امامزادگان قم - امامزادگان قم نسخه متنی

امامزادگان قم

علاوه بر بارگاه قدسى حضرت معصومه(س) در اين شهر ستارگان فروزان ديگرى بر خاك خفته‏اند كه آشنايى با تك‏تك آنان كار بيشتر و مجال گسترده‏ترى مى‏خواهد. براى راهنمايى زائران كريمه اهل‏بيت(ع) در اين شماره فهرستى از امامزادگان ديگر قم تقديم مى‏شود. اميد است در شماره‏هاى آينده به تقديم گزارش‏هاى مفيدترى از اين كاروان كوثر موفق شويم.

عبدالوحيد وفائى

امامزادگان قم

پس از به ولايتعهدى رسيدن امام رضا عليه‏السلام علويان و سادات بى‏شمارى به شوق ديدار وى راهى سرزمين ايران گشتند. ولى بعض از آنان هنوز در نيمه‏هاى راه بودند كه خبر شهادت امام(ع) را شنيدند و ديگر به حجاز باز نگشته و از خوف جان خويش در مناطق امن ايران بخصوص شهر قم جلاى وطن زدند.

از اين‏رو بسيارى از امامزادگان به اين منطقه مهاجرت كرده و پس از گذراندن عمر طبيعى خويش در همين ديار به خاك آرميدند و بركات و معنويات بسيارى را براى اين ديار به بار آوردند.

و اين نيز از افتخارات اين شهر و مردمش به شمار مى‏رود. زيرا زمانى كه فرزندان امامان در گوشه و كنار سرزمينهاى مختلف به شهادت مى‏رسيدند امامزادگان بسيارى در كمال آرامش، زندگى خويش را در اين منطقه سپرى مى‏كردند.

مردم اين ديار همان‏گونه كه از دخت گرامى امام موسى بن‏جعفر(ع) به گرمى استقبال نمودند از ديگر امامزادگان و مهاجران سادات نيز استقبال نمودند و برگ افتخار ديگرى بر كتاب تاريخ خويش افزودند. شاهد اين مطلب كثرت بى‏شمارى از امامزادگان اين شهر مى‏باشد. به طورى كه رقم امامزادگان اين خطه را چهارصد و چهل و چهار (444) عدد بيان داشته‏اند كه بعضى از آنان داراى بقعه و ضريح نيز مى‏باشند و از زيباترين شيوه‏هاى معمارى عصر و دوران خود بهره‏مندند.

در اين نوشتار سعى ما بر آن است تا به امامزادگان مشهور و بدون واسطه اين ديار اشاره داشته و سپس به اسامى ديگر امامزادگان بسنده كنيم و مشتاقان و جويندگان اين بحث را به كتابهاى تربت پاكان و گنجينه آثار قم كه در اين باره به بحث مفصل پرداخته‏اند، ارجاع مى‏دهيم.

امامزادگان داخل شهر

چهل اختران: چهل اختران مقبره جمعى از سادات و امامزادگان - واقع در خيابان آذر - است كه در سابق مركب از سه بنا (چهل اختران، شاهزاده زيد، موسى مبرقع) بوده است ولى اكنون از مجموعه نورهاى به هم پيوسته آنان تشكيل يافته، و زيارتگاهى مشترك را به خود اختصاص داده است.

در اين مكان مقدس، «موسى مبرقع‏» فرزند امام محمدتقى(ع) از ستارگان درخشان و امامزادگان معروف شهر به خاك سپرده شده است. وى نخستين كس از سادات رضويه است كه در سال‏256(ه) در قم رحل اقامت افكنده و در اين شهر باقى مانده است. تا جايى كه تمام سادات رضويه را از نسل ايشان مى‏دانند.

