لطفا منتظر باشید ...
اشاره
استفاده از تجربة مديريت موفق جنگ در سال‌هاي دفاع مقدس كه در رأس همه توسط فرمانده كل قوا، رهبر كبير انقلاب و در رده‌هاي مياني و پايين‌تر توسط ديگر فرماندهان و مديران اعمال مي‌شد و بكارگيري استعدادها و ظرفيت‌هاي موجود در جامعه در راه تحقق اهداف و آرمان‌هاي دفاع مقدس، همه و همه از فاكتورها و عواملي به شمار مي‌روند كه جنگ تحميلي را به حماسه‌اي جاويدان و تجربه‌اي ارزنده و گرانبها در عرصة مديريت تحول در جامعه تبديل ساختند كه اگر به خوبي از اين تجربيات بهره‌برداري شود و نقاط ضعف و قوت مديريت امور در آن برهه مورد شناسايي و دقت قرار گيرد، مي‌تواند سرمشق مناسبي باشد. دفاع مقدس با تمام مشكلات، تجربه‌ها و خاطراتش تجربة هشت سال مقاومت، مديريت مقتدر، قبول مسئوليت‌ها از روي ايمان و اعتقاد به انجام تكليف، به كارگيري مديران و فرماندهاني كه علاوه بر تخصّص، متعهدانه وارد عرصة عمل مي‌شدند، اعتقاد و اطمينان به نيروهاي جوان و استفاده از نيروي فكري و عملي آنان و ايده‌پردازي‌هاي نو در عرصه‌هاي نظامي و فرهنگي و ... همه و همه حماسة هشت سال دفاع مقدس را به تجربه‌اي ارزنده در زمينة مديريت موفق اجتماعي در مقاطع خرد و كلان جامعه تبديل كرد كه اگر تمامي ابعاد و زواياي آن به خوبي مورد مداقه قرار گيرد، مي‌تواند الگويي مناسب و مفيد براي ادارة امروز جامعة ما باشد.عاطفه خرميشايد كمتر ملتي باشد كه در طول تاريخ خود تجربه‌اي تلخ از تجاوز و جنگ و خونريزي نداشته باشد و كمتر نظام سياسي‌اي باشد كه در راه ايجاد يا تثبيت حاكميت خود با تهاجمي داخلي يا خارجي مواجه نشده باشد.افزايش وحدت ملي و انسجام و نظم اجتماعي و كنترل جامعه از طريق هنجارهاي دروني نيروهاي مردمي كه از ابزارهاي ايجاد يك جامعة سالم است در جنگ هشت ساله به خوبي نمايان شد. افزايش فعاليت توليدي صنايع نظامي در طول جنگ تحميلي و در پي محاصرة اقتصادي از يك طرف و نياز مُبرم به سلاح و خودداري برخي از توليد كنندگان خارجي براي فروش سلاح به ايران را مي‌توان به عنوان يكي از كاركردهاي مهم و مثبت دفاع مقدس نام برد. ارائه انواع ايده‌ها و روش‌ها و ابزارهاي جنگي جديد توسط نيروهاي مبارز سپاه، ارتش و جهاد سازندگي، نظير پل‌هاي شناور و قايق‌‌هاي تندرو و ... (كه نمونة اعلاي آن را در عمليات آزادسازي فاو مي‌توان مشاهده نمود) از ديگر فوايد دفاع هشت ساله شمرده مي‌شود.گذشته از اينها دفاع مقدس به ابزار مهم و كارآمد براي اثبات حقانيت ملت ايران و صدور انقلاب اسلامي تبديل شد؛ آنچنان كه حضرت امام (ره) نيز به اين واقعيت اشاره مي‌كند: «ما انقلابمان را در جنگ به جهان صادر نموده‌ايم.» بيداري جهانيان نيز در پي مقاومت و مبارزة ملت ايراني در طول جنگ تحميلي و باور اين واقعيت كه ملت‌ها مي‌توانند خود را از يوغ وابستگي به ابر قدرت‌ها برهانند و با اتكا به نيروهاي داخلي خود در برابر ستم متجاوزان بايستند از آثار مثبت دفاع مقدس بود. امام بزرگوار در اين باره مي‌فرمايند: «ما در جنگ به مردم جهان و خصوصاً مردم منطقه نشان داديم كه عليه تمامي قدرت‌ها و ابرقدرت‌ها ساليان سال مي‌توان مبارزه كرد. جنگ ما كمك به فتح افغانستان را به دنبال داشت. جنگ ما فتح فلسطين را به دنبال خواهد داشت. جنگ ما بيداري پاكستان و هندوستان را به دنبال داشت.»