امام رضا عليه السلام و فرهنگ توحيد
نياز انسان به توحيد، شناخت خدا، ايمان به خدا، اطاعت خدا و تسليم در برابر او مهمترين نياز انسانهاست. بشر بدون معرفت، اطاعت و ارتباط با خدا و عبادت او در ظلمات زندگي ميکند. اهداف و راه خويش را نميبيند، نابيناست. بدون توحيد، انسان نه براي «از کجا آمده ام» پاسخي مييابد نه براي «به کجا ميروم» جوابي دارد. و نه «آمدنم بهر چه بود» را ميتواند پاسخ دهد .توحيد نياز روح و روان انسان است، نيازي که در شمار نيازهاي فرهنگي است. توحيد سالمترين و مفيدترين غذاي قلب و مغز انسانهاست. اکسيژن زندگي و آب حيات جامعة بشري است.
کلمه «لا اله الا الله» دژ امن الهي در برابر هجوم شياطين و سلاطين است. چتر ايمني خدا بر سر جوامع بشري است. در جهان جهل و جور و فريب و در برابر نگهبانان زر و زور و تزوير، فرعون و قارون و بلعم، تنها يک قلعه امن و استوار وجود دارد و آن برج بلند و پولادين توحيد است. تلاش امام رضا عليه السلام در گسترش انديشه توحيدي و آموزشي محتواي« لا اله الا الله » به افراد و امت اسلامي و تربيت جامعه اي خدامحور، در صدر تمام تلاشهاي آن بزرگوار است:
سيرة قرآني امام رضا عليه السلام تلاشهاي تفسيري امام رضا عليه السلام سيره امام هشتم در زمينة دعا و نيايش، آموزه هاي رضوي در باب دعا، استغفار ، تسبيح و ياد خدا، تحميد و تهليل و تکبير، اقدامات شب زنده داري و تهجد امام، نيايش هاي صبح و شام و نماز و تعقيبات نماز و ادعيه امام رضا در ماه رجب و شعبان و رمضان و به ويژه دعاي عميق سحرهاي ماه رمضان ( اللهم اني اسئلک من بهائک و کل بهائک بهي ) يکي از بهترين ميراث فرهنگي حضرتعليه السلام در باب توحيد است . اين دعا را امام رضا عليه السلام براي ايوب بن يقطين نوشته و فرموده است اين دعاي امام محمّد باقرعليه السلام است.[1]
گاه امام رضا عليه السلام شيوه کرنش و سجود در برابر خداوند را به ياران آموزش ميدهد و در نامه اي به سليمان بن حفص مروزي نوشتهاند. در سجده شکر صد بار بگو: شکراً شکراً و اگر خواستي صدر بار چنين بگو : عفواً، عفواً .[2]
امام هشتم حضرت علي بن موسيعليه السلام از پدرانش از رسول گرامي نقل کرده است. که آن بزرگوار فرمود :
من انعم الله تعالي عليه نعمة فليحمد الله تعالي. ومن استبطأ [ عليه ] الرزق فليستغفرالله ، و من حزنه امرفليقل : لا حول و لا قوة الاّ باالله. [3]
هر کس خداوند به او نعمتي ميدهد بايد او را حمد و ستايش کند، هر کس جريان روزي بر او کند ميشود بايد از خداوند آمرزش بخواهد و هر کس گرفتار اندوهي ميشود ، جمله ي « لا حول ولا قوة الا بالله» را بگويد.
در انديشه رضوي نعمت و قدرت از آن خدا و در دست اوست و اگر انسان گرفتار فقر ميشود و يا از مشکلات اينده بيم دارد، بايد به خود و ديگران يادآور شود، که هيچ تغيير و عامل حرکت و سکوني و هيچ انرژي حرکت آفرين و کنترل کنندهاي جز به کمک خداوند متعال وجود ندارد.
حضرت رضا عليه السلام از پدر بزرگوار و اجداد گراميش از رسول گرامي نقل کرده است که فرمود: انّ لا اله الاّ الله کلمة عظيمة کريمة علي الله عزوجل . من قالها مخلصاً استوجب الجنة و من قالها کاذباً عصمت ماله و دمه و کان مصيره الي النار.[4]
کلمه توحيد سخني بزرگ و در پيشگاه خداوند، گرانبهاست. هر کس صادقانه و از روي اخلاص آن را بگويد. شايسته بهشت ميشود و هر کس بدون پذيرش قلبي و به دروغ آن را به زبان آورد ، جان و مالش در امان است ولي سرانجامش در آتش خواهد بود.
