمدن ( civillzationai exciusive) ازشرايطى است كه موجب امتناع گفتگوى ميان تمدنها را فراهم‏مى‏آورد و به ستيز و مناظره مى‏انجامد كه با گفتگو فاصله بسياردارد. در تمدنى كه بخواهد هنگام گفتگو، اقتدار و سلطه بر ديگرتمدنها اعمال كند (و در چاب چوب سوژه ابژه با آنها مواجه‏شود) شرايط امتناع از گفتگو را فراهم آورده است. گفتگوى تمدنى‏با گفتگوى سياسى و ديپلماتيك در ماهيت‏با يكديگر متفاوت است.

گفتگوى سياسى ميان سياستمداران صورت مى‏گيرد. در حالى كه‏طرفهاى گفتگوى تمدنها متفكران هستند. عايت‏برابرى حقوق وامكانات ميان طرفين و نيز نياز متقابل و شناخت دوسويه از ديگرشرط هاى لازم براى گفتگو است.

نگاه دوم:

مسائل مطروحه از سوى آقاى آقاجرى در خصوص مقوله‏هاى گوناگون‏همواره با واكنشهاى مختلفى از سوى عام و خاص رو به رو شده‏است. متاسفانه بايد گفت كه سخنان ايشان در روزنامه «خرداد،دو شنبه 5 بهمن‏77» پيرامون گفتگوى تمدنها چون سخنانشان‏درخصوص مجلس خبرگان «هفته نامه در راه نو» تامل بر انگيزاست و پرده از برداشتها و موضعگيريهاى عجولانه ايشان در برخوردبا مفاهيم مختلف بر مى‏دارد. موضعيگيريها و پاسخهاى آقاى‏آقاجرى هيچگاه شفاف نبوده و پاسخ اين پرسش در نزد ايشان‏همچنان محفوظ است كه اگر گفتگوى تمدنها، گفتگوى سياسى، دينى وفرهنگى نيست پس تمدنها حول چه محورى به بحث‏خواهند نشست؟ درمنظر آقاى آقاجرى گفتگوى تمدنها حتى گفتگوى تاريخى نيست. چراكه ايشان محوريت تاريخى را نيز نگاهى «موزه‏اى در زمان خاص‏مى‏داند.» آقاجرى با بيان اين مطلب كه «گفتگوى تمدنها گفتگوبين زنده‏هاست‏»و «گفتگوى تمدنها متفكران هستند» اين سوال رافرا روى هر مخاطبى مى‏نهد كه براستى آيا زندگان اين كره خاكى‏تنها متفكرانند؟ آنهم متفكرانى كه در حلقه مناظره خود ازمقوله‏اى سخن به ميان مى‏كشند كه نه ريشه تاريخى، نه ريشه‏فرهنگى و نه دينى و سياسى دارد. اين نگرش آقاى آقاجرى به‏گفتگوى تمدنها نه تنها ريشه در مبانى فكرى هيچ مكتب وانديشمندى ندارد بلكه در قوطى هيچ عطارى هم پيدا نمى‏شود.

مطبوعات و استحاله آرام

هيات اسلامى هنرمندان با ارسال رنجنامه‏اى به مطبوعات كشور ازسياستگزاريهاى وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى انتقاد كرد و آن رانماد كامل از هم گسيختگى فرهنگى دانست.