حماسة‌هشت سال دفاع مقدس كه به حديث ماندگار پايداري و مقاومت ملّت سر افراز ايران تبديل شد و به عنوان تنها نبردي كه در آن حتي يك وجب از خاك ايران به تصرف متجاوزين درنيامد، در تاريخ دلاوري‌هاي اين ملت به ثبت رسيده است. اين حماسه داراي مؤلفّه‌هايي بود كه توانست پيروزي را براي ملّت ايران به ارمغان آورد. اين عوامل عبارتند از:
مديريت و رهبري حضرت امام (ره)
رهبر كبير انقلاب به عنوان فرمانده كل قوا آنچنان سُكّان كشتي جنگ را به دست گرفت كه هيچ طوفاني نتوانست در مسير حركت مشتاقان جهاد و شاگردان و مقلدان خميني كبير خللي ايجاد كند. حضرت امام (ره) با اقتدار و صلابت بي‌نظير و موقعيت مرجعيت مذهبي و سياسي خود توانست محاسبات حسابگران غربي را بر هم زده در برابر تمام جوسازي‌هاي تبليغاتي، پيروزمندانه بايستد و در شرايطي كه صدام معدوم به حاميان خود قول داده بود هفته دوم پس از جنگ در تهران نطق پيروزي را ايراد كند، يك جنگ هشت ساله را بدون اينكه دشمن متجاوز بتواند به اهداف خود برسد، فرماندهي كند.ايمان و اعتقاد به حقانيت هدف
جهاد پشتوانة اعتقادي پيدا كرده بود و حكم «و اعدوا لهم ما استطعتم من قوّه» فرماني شده بود كه خيل عظيم مردان و زنان مجاهد را به صحنة پيكار رهنمون شد.اتحاد و وحدت كلمه
دفاع از دين، و شرف و ناموس، مرد و زن و پير و جوان نمي‌شناخت؛ هر كس هر چه در توان داشت به ميدان مي‌آورد؛ يكي جان و جواني‌اش را، يكي فرزندانش را، يكي تخصص و تعهّدش را و يكي مالش را و حتي كودكان نيز قلك‌هاي كوچكشان را نذر پيروزي رزمندگان مي‌كردند؛ نوجواناني كه هنوز بهار عمرشان از سن حضور در جبهه كمتر بود، انواع نقشه‌ها را به كار مي‌بستند تا مبادا از كاروان جهاد جا بمانند؛ كربلائياني كه روايت رشادتشان، صحنه تاريخ را سفيد كرده است. رهبر كبير انقلاب در وصف اين مبارزان حق طلب فرمود: «تاريخ اسلام جز يك برهه از صدر اسلام جوان‌هايي مثل جوان‌هاي ايران سراغ ندارد و ملّتي مثل ملّت ايران در تاريخ ثبت نشده است. شما در كجاي تاريخ جز در يك برهه در صدر اسلام، آن هم نه به طور وسيع، بلكه به طور محدود سراغ داريد كه جوانان يك كشور اين طور عاشق جنگ باشند؛ اين طور عاشق دفاع از كشور خودشان باشند و اين طور ملّت، همه با هم، يكصدا دنبال پيروزي ارتش، سپاه پاسداران و ساير قواي مسلّحه باشند و كجا ديديد كه عاشقانه دنبال شهادت باشند.» 1مسئولان كشور به حساسيت جنگ پي بردند