امامزاده موسى در سال‏296(ه) (1) از دنيا رحلت نموده و در منزل خويش - مزار كنونيش در مقربه چهل اختران - دفن گرديده است. در جوار قبر موسى، امامزادگانى چون «محمد» و «زينب‏» دو فرزند بزرگوار موسى مبرقع; «ام‏كلثوم‏»، «فاطمه‏»، «بريهه‏»، «ام‏سلمه‏» و «احمد بن‏محمد بن‏احمد بن‏موسى‏» از نوادگان آن بزرگوار و شاهزاده «زيد بن‏على‏» از نوادگان سيدالساجدين(ع) نيز به خاك سپرده شده‏اند.

امامزاده حمزه: مزار اين امامزاده در خيابان آذر نزديك به «ميدان كهنه‏» قرار گرفته و مركب از دو بقعه است:

1 - بقعه و مزار شاه حمزه (2) فرزند (بدون واسطه) موسى بن‏جعفر(ع) و برادر احمد بن‏موسى (شاه‏چراغ در شيراز).

2 - بقعه و مزار شاهزاده احمد كه از نوادگان موسى بن‏جعفر(ع) محسوب مى‏شود.

امامزاده احمد: چهار امامزاده در شهر قم بدين نام شهرت دارند كه هر كدام داراى بقعه و مزار جدا مى‏باشند:

1 - امامزاده احمد (در جوار شاه حمزه).

2 - امامزاده احمد (واقع در بلوار 15 خرداد - نرسيده به شاه سيد على - كه معروف به احمد ميانى و ابواحمد و از نوادگان محمد بن‏حنيفه است).

3 - امامزاده احمد (واقع در خاكفرج).

4 - امامزاده احمد بن‏قاسم (واقع در فلكه امامزاده قاسم - دروازه قلعه) در باره اجداد اين امامزاده اختلاف‏نظر است; بعضى او را از فرزندان موسى بن‏جعفر(ع) و برخى وى را از نوادگان امام جعفرصادق(ع) مى‏دانند «حسن قمى‏» نويسنده كتاب تاريخ قم و «شيخ عباس قمى‏» در كتاب منتهى‏الامال او را از فرزندان امام صادق(ع) مى‏خوانند.

امامزاده على بن‏جعفر(ع) (3) : وى از فرزندان بدون واسطه امام جعفرصادق(ع) مى‏باشد (مزار او در خيابان چهارمردان جنب گلزار شهدا، زيارتگاه شيفتگان اهل‏بيت(ع) است.)

خاكفرج: در خيابان خاكفرج (انتهاى 30 مترى كيوانفر) سه بنا وجود دارد كه هر يك از سابقه تاريخى برخوردارند:

1 - امامزاده خاكفرج: مزار شاهزاده احمد از نوادگان امام سجاد(ع).

2 - صفورا: جنب مزار امامزاده خاكفرج است كه برخى وى را از اولاد عمر بن‏على بن‏ابيطالب دانسته‏اند ولى اصل و نسب اين امامزاده به درستى مشخص نيست. هم اكنون اين مزار به نام «امامزاده محمد» مشهور مى‏باشد.

3 - قبه هشت گوشه در خاكفرج; كه در وسط آن چاهى وجود دارد. اين بنا از قرنهاى نهم و دهم هجرى مى‏باشد و گويند حضرت ابراهيم خليل(ع) حجرالاسود را از اين مكان برداشته و در كعبه نصب نموده است.

امامزاده شاه اسماعيل (معروف به سيد سربخش): از نوادگان امام صادق(ع) و مزارش واقع در خيابان آذر -روبه‏روى چهل اختران - است.

شاهزاده ابراهيم: به اين نام دو امامزاده در شهر قم وجود دارد:

1 - امامزاده ابراهيم: واقع در خيابان چهارمردان روبه‏روى گلزار شهدا. وى را از نوادگان امام موسى بن‏جعفر(ع) معرفى نموده‏اند.

2 - امامزاده ابراهيم (بخشى): واقع در خيابان امامزاده ابراهيم، در اين مكان مزار دو تن از نوادگان موسى بن‏جعفر(ع) به نام «ابراهيم‏» و «محمد» قرار دارد.