امام و فرهنگ امامت
امامت تداوم بخش مسئوليت هاي پيامبران و ضامن اجراي اهداف بلند ايشان است. نخستين و بهترين وظيفه پيامبران برقراري رابطه عقلي، قلبي و عملي بين خدا و خلق خداست . تحکيم معرفت الهي ، تقويت عشق ربوبي، و هماهنگ سازي رفتار انسان با اهداف الهي، رسالت بزرگ پيامبران خداست. در ميدان عمل، تا انسان از سلطة طاغوت ها آزاد نشود توحيد تحقق نمييابد و انسان توان عبادت و اطاعت خداوند ندارد .و من يکفر بالطاغوت و يؤمن بالله فقد استمسک بالعروة الوثقي لاانفصام لها والله سميع عليم.[5]
شعار « لااله الاّ الله » بهترين شعار پيامبران و شرط نخست اسلام و مسلماني است.شعار « محمّد رسول الله » پيش شرط عينيت بخشي به فرمان خدا در زندگي فردي و اجتماعي است. همانگونه که در عصر خاتميت قلب محمّد (ص) و عليعليه السلام اينه ارادة الهي و زبان اين دو ترجمان وحي آسماني است. توحيد و نبوت جز با پذيرش امامت مقدور نيست و اهداف رسالت جز با تعيين امام و امامت عملي نميشود. نه معرفت خداوند بي تعليم رسالت مقدور است و نه اطاعت خدا و پيوند قلبي و عاطفي و عملي با او بدون رهبري آسماني و اطاعت از خلفاي رسول خدا ممکن است.
و از اينجاست که امامت و رهبري اسلامي، جايگاهي آسماني است نه زميني، مديريت علمي و فقهي و فنّي و هنري نيست. مديريت قرآني است، هم علم است، هم ايمان، هم فقه است هم اخلاق ، هم قدرت روحي است. هم محبوبيت اجتماعي، هم پيوند با خالق است و هم دلسوزي براي مخلوق، هم علم قرآني است، هم شناخت انسان . سخن از دموکراسي و اريستوکراسي و انتخابات مستقيم و غير مستقيم نيست. رهبري شايسته توسط فقيهان عادل و آگاه کشف ميشود. نصب نميگردد. ولي فقيه منصوب خبرگان نيست، توسط فقهاي عادل و آگاه و امين مردم شناخته و معرفي ميگردد. سخن از انتخاب اعيان و اشراف و يا « مردم سالاري » نيست. سالار و سردار زمين و زمان خداست و در انديشه شيعه، رهبر کسي است که از همه به خدا نزديک تر است و راه تشخيص آن موازين قرآن و سنت و فقهاي عادل و آگاه به زمان هستند.
امام رضا عليه السلام و ايران
امام يادگار پيغمبر و پاره تن آن بزرگوار و پناه بشريت مظلوم و ملجاء و ملاذ انسانها است پيوند مردم ايران با امام هشتمعليه السلام ، نماد ارتباط امت و امامت و عقيده شيعه نسبت به مسأله رهبري است.الطاف و برکات پيامبر اعظم (ص) توسط اين يادگار محمّد (ص) و عليعليه السلام در اين سرزمين جاري است.اين بزرگوار، در اخلاق و رفتار و دانش و رحمت و برگات، جلوهاي از حبيب خدا و پرتوي از« رحمة للعالمين » است که در افق تابناک خراسان ميدرخشد.
برکات دنيوي، علمي و معنوي و برآوردن حوائج کوچک و بزرگ ميليونها زائر دور و نزديک در طول قرنها سبب شده که مرقد و بارگاه اين امام رئوف، هميشه و در تمام ساعات، کانون اجتماع و عشق و راز و نياز مردم و نقطة اميد محرومترين گروههاي اجتماعي باشد، در باور مردم ما ثامن الحججعليه السلام پناه همه مردان و زنان و مردمان نيازمند و حتي ضامن آهوان در بند است.
ميليون ها گرفتار و غمزده و رنج ديده از سختي هاي زمين و زمان به سرزمين مقدس خراسان و مشهد الرضا عليه السلام ميگريزند، و آزاد از هر گونه غم واندوه به خانه و زندگي خويش باز ميگردند.
از روزي که سحاب رحمت رضوي از آفاق مدينه تا مرو دامن گسترد، باران دانش و سخاوت مشرق زمين را صفايي ديگر داد و درخت پاک آزادي و رهايي از سلطه طاغوتها در جاي، جاي ميهن اسلامي سر برآورد. برآوردن حوائج کوچک و بزرگ مردم و تأمين آب ونان وعزّت و آبرو و توفيق خدمت و قبولي توبه و دريافت برگ آزادي از آتش و کارت عبور از صراط و ورود به بهشت، همه و همه، نمونه هاي فراوان الطاف رضوي است. قطره هاي ريز و درشت باران رحمت و رأفت رضوي عليه السلام است که بر سر عارف و عامي ميبارد. توحيد و ولايت دو چشمه آسماني است که امام هشتم در مسير مدينه تا مرو جاري ساخت. هنوز هم اين چشمه هاي پر برکت، زمين خشکيده را حيات ميبخشد، گياهان پژمرده را طراوت ميدهد، و غبار غم از چهرة تشنگان ميشويد.
