معماري پاسارگاد - معماری پاسارگاد نسخه متنی

معماري پاسارگاد

مجموعه ميراث جهاني پاسارگاد مجموعه‌اي از آثار باستاني برجاي‌مانده از دوران هخامنشي است که در ?? کيلومتري شمال مرودشت در منطقه? پاسارگاد از توابع شهرستان پاسارگاد)(با مرکزيت سعادت شهر) استان فارس واقع شده‌است. اين مجموعه دربرگيرنده? ابنيه‌اي چون کاخ دروازه، پل، کاخ بار عام، کاخ اختصاصي، دو کوشک، آبنماهاي باغ شاهي، آرامگاه کمبوجيه، استحکامات دفاعي تل تخت، کاروانسراي مظفري، آرامگاه کوروش بزرگ، محوطه? مقدس و تنگه بلاغي است.

اين مجموعه، پنجمين مجموعه? ثبت‌شده در فهرست آثار ميراث جهاني در ايران است که طي جلسه يونسکو که در تيرماه سال ???? (Only registered and activated users can see links) در چين برگزار شد به علت دارا بودن شاخص‌هاي فراوان با صد در صد آرا در فهرست ميراث جهاني به ثبت رسيد.

هر اثر که در فهرست جهاني يونسکو جاي مي‌‌گيرد طبق کنوانسيون ميراث طبيعي و تاريخي بايد از سوي کشور نگهدارنده? اثر مورد توجه ويژه قرار گيرد و انجام هرگونه اقدامي در به خطر افتادن آن ممنوع است.

سرزمين پارس زادگاه هخامنشيان بوده است. خاندان پارس، که به رهبري کوروش دوم (که از ??? تا ??? پيش از ميلاد سلطنت نمود) در سال ??? پيش از ميلاد، بر مادها پيروز شدند. بر پايه? سنت، کوروش دوم اين منطقه را به پايتختي انتخاب کرد زيرا در نزديکي منطقه‌اي بود که بر ايشتوويگو پادشاه ماد پيروز شد. اين اولين پيروزي، پيروزي‌هاي ديگري چون غلبه بر ليدي، بابل نو، و مصر را به دنبال داشت. امپراتوري هخامنشي بعداً توسط پسر او کمبوجيه (??? تا ??? پيش از ميلاد) و داريوش اول (??? تا ??? پيش از ميلاد) تحکيم و گسترش يافت. از کوروش در انجيل به عنوان آزادي‌دهنده? بابل و کسي که يهودها را از تبعيد بازگردانده ياد شده است. در ?? کيلومتري جنوب پاسارگاد، داريوش بزرگ پايتخت نمادين خود شهر پارسه ( شاعري يوناني اين شهر را پرس پليس نام نهاد ) را بنيان نهاد. تا هنگامي که اسکندر از مقدونيه در سال ??? پيش از ميلاد امپراتوري هخامنشي را تسخير کرد، پاسارگاد يک مرکز مهم سلسله‌اي باقي ماند. به گفته? نويسندگان باستاني، مانند هرودوت و آريان (گزنفون)، اسکندر آرامگاه کوروش را محترم شمرده و آن را بازسازي نمود.

در دوره‌هاي بعدي، از تل تخت همچنان به‌عنوان يک دژ بهره‌برداري مي‌شد، حال آنکه کاخها متروک شده و از مصالح آن دوباره استفاده شد. از سده? هفتم به بعد، آرامگاه کوروش به نام آرامگاه مادر سليمان خوانده مي‌شد، و به يک مکان زيارتي تبديل شد. در سده? دهم يک مسجد کوچک در گرد آن ساخته شد، که تا سده? چهاردهم از آن استفاده مي‌شد. اين محوطه توسط مسافرين طي سده‌ها بازديد شده، که باعث از دست رفتن تدريجي اجزا گوناگون آن گشته است.

شهر باستاني پاسارگاد نخستين پايتخت شاهنشاهي هخامنشي در قلب استان فارس، در دشت رودخانه پُلوار قرار دارد. نام شهر «اردوگاه پارس» دلالت از موقعيت مکاني شهر دارد. شهر توسط کوروش بزرگ (کوروش دوم) در سده? ششم قبل از ميلاد ساخته شد. محوطه? اصلي (??? هکتار، حدوداً ?.?×?.? کيلومتر) توسط يک منطقه? طبيعي بزرگ احاطه و محافظت شده است (حدوداً ???? هکتار). محوطه? اصلي شامل اين بناهاي تاريخي است:

آرامگاه کورش بزرگ در جنوب؛

تل تخت (يا «تل تخت سليمان»؛ سرير پادشاهي سليمان) و استحکامات، واقع بر يک تپه در شمال محوطه? اصلي؛

مجموعه? سلطنتي در مرکز محوطه? اصلي، شامل بقاياي:

ساختمان دروازه (دروازه R)، تالار عمومي (کاخ S)، قصرمسکوني (کاخ P)، و باغ سلطنتي (چهار باغ).