در اين رنجنامه‏آمده‏است: «آنچه در طول 18 ماه حاكميت مديران ارشاد ديده شد،چيزى جز هرج و مرج نيست. مسائل و مشكلاتى كه در طول اين مدت درحوزه‏هاى مختلف كتاب، مطبوعات، تئاتر، سينما و موسيقى ايجادشد، به وضوح، نمايانگر آنارشيسم و آشفتگى محض است و گويا بنابر اين است كه هيچ مرزبندى مشخصى بين ارزشها و ضد ارزشها، اصول اخلاقى و غير اخلاقى، مبانى شرعى و عرفى و قانونى با غيرآن نباشد و بنا بر اين است كه مخاطب عمومى و مردم جامعه، آرام‏آرام به عدم حساسيت و نگاه خنثى عادت داده شوند.» (روزنامه‏جمهورى اسلامى)

نگاه دوم:

پيامدهايى چون آنارشيسم، آشفتگى و نگاه خنثاى مردم نيز درعرصه سياست‏به وضوح به چشم مى‏خورد. خوف آن مى‏رود كه رشد غوغاسالارى حاكم بر مطبوعات، عدم رعايت مرزهاى اخلاقى، هياهو برسرمسائل جزئى و پيش پا افتاده و بزرگنمايى وقايع كوچك و كوچك‏شمارى بحرانهاى بزرگ در عرصه سياست در مطبوعات مردم خصوصاجوانان را به نوعى به سوى سياست زدگى سوق داده و «مخاطب‏عمومى و مردم جامعه آرام آرام به عدم حساسيت، نگاه خنثى عادت‏داده شوند.» آنچه امروز در صحنه سياست و صفحه‏ها و تيترهاى‏سياسى مطبوعات به چشم مى‏خورد بسيار خطرناك خود را جلوه كرده‏است و جامعه‏اى را كه لازمه آن سياسى بودن مردم است كم‏كم به‏جامعه‏اى بى روح، گريزان از سياست و استحاله شده سوق مى‏دهد.

اولين پيامد آن را مى‏توان هتك حرمت جناحهاى واقعى كشور چون‏جناح چپ و راست كه رهبرى فكرى هر كدام را دلسوختگان انقلاب‏تشكيل مى‏دهد به شمار آورد و متعاقب آن ظهور جناحهاى غيرانقلابى و دينى و روى كرد جوانان و حتى عامه مردم به آنان به‏شمار آورد. متاسفانه كسى جز رهبر معظم انقلاب نسبت‏به اين روى‏كرد خطرناك مطبوعات كه سياست زدگى و سياست گريزى را سرلوحه‏برنامه‏هاى خود قرار داده است واكنش نشان نداده‏است.

جنبش دانشجويى و جدايى از مردم

چهل وششمين يادمان آذران اهورايى 32، شهيدان بزرگ‏نيا، شريعت‏رضوى و قندچى بر جنبش دانشجويى ايران مبارك باد. بى ترديد خون‏آنان گرما و جان تازه‏اى به شريان مصدوم و روح داغديده مبارزات‏ضد استبدادى و ضد استعمارى مردم ايران داد. به نحوى كه‏پايه‏هاى تجديد بنا شده استبداد را در فرداى كودتاى 28 مردادلرزاند و ديوار روانى استقامت و پايدارى منش خود كامگى درحكومت را براى هميشه از اذهان زدود. اين چنين جنبش به تهديدى‏دائمى براى همه انديشه‏ها و نهادهاى معطوف به استمرار واستبداد تبديل شد. جانفشانى آنان، افق روشنى بر موقعيت مستقل‏و مردمى جنبش دانشجويى ايران گشود و بر اعتبار و وزن‏استراتژيك آن افزود. و اكنون راهبرد اخلاقى، سياسى و اجتماعى‏آنان به گشودن موقعيتى استراتژيك، مستقل و مردمى در جنبش‏كنونى دانشجويى كمك شايانى مى‏كند. (جواد رحيم پور، ايران‏فردا، سال هفتم، شماره‏49، ص 111)

نگاه دوم:

اين واقعيتى انكار ناپذير است كه جنبش دانشجويى كشور از زمان‏نضج‏گيرى تا كنون جنبش ضد استعمارى و ضد استبدادى بوده است. تاجايى كه حتى مقام معظم رهبرى در ديدار خود با دانشجويان كشوربا سليقه‏ها و تشكل‏هاى خاص به صراحت‏بدين نكته اذعان نمودند.