جنگ تحميلي هشت ساله بر خلاف روالي رايج در جنگ‌هاي دنيا، شاهد حضور برجسته‌ترين شخصيت‌هاي سياسي كشور در خطوط مقدم پيكار بود. حضرت آيت ا... خامنه‌اي از جمله مسئولان عالي رتبه‌اي هستند كه خاطرة حضورشان در جبهه‌هاي نبرد حق عليه باطل هنوز در صفحات تاريخ جنگ به يادگار مانده است؛ كمتر عملياتي بود كه بدون حضور ايشان در كنار ديگر فرماندهان انجام گيرد. شركت در جنگ‌هاي چريكي و نامنظّم در كنار سردار دكتر مصطفي چمران، حضور در عمليات‌هاي بزرگ و كلاسيك، حضور فعّال در طرّاحي و فرماندهي عمليات‌ها، تلاش مُجدّانه در رفع مشكلات رزمي و پشتيباني جبهه‌ها، مقابله با سياست‌هاي خائنانه بني‌صدر در ادارة جنگ، بازديد و سركشي از جبهه‌هاي غرب و ارتباط مستقيم با رزمندگان خطوط مقدم، تبيين ابعاد سياسي جنگ تحميلي و رساندن پيام اين حماسه مقدس از راه سخنراني در مجامع بين المللي و مصاحبه با رسانه‌هاي جهاني، تقويت مشاركت فعّال مردم در جنگ از راه ايراد خطبه در نماز جمعه سخنراني و ... نمونه‌هايي از نقش رهبر معظّم انقلاب در حماسه دفاع مقدس است.امام در پيامي خطاب به ملت ايران و همه دنيا نسبت به قرار گرفتن جنگ در رأس همه مسائل تأكيد كردند. اين امر موجب شد تا همه مسئولان رده بالاي نظام خود را در امر دفاع از كشور سهيم بدانند و با رهبري و فرماندهي آن امام بزرگوار، همراه با همه مردم ايران، شرايط سخت و بحراني جنگ را درك كنند. چنين حضوري مردم و مسئولان را در يك رديف، همراه امام قرار داد و حس مشترك و درد و رنج مشتركي را رقم زد كه تحملش بسيار آسان مي‌نمود.نقش زنان در دفاع مقدس
دفاع مقدس شرايط و موقعيتي را پديد آورد كه طي آن زن مسلمان ايراني استعدادها، توانايي‌ها و شايستگي‌هاي خود را شناخت و به ظهور رساند؛ استعدادهايي كه در پس قرن‌ها به ناباوري گرفته شده بودند. صحنه‌هايي چون مداواي مجروحين و پرستاري از آنها، امور خدماتي، تهية آذوقه و تسليحات و تجهيزات و ... و مهمتر از همه تشويق و ترغيب مردان براي مبارزه و ايجاد شور و شوق جهاد در آنان و صبر بي‌نظير و مثال زدني‌شان در شهادت عزيزترين عزيزانشان، شاهكاري از ايثار و جانفشاني آفريد.به عهده گرفتن سرپرستي خانواده و مديريت اقتصادي آن در دوران بحران، با وجود تمام مشكلات و سختي‌هاي ناشي از جنگ، از جمله كمبود آب و مواد غذايي، خاموشي‌هاي مكرّر، تورّم و تحمّل اين شرايط سخت و قناعت به حداقل‌ها از نقش‌هاي اساسي زنان در طول سال‌هاي دفاع مقدس شمرده مي‌شود.
منابع و مآخذ
1. رفيعي، توسعه و تضاد، انتشارات دانشگاه شهيد بهشتي.2. دروديان، پرسش هاي اساسي جنگ، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ.3. زندگي نامه مقام معظم رهبري، مؤسسه قدر ولايت.4. نگرشي موضوعي بر وصيت نامه سياسي الهي امام خميني (ره)، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني (ره).5. كلمات قصار امام خميني (ره)، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني (ره).6. قنبري _ پشتواه هاي اعتقادي دفاع مقدس از نگاه امام خميني (ره) _ نشر كيهان 20/7/77.7. شعر دوست، امام و دفاع مقدس، نشريه اطلاعات 31/6/78.8. لطفي، زنان در دفاع مقدس، نشريه كار و كارگر، 5/7/79.9. فياضي، دفاع مقدس؛ اقيانوس بيكران عشق و ايثار، نشريه قدس 31/6/ 81.10. سخنراني آقاي صفار هرندي، بايد در عرصه هاي مديريتي كشور مشابه دفاع مقدس وارد عمل شويم، نشريه يا لثارات الحسين، ص 214.11. نظري، ارزيابي معيارهاي فرهنگي و اجتماعي دفاع مقدس، نشريه جمهوري اسلامي، 5/ 7/ 77.1
. امام و جنگ، ص 13 و 14.