در منطقه? شرق يک بناي کوچک قرار دارد(??×?? متر) که يک پُل تشخيص داده شده است. در شمال مجموعه? سلطنتي زندان سليمان قرار دارد، يک برج سنگي، باحدوداً ?? متر ارتفاع. تاريخ ساخت اين بنا مشخص نيست. محوطه? اصلي شامل منطقه? حفاري‌شده است، اما پايتخت باستاني منطقه‌اي بسيار وسيعتر از اين منطقه بوده و هنوز حفاري نشده است. در محوطه? حفاظتي اطراف، باقيمانده‌هاي ديگري نيز هستند: محدوده? مقدس (حدوداً ???-??? پيش از ميلاد)، و محوطه‌هاي تل نوخودي، تل خاري، تل سه آسياب، دوتلان، که برخي از اينها متعلق به ماقبل تاريخ هستند، همينطور مدرسه يا کاروانسرا (سده ?? ميلادي). در محوطه? حفاظتي همچنين پنج روستا وجود دارند که کشاورزان در آنها ساکنند.

mehrpage.blogfa

jorji

11-09-2007, 10:49 PM

آرامگاه کوروش

مهمترين اثر مجموعه ي پاسارگاد،بنايي است که پيشتر مشهور به ((مشهد مادر سليمان))بود و از سال ????م. به بعد به عنوان آرامگاه کوروش کبير مشخص شده است و چون گوهري در ميان دشت خودنمايي مي کند. حدوداً در ??? تا ??? قبل از ميلاد از سنگ آهکي به رنگ سفيد ساخته شده است. بناي آرامگاه ميان باغ هاي سلطنتي قرار داشته و از سنگ هاي عظيم ، که درازاي بعضي آنها به هفت متر مي رسد،ساخته شده است.

تخته سنگ هاي آرامگاه با بست هاي فلزي، به هم پيوسته بوده است.که بعدها آنها را کنده و برده اند و اکنون جايشان به صورت حفره هايي ديده مي شود که بيشترشان را تعمير کرده اند. بناي آرامگاه دو قسمت مشخص دارد، يکي سکويي ? پله اي که قاعده آن مربع مستطيلي به وسعت ??? متر مربع است و ديگري اطاقي کوچک به وسعت ?/? متر مربع که سقف شيب بامي دارد و ضخامت ديوارهايش به ?/? متر مي رسد. پايه بنا (??.??×??.?? متر) از شش لايه پلکاني تشکيل شده است، که از آنها اولي به بلندي ??? سانتي متر، دومي و سومي ??? سانتي متر، و سه عدد آخري ??.? سانتي متر هستند. ارتفاع کلي بنا در حدود ?? متر است.

در ورودي آرامگاه در سمت شمال غربي قرار داشته و ?? سانتي متر پهناي آن است.اين درگاه کوتاه نيز داراي دو در سنگي بوده که از بين رفته است. خزانه? آرامگاه، در بالاترين نقطه، شکل يک خانه? شيرواني ساده با يک ورودي کوچک در غرب را دارد. تا حدود صد سال پيش باور بر اين بود که اين بنا آرامگاه مادر سليمان باشد و در دوره? اتابکان در زمان آل بويه با استفاده از ستونهاي باقيمانده از کاخ‌هاي باستاني مسجدي با نام «مسجد اتابکي» در گرد آن ساخته و يک محراب کوچک در خزانه? آرامگاه کنده‌کاري شد. در دهه? ???? بقاياي مسجد پاکسازي شده و تکه‌هاي تاريخي به نزديکي مکانهاي اصلي‌شان بازگردانده شدند. پس از کشته شدن کوروش بزرگ در جنگ با ساکاها يا ايرانيان شمالي، جسد وي را موميايي کرده و درون تختي از زر نهاده و اشياي مهم سلطنتي و جنگي او را در کنار وي گذارده بودند. در حمله اسکندر مقدوني، يک شخص مقدونه اي در اين آرامگاه را شکسته و اشياي آن را تاراج کرده و کالبد را گزند رسانده بود.

در شيب سقف آرامگاه دو حفره ي بزرگ وجود دارد که براي سبک کردن سنگ ها و کم کردن از بار سقف ايجاد شده است و برخي اشتباها، جاي نگهداري کالبد کوروش و همسر وي دانسته اند. آرامگاه کوروش در همه دوره هخامنشي مقدس به شمار مي آمده اين امر باعث گرديده که در دوران اسلامي هم اين تقدس حفظ شود، اما تعبير اصلي بنا ديگر مشخص نبوده است و از سوي ديگر مردم هم ساختن بناهاي با عظمت سنگي را خارج از قوه بشري مي دانسته اند و به حضرت سليمان که ديوان را براي کارهاي دشوار در خدمت داشته است، نسبت مي داده اند. به همين جهت آرامگاه کوروش را هم از بناهاي آن حضرت مي شمردند و آن را به مادر او نسبت مي دادند و (مشهد مادر سليمان) مي خواندند.