اما اين مسئله كه راهبردهاى اخلاقى و سياسى و اجتماعى امروز،جنبش دانشجويى را در مقطع كنونى به سمت «موقعيت مستقل ومردمى سوق مى‏دهد» با واقعيتى موجود كه چندى است در محافل‏دانشجويى كشور به چشم مى‏خورد در تضاد كامل است.

آنچه كه امروز در متينگها و نشستهايى كه به نام جنبش دانشجويى‏كشور تمام مى‏شود و بعضا توسط افرادى غير دانشجو سازمان دهى‏مى‏شود نه تنها فاقد شاخصه‏هاى ضد استكبارى و ضد استعمارى است‏بلكه گاه جنبش دانشجويى كشور را به حركتى «مستقل از مردم‏» وجامعه سوق داده است.

موضعگيريها و شعارهايى كه امروز در نشستهاى برخى محافل‏دانشجويى ديده و شنيده مى‏شود كاملا با موضعگيرى و شعارهاى مردم‏متفاوت، متضاد و حتى در برخى از موارد راهپيمايى ضد استكبارى‏مردم را تحت الشعاع حركتهاى خود مى‏سازد.

ايجاد شكاف بين مردم و برخى از جنبشهاى دانشجويى كشور و روندرو به رشد حركت جدايى دانشجويان از مردم حركتى را در پس ازانقلاب در دانشگاهها تداعى مى‏كند كه امام راحل(ره) چاره‏اى جزدستور تعطيل كردن دانشگاهها فرا روى خود نديدند. بر دانشجويان‏مومن و معتقد به نظام و نيز دانشجويان آزاد انديش، سياسى و باروحيه استكبارى ستيز است كه هويت اصلى جنبش دانشجويى كشور كه‏همان روحيه ضد استعمارى و استبدادى و بيگانه ستيزى را همچنان‏حفظ و پايگاه مردمى خود را بيش از پيش محفوظ بدارند.

مشاركت‏سياسى كلاس اولى‏ها

ستاد امور بانوان وزارت آموزش و پرورش اعلام كرد: تصويرى كه‏دختر كلاس اول دبستان از خود مى‏بيند تصويرى منفعل، تاثيرپذير، دنباله رو و بدون كمترين مشاركت در عرصه تحولات سياسى،اجتماعى و فرهنگى است. ستاد امور بانوان وزارت آموزش و پرورش‏نتايج اجمالى بررسى‏هايى را كه در باره كتابهاى دوره ابتدايى وراهنمايى، بخصوص فارسى سال اول دبستان، انجام شده است تشريح‏كرد.

بر اساس اين بررسى‏ها، چهره ارائه شده از زن و مرد در كتاب‏هاى‏درسى نه با واقعيت‏هاى اجتماعى سازگار است و نه با ارزش‏هاى‏پذيرفته شده در جامعه. بى‏توجهى به نقش‏هاى گوناگون زنان درجامعه و غفلت از آنان و تكرار رسوبات تبعيض جنسيتى در كتاب‏هاى‏درسى دانش آموزان را در رويا رويى با واقعيت‏ها دچار تناقض‏كرده است. همچنين چهره ارائه شده از زن و مرد باعث ايجاد خودپنداره‏اى منفى در زنان و دختران و موجب جداسازى آنها از جامعه‏و ارزشهاى آن مى‏شود. ستاد فوق، بر پايه نتايج‏به دست آمده ازاين پژوهش، پيشنهادهايى در باره كتابهاى درسى ارائه كرده است:

تدوين كنندگان كتابهاى درسى بايد از ميان كسانى باشند كه به‏توانايى و استعداد يكسان ميان زن و مرد باور داشته باشند.

كميته‏اى با عنوان «تدوين نقش مطلوب زن در كتابهاى درسى‏»تشكيل شود.