امامزاده شاه جعفر: واقع در خيابان شاه ابراهيم كه يكى از كهن‏ترين مزارهاى شهر و از نوادگان امام كاظم(ع) به حساب آمده است.

امامزاده سيد معصوم: واقع در انتهاى خيابان نيروگاه و از اولاد امام زين‏العابدين(ع) است.

شاهزاده عبدالله: از نوادگان امام سجاد(ع) كه در سابق به آن «شاه زيد» مى‏گفتند. اين مزار بعد از امامزاده سيد معصوم (در قلعه صدرى) واقع است.

شاه جعفر غريب: واقع در جاده كاشان نزديك قبرستان بقيع و از نوادگان امام موسى بن‏جعفر(ع) است.

شاه سيد على: واقع در بلوار 15خرداد، و از اولاد با واسطه حضرت ابوالفضل العباس شمرده شده است. (اين مزار از احترام خاصى در بين اهل شهر برخوردار مى‏باشد.)چهار امامزاده (ملا آقابابا): در روبه‏روى بقعه امامزاده سيد على - خيابان امامزاده شاه سيد على، مزار چهار تن از نوادگان امام سجاد - به نامهاى «حسن‏»، «حسين‏»، «ابراهيم‏» و «جعفر» به چشم مى‏خورد كه به نام «ملا آقابابا» (خادم آنجا) مشهور است.

امامزاه شاه جمال: به اين نام دو امامزاده در شهر قم وجود دارد كه عبارتند از:

1 - بقعه شاه جمال از اولاد موسى بن‏جعفر(ع)، واقع در خيابان اراك (اول اتوبان كمربندى شهر).

2 - بقعه شاه جمال معروف به «جمال زينب‏» و «شاه جمال غريب‏» از اولاد موسى بن‏جعفر(ع) واقع در جاده كاشان جنب قبرستان بقيع.

امامزاده ناصرالدين: واقع در چهار راه بازار روبه‏روى در شمالى مسجد امام حسن عسكرى(ع) است امامزاده ناصرالدين از نوادگان امام حسن مجتبى(ع) است.

امامزاده سلطان محمد شريف: از نوادگان حضرت امام زين‏العابدين(ع) است كه مزار و گنبد وى در خيابان چهارمردان در محله‏اى به همين نام قرار دارد.

مقبره‏هاى ديگرى به نامهاى «بابا مسافر» (4) و «شيخ اباصلت‏» (5) در اين شهر معروف است كه از احترامى خاص در ميان مردم برخورار است ليكن امامزاده بودن آنان به ثبت نرسيده است.

1 - مرحوم شيخ بهايى وفات موسى مبرقع را به سال 292 ذكر نموده است. آرامگاه‏هاى خاندان پاك پيامبر و ...، سيد عبدالرزاق كمونه حسينى ص 215 و نيز «محدث نورى‏» كتابى را به نام «بدر مشعشع‏» در خصوص زندگى موسى مبرقع نوشته است.

2 - مزارهاى ديگرى نيز به نام «شاه حمزه‏» در شيراز، شهر رى - كنار قبر شاهزاده عبدالعظيم - و اطراف مشهد وجود دارد.

3 - در مزار اين امامزاده نيز اقوال ديگرى وجود دارد; از جمله قلعه سمنان در خارج سمنان و قريه عريض در يك فرسخى مدينه مكان‏هايى است كه به عنوان مدفن وى نسبت داده شده است. ولى علامه مجلسى اول و دوم مدفن وى را در قم تاييد كرده‏اند. تاريخ قم نوشته ناصر الشريعة، ص‏117.

4 - واقع در خيابان آذر، روبه‏روى بيمارستان نكويى، داخل كوچه، دست چپ.

5 - واقع در خيابان آذر، ميدان‏كهنه،مسجدجامع،به‏طرف‏دروازه‏رى.