استحکامات دفاعي تل تخت

اين استحکامات با وسعتي در حدود ???? متر مربع بر روي تپه‌اي عظيم در انتهاي شمالي پاسارگاد قرار دارند. استحکامات مذکور معماري چهار دوره را به خود اختصاص داده است :

ساختارهاي سنگي؛ عموماً مربوط به دوره? اول هخامنشي.

ساختارهاي خشتي؛ مربوط به دوره? دوم هخامنشي.

ساختارهاي خشتي و سنگي؛ مربوط به دوره? سلوکي و اشکاني.

ساختاري خشتي، آجري و سنگي؛ مربوط به اواخر دوره? ساساني. ساختار اول (سنگي) به روش بنايي خشک و با استفاده از قالبهاي بزرگ سنگي و يک شيوه? اتصالي بنام آناتيروسيس (Anathyrosis)، که تمدنهاي آسياي صغير در سده? ششم ميلادي با آن آشنا بودند، بنا شده‌است. نقشه? عمومي سکو يک متوازي‌الاضلاع با ابعاد تقريبي ??×?? متر و با تورفتگيهايي در کناره‌هاي شمالي و جنوبي، است. ارتفاع اصلي آن تقريباً ?? متر بوده است. اولين مرحله از ساخت بنا توسط کوروش بزرگ انجام گرفته و با مرگ وي در سال ??? قبل از ميلاد متوقف شد. مرحله? دوم در دوران داريوش بزرگ با استفاده از آجرهاي خشتي (گلي) ساخته شد (??? تا ??? قبل از ميلاد).

مجموعه? سلطنتي

اين مجموعه در مرکز پاسارگاد قرار گرفته است واز تعدادي کاخ تشکيل شده که در اصل در محدوده مجموعه? باغها قرار دارند (معروف به «چهار باغ»). بدنه? اصلي کاخها از سالنهاي ستون‌دار تشکيل شده است. تالار عمومي (کاخ S) حدوداً در سال ??? پيش از ميلاد ساخته شده. تالار ستون‌دار آن دو رديف چهار ستوني دارد. پايه? ستونها از سنگ سياه هستند (?.??×?.?? متر)، و بدنه? آنها از سنگ آهکي سفيد است. پايه ستونها ?.?? متر و بدنه? ستونها ??.?? متر ارتفاع دارند.

سرستونها از سنگ سياه بوده‌است. شواهدي موجوداست که سرستونها يک شير مرکب، شاخ‌دار و يال‌دار، را نشان ميداده است. کاخ يک سرسرا در هر طرف داشته است. برخي از نقوش برجسته? درگاه‌ها حفظ شده‌اند، که پيکر انسان و ديوها را نشان مي‌دهند. کاخ مسکوني کوروش دوم (کاخ P) بين سالهاي ??? تا ??? پيش از ميلاد بنا شده است.

سالن ستون‌دار اين کاخ (??.?×??.? متر) پنج رديف ستون و در هر رديف شش ستون دارد، و سرسراي پر ابهت آن در جنوب شرقي به ابعاد ??.?×?.? متر است.

کاخ دروازه در حدود شرقي محوطه? اصلي قرار دارد و شامل يک تالار ستون‌دار با نقشه? چهار ضلعي و ابعاد ??.?×??.? متر است. اين تالار ? رديف ستون دارد. اين تالار دو در ورودي اصلي در محور طولي کاخ و دو در فرعي در محور عرضي کاخ دارد.

در يکي از چهار چوبهاي دروازه، يک نقش برجسته? مشهور از يک پيکر انسان‌مانند که بالهايي دارد ديده مي‌شود. اين طرح که تنها نقش باقيمانده در کاخ دروازه است، مردي را نشان مي‌دهد که ريش انبوه و چهار بال که رو به مرکز تالار دارد.

کوشک‌هاي (پاويليون‌ها) A و B که در شرق و جنوب باغ شاهي قرار دارند، احتمالاً دو ورودي به باغ سلطنتي بوده‌اند. از اين دو، کوشک B بهتر حفظ شده است. اين کوشک با ابعاد ??.?×??.? متر از يک سکوي چهارضلعي از سنگهاي آراسته تشکيل شده است.

آرامگاه کمبوجيه

آنچه از اين بنا باقي مانده ديواري بلند به ارتفاع حدود ?? و طول تقريبي ?.? متر است. اين بنا به بناي کعبه زرتشت در نقش رستم شباهت دارد در حالي که از نظر قدمت، قديمي‌تر و از نظر استحکام و فن ساخت نمايانگر اجرايي قوي‌تر از بناي کعبه زرتشت است.

محوطه مقدس

اين محوطه که در ? کيلومتري آرامگاه کوروش و در غرب مجموعه پاسارگاد واقع شده است شامل تپه‌اي تاريخي و دو سکوي مجزاي سنگي است. برخي از محققين اعتقاد دارند که سکوي سوم کشف‌نشده‌اي وجود دارد که تثليث خدايان باستاني - اهوارامزدا، مهر و آناهيتا - را نمايشگر است.