توازن كمى ميان تصاوير مردان و زنان و دختران و پسران دركتابهاى درسى رعايت‏شود.

تصاوير كتابهاى درسى با تكيه بر واقعيت‏هاى عينى جامعه درچارچوب فرهنگ اسلامى نشان دهنده حضور و مشاركت زنان در عرصه‏هاى‏گوناگون اجتماعى و در قلمرو فعاليتهاى فرهنگى، علمى، اجتماعى،اقتصادى و سياسى به شكل خلاق و نتيجه بخش باشد و از تقسيم‏كليشه‏اى كارهاى مردانه پرهيز شود تا به اين ترتيب، ضمن ارج‏گزارى و اولويت‏بخشيدن به نقش مادرى زنان، انگيزه پيشرفت وايمان به لياقت و توانايى خود به عنوان يك انسان و فارغ ازجنسيت در كودكان جامعه ما ايجاد شود. (زنان، سال هفتم، شماره‏48، ص‏59.)

نگاه دوم:

ستاد امور بانوان وزارت آموزش و پرورش، تصوير دختران را دركتابهاى درسى اول دبستان تصويرى منفعل، تاثير پذير، دنباله‏روو بدون كمترين مشاركت در عرصه تحولات سياسى و اجتماعى و فرهنگى‏مى‏خواند. از اين رو بر اين ستاد است كه در اولين گام خودتصوير درست از دخترى هفت‏ساله كه داراى ويژگيهاى چون ابتكار،تاثيرگذارى، پيش روى و داراى روحيه مشاركت در عرصه تحولات‏سياسى، اجتماعى و فرهنگى را به مسوولين فرهنگى، معلمين ووالدين ارائه دهد.

در ارزيابى اظهار نظرهاى ستاد امور بانوان وزارت آموزش وپرورش بيان چند نكته ضرورى است.

1 اينكه چگونه دختر بچه‏اى هفت‏ساله مى‏تواند در تحولات سياسى،اجتماعى و فرهنگى مشاركت كند. اين مقوله‏اى است كه بايد ستادامور بانوان تشريح كند. اگر اين مشاركت و تاثير گذارى همان‏آشنايى وى به مبانى اسلامى و ملزم به رعايت احكام و شركت اين‏عزيزان در راهپيمايى‏ها و نمازهاى جمعه و جماعات است اين ستادسخنى تازه و راهكارى نو را ارائه نداده است اما اگر اين‏مشاركت چيزى است كه امروز در عرصه‏هاى گوناگون شاهد آنيم بايدمنتظر ماند كه دختران كلاس اولى نيز قربانى نگرش اندئاليستى وآرمانگرايى كسانى شوند كه در مقوله فرهنگ با واقعيتهاى موجودجامعه و حتى اصول اوليه روانشناختى كيلومترها فاصله دارد.

2 اين ستاد با بيان اين مطلب كه «تدوين كنندگان كتابهاى‏درسى بايد از ميان كسانى باشند كه به توانايى و استعداد يكسان‏ميان زن و مرد باور داشته باشند.» نگرش سطحى خود را نسبت‏به‏اسلام و مبانى آن به نمايش گذاشته‏اند. چرا كه حتى بى‏سوادترين‏فرد هم استعدادها و توانايى‏هاى زن را در همه جنبه‏ها و زمينه‏هايكسان بر نمى‏شمارد. مكتب حيات بخش اسلام بين دو مقوله‏«تبعيض‏» و «تضاد» فرق نهاده و اسلام بر پايه «تفاوتها» و«تواناييها» به زن مى‏نگرد و براى وى تكليف و احكام خاص به‏خود تدوين مى‏نمايد.

3 تلاش اين ستاد براى ايجاد «توازن كمى ميان تصاوير مردان وزنان‏» گذشته از بروز برخى مفسده‏ها در مراكز آموزشى و روى كرداين ستاد را به «فمينسيم‏»، بيش از پيش نمايان مى‏سازد.