چرا ويژنامه رضوي
همراهان « فرهنگ کوثر» بخوبي ميدانند که اين نشريه از بدو ميلاد به معرفت و محبت عترت پيامبر ميانديشد و غبار نعلين قنبر و گرد مقنعة فضّه را با طلاي سرخ ديگران سودا نميکند توان محدود و امکانات موجود خويش را به پژوهش و نگارش در آستان قدسي چهارده معصوم و ياران و فرزندان آنان اختصاص داده است و هم اکنون که نهمين سال ميلاد خويش را ميگذراند، سر به آسمان ميسايد که جز از اهل بيت پيامبر (ص) سخن نگفته و قلم را به صاحبان زر و زور نفروخته و به مداحي اين و آن نپرداخته است.« فرهنگ کوثر» هر چه دارد، از فيض گل روي محمّد و آل محمّد دارد و هر چه ميخواهد در آستان قدسي اين خاندان: ميجويد، آب زلال کوثر از چشمه والاي اهل بيت است. اين نشريه به سقايت فرهنگي فرزندان امت اسلامي ميانديشد و اين ويژهنامه که 6عليه السلام پيمانه از زلال« فرهنگ کوثر» است که همزمان با ماه پر برکت رمضان 142عليه السلام ه . ق در اختيار تشنگان فرهنگ عترتعليه السلام قرار ميگيرد.
تا کنون ويژنامههاي غدير ، فاطمي(س)، علويعليه السلام ، حسنيعليه السلام ، حسينيعليه السلام ، سجادي عليه السلام ، باقري عليه السلام ، صادقيعليه السلام ، و دو ويژه نامه نبوي (ص) ، و ويژه نامه امام جوادعليه السلام و امام عسکري عليه السلام در اختيار علاقمندان قرار گرفته است. تدوين ويژه نامه رضوي عليه السلام و امام هاديعليه السلام و حضرت مهديعليه السلام از سلسله ويژهنامه هاي فرهنگ کوثر آرزويي بود که در جان همکاران اين نشريه ميتپيد. خداي را شکر که در آستانه ماه پر برکت رمضان ( 142عليه السلام ه . ق ) « ويژهنامه رضوي» به عنوان هديهاي کوچک از ديار خواهر به محضر مقدّس برادر گرامي حضرت معصومه (س) خورشيد پر فروغ دو عالم، حضرت علي بن موسي الرّضا تقديم ميشود.
دست اندرکاران فصلنامه خوشحال اند که نشر اين شماره با تحوّلي فرخنده در آستان مقدس حضرت معصومه(س) همراه است و اميدي تازه به ارتقاي خدمات فرهنگي پديد آمده است. اين اميدواري مولود تشکيل معاونت فرهنگي در اين بارگاه قدسي است. با انتصاب و حضور سيد بزرگوار و دانشور مخلص و پرتلاش سيد عباس لاجوردي دام عزه العالي از سوي مقام محترم توليت، انتظار ميرود، در کم و کيف فعاليتهاي فرهنگي تحولي مثبت و گسترده پديد ايد و آستانه مقدسه حضرت معصومه(س) جايگاه خويش را در احياي امر اهل بيتعليه السلام و پاسداري از فرهنگ ايشان بازيابد .
همکاران « فرهنگ کوثر» حضور اين چهرة ولائي و فرهنگي را در جمع خدمتگزاران اين بارگاه قدسي گرامي ميدارند و از تلاشهاي مخلصانة برادر گرامي جناب آقاي غلامعلي عباسي که نهال فرهنگي آستانه را به درختي تناور تبديل کردند، صميمانه تشکر ميکنند. و اميدواريم پايههاي فرهنگ قرآن و عترت8 استوارتر و زائرانش روز به روز فزون تر گردند. انشاء الله
و اذ يرفع ابراهيم القواعد من البيت و اسماعيل، ربنا تقبل منا انک انت السميع العليم.[6]
ربّنا واجعلنا مسلمين لک و من ذرينتا امة مسلمة لک و أرنا مناسکنا وتب علينا انک انت التوّاب الرحيم.[7]
والسلام
1. مسند الامام رضا (ع)، ج2 ، ص 15
2. من لا يحضره الفقيه ، ج 2 ، ص 46.
3. عيون اخبار امام رضا، ج 2 ، ص 46
4. التوحيد، ص 23.
5. سوره بقره ، ايه 256
6. سوره بقره، ايه 12عليه السلام
7. سوره بقره، ايه 128