جايي در بازار براي کتابفروش دوره گرد* - جایی در بازار برای کتابفروش دوره گرد نسخه متنی

جايي در بازار براي کتابفروش دوره گرد*

*روزنامه «نزاويسيمايا گازتا»، 16 فوريه 2009 بدون نويسده

بحران در زمينه تجارت کتاب، نتيجه نه ازدياد توليد بلکه عدم توسعه ارتباطات تجاري است.

عواقب منفي بحران مالي جهاني در بازار کتب روسيه کاملاً مشخص و عيان شده است. غولهاي کتاب فروشي مانند «تاپ کنيگا» (10% تمام حجم فروش کتاب در کشور) و «بوکبري» متزلزل شده اند. افت شديد تقاضاي کتاب از سوي مشتريان، کاهش تعداد کتابفروشي ها و عناوين کتابهاي جديد و خروج بنگاه هاي انتشارات خرد و متوسط از بازار پيشبيني مي شود.

گفتني است که بحران مالي سال 1998 بر نشر کتاب در روسيه اثر چنداني نگذاشته بود. در آن زمان بازار کتاب دور از اشباع بود و تعداد کتابهايي که خريده مي شد به قيمت کتاب ها وابسته نبود. ولي عواقب بحران جاري براي تجارت کتاب به مراتب سنگين تر است. چه چيزي باعث اين وضع شده است؟ ظاهراً علت اين است که تا زماني که بحران

مالي جهاني رخ داد، صنعت نشر کتاب طي چند سال قبل وارد مرحله بحران جامع سيستمي شده بود. بحران سيستم داخلي اين بازار با شرايط منفي بيروني (کمبود شديد نقدينگي، مشکلات در زمينه دريافت وامها و نرخ سنگين تنزيل بانکي) توأم شد.

سرشت بحران سيستمي صنعت نشر و فروش کتاب چيست؟ معمولاً درباره بحران ازدياد توليد صحبت مي کنند. ولي در اروپا سالي 5-4 کتاب به ازاي هر فرد جامعه منتشر مي شود ولي در روسيه اين شاخص برابر 3.5 کتاب است. در اروپا يک کتابفروشي به ازاي هر 10 هزار نفر وجود دارد و در روسيه به ازاي هر 60 هزار نفر. اگر در بازار کتاب مانند سابق ارتباط مستقيم بين تقاضا و قيمت وجود نداشت، مي شد از طريق افزايش قيمت کتاب، بحران را رفع کرد.

در شرايط کاهش قيمت کاغذ (تا 10%)، خدمات چاپخانه (7-5%) و حق اجاره در بعضي مناطق، انتشاراتي ها و کتابفروشي ها مي توانستند در شرايط بحران جاري هم مانند بحران سال 1998 احساس اعتماد به نفس بکنند. ولي به نظر مي آيد که نه اشباع بازار و ارضاي کامل تقاضا بلکه عدم توسعه کافي ارتباطات در داخل بازار کتاب باعث اين مشکلات شده است. به عبارت ديگر، شرايط «گلوي تنگ» ايجاد مي شود که شبکه هاي کتابفروشي نمي توانند همه کتابهاي موجود را به خواننده بالقوه برسانند. سيستم موجود کتابفروشي نمي تواند تقاضاي مناطق را ارضا کند. سهم خريد کتابها از طريق اينترنت هم چندان بالا نيست زيرا هزينه هاي پستي بالاست و مدت اجراي سفارش طولاني است. در اين شرايط 40 الي 60% گردش کتابفروشي در شهرهاي مسکو و سن پيترزبورگ صورت مي گيرد.

در سالهاي اخير بنگاههاي انتشارات به ايجاد شبکه توزيع کتب پرداخته اند. بنگاههاي انتشارات کوچک و متوسط به سختي مي توانند وارد اين شبکه ها شوند. انتشارات بزرگ، کتابهاي تعداد معدودي از نويسندگان را عرضه مي کنند که در اين شرايط تکثر کتابها در بازار محدود شده و کيفيت عرضه کتاب افت مي کند. در نتيجه، خواننده خارج از مسکو نمي تواند همه نشريات مورد علاقه خود را بخرد و با همه پيشنهادهاي ناشران آشنا شود.

در حالي که خارج از مسکو مغازه هاي مستقل کتابفروشي تقريباً از بين رفته اند، در سراسر جهان کتابفروشي مستقل به شکوفايي دست يافته است. در اروپا و آمريکا ميزان مغازه هاي غير وابسته اي که در بخش مشخص بازار کتب تخصص دارند افزايش مي يابد. آنها کتاب هايي با موضوعات خاصي چون اديان، داستان هاي تخيلي، ادبيات آموزشي و در زمينه هاي ديگر را عرضه مي کنند که در اين قسمت تخصصي هيچ مغازه بزرگ کتاب فروشي از نظر تنوع کتب نمي تواند با آنها مقايسه شود. کتابفروشي هاي غير وابسته کوچک خدمات انفرادي را تأمين کرده و با مشتريان خود روابط نزديک تري برقرار مي کنند. آنها مشتريان منتخب را به خود جلب مي کنند. اين نوع کتابفروشي از انعطاف و کارآيي زيادي برخوردار است.احياي شبکه کتابفروشي مستقل، کار دشواري نيست. کافي است مقامات شهري زيرزمين ها يا اتاقهاي زير شيرواني را به آنها به قيمت هاي پايين بفروشند يا اجاره بدهند.