لطفا منتظر باشید ...
صداقت و راستگويي
علي اصغر الهامي نيا ـ اخلاق اسلامي، ص176راستگويي از اعمال نيكوي انساني و نزد دين و خرد از جايگاه ويژه اي برخوردار است. فطرت پاك انسان ايجاب مي كند كه آدم سالم و متعادل، دل و زبانش يكسو و هماهنگ باشد، ظاهر و باطنش يكي باشد و آنچه را باور دارد بر زبان جاري كند.ديدگاه اسلام
اسلام ديني فطري است و راستي نيز خواست فطرت است، پس اين دو پيوندي ناگسستني دارند و در روايات اسلامي با تعابير گوناگوني بر راستگويي مسلمانان تأكيد شده و آن را از اصول ايمان و تديّن به حساب آورده اند.رسول اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ مي فرمايد:«الصّدْقُ مُبارَك وَ الكِذْبُ مَشْؤُومٌ»[1]راستي، مبارك و دروغ ناميمون است.اميرمؤمنان صلوات الله عليه، راستگويي را قويترين پايه ايمان، ملاك دين و الهام از سوي خدا دانسته، مي فرمايد:«اَلصدقُ اقوي دَعائِمِ الايمانِ»[2]راستي قويترين ركن ايمان است.«شَيْئانِ هُما مِلاكُ الدّين؛ الصِّدْقُ وَ الْيَقينُ»[3]دو چيز ملاك دين است؛ راستي و يقين.«اِذا اَحَبَّ اللهُ عَبْداً الهَمَهُ الصِّدقَ»[4]وقتي خدا بنده اي را دوست بدارد، راستي را به او الهام مي كند.حضرت صادق ـ عليه السلام ـ نيز مي فرمايد:«اِنَّ اللهَ لَمْ يَبْعَثْ نبيًّا اِلّا بِصدقِ الْحَديثِ وَ اداء الاَمانَهِ اِلَي البَرِّ وَ‌الفاجِِرِِ»[5]خداوند هيچ پيامبري برنينگيخت جز با راستي و امانتداري نسبت به نيكوكار و بدكار.با اين وصف اگر بگوييم راستي و درستي شالوده دين و ايمان را تشكيل مي دهد و آن كه از اين خصلت زيبا و حياتي بركنار باشد در واقع دين در او بي ريشه است، سخن گزافي نگفته ايم.امام صادق ـ عليه السلام ـ به اين حقيقت تصريح كرده مي فرمايد:«لاتَنْظُروُا الي طُولِ رُكُوعِ الرَّجُلِ وَ سجودِهِ، فَاِنَّ ذلِكَ شَئءٌ قَدِ اعْتادَهُ وَ لَو تَرَكَهُ استَوحَشَ لِذلِكَ ولكِنَ انْظُرُوا الي صدقِ حديثهِ وَ اَداءِ اَمانَتهِ»[6](براي شناخت تدين افراد) به طولاني شدن ركوع و سجده او نگاه نكنيد چرا كه به آن عادت كرده و اگر تركش كند، وحشت زده مي شود، ليكن به راستگويي و امانتداري او توجه كنيد.
آثار راستگويي
آثار ارزنده هر پديده اي بستگي به ارزش و اهميت آن دارد و چون راستي از اهميت بالايي برخوردار است، پيامدهاي ارزشمند و نيكويي دارد كه برخي از آنها به شرح زير است:الف ـ همراهي خدا
امام باقر ـ عليه السلام ـ :«اَلا فَاصْدُقُوا فَاِنَّ اللهَ مَعَ الصِّدْقِ»[7]هان! راست بگوييد كه خدا با راستي است.
ب ـ پاكي كردار
امام كاظم ـ عليه السلام ـ :«مَنْ صَدَقَ لِسانُهُ زَكي عَمَلُهُ»[8]كسي كه زبانش راست بگويد، كردارش پاك مي شود.
ج ـ نجات و سلامتي
اميرمؤمنان ـ صلوات الله عليه ـ :«عاقِبَهُ الصِّدقِ نَجاهٌ وَ سلامهٌ»[9]فرجام راستگويي، نجات و سلامت است.اگر انسان راستگو بود و به اين وصف شناخته شد، مورد اعتماد مردم قرار مي گيرد و آنان، سخن او را درست مي شمارند و مي پذيرند، در اين صورت، اگر براي شخص صادق، گرفتاري پيش بيايد، امتياز راستگويي، سبب نجات او مي شود و از گرفتاري و خطر به سلامت مي گذرد.البته در جايي كه راستگويي خطر مهمتري براي او يا ديگران به بار مي آورد، راست گفتن واجب نيست و در صورت امكان بايد توريه كرد، گرچه راستگويي در هرحال مايه نيك فرجامي و نجات از عذاب الهي خواهد بود.
د ـ بزرگي مقام
از اميرمؤمنان ـ عليه السلام ـ روايت شده:«عَليْكَ بِالْصِّدقِ، فَمَنْ صَدَقَ في اَقوالِهِ جَلَّ قَدْرُهُ»[10]بر تو باد به راستگويي، زيرا كسي كه در گفتارش صادق باشد، مقام و منزلتش بزرگ مي شود.
هـ ـ خير دنيا و آخرت
علي ـ عليه السلام ـ فرمود:«اَرْبَعٌ مَنْ اُعطِيهُنَّ فَقَدْ اُعطيَ خَيْرَ الدُّنيا و الاخرِهِ، صِدْقُ حَديثٍ وَ اَداءُ اَمانَهٍ وَ عِفَّهُ بَطْنٍ وَ حُسْنُ خلقٍ»[11]چهارچيز است،كه به هر كس بخشيده شده باشد، به تحقيق خير دنيا و آخرت به او بخشيده شده است: راستگويي، اداكردن امانت، نگهداري شكم (از حرام و مشتبه) وخوش اخلاقي.
و ـ پاداشهاي اخروي
قرآن كريم مي فرمايد:«قالَ اللهُ هذا يومُ يَنفَعُ الصّادِقينَ صِدقُهُمْ، لَهُم جنّاتٌ تجري مِنْ تحتِها الانهارُ خالِدينَ فيها اَبداً،رَضِيَ اللهُ عَنهم و رَضوُا عَنْهُ، ذلِكَ الفَوزُ العظيم»[12]خداوند مي گويد: امروز روزي است كه راستي راستگويان به آنها سود مي بخشد، براي آنها باغهايي (از بهشت) است كه آب از زير (درختان) آن جريان دارد و جاودانه و براي هميشه در آن مي مانند، خداوند از آنها خشنود و آنها از خداوند خشنود خواهند بود و اين رستگاري بزرگي است.
بنابراين آيه شريفه، آنان كه مسؤوليت و رسالت خود را انجام دادند و در دنيا، در گفتار و كردار صادق بوده و جز راه صدق و درستي نپيمودند، از كار خود بهره كافي خواهند برد و به رستگاري بزرگ كه خشنودي خداي سبحان است، دست خواهند يافت.
صدق فتنه انگيز
با همه قداست و ارزشي كه راستگويي دارد، بايد توجه داشت كه گاهي راستگويي مايه دردسر، ضرر و فساد مي گردد كه از ديدگاه اسلام كاري نادرست و ممنوع است؛ زيرا در پاره اي از موارد بر اثر راستگويي، اسراري كشف مي شود و در نتيجه، منشأ درگيري، فتنه انگيزي و گاه منجر به قتل و خونريزي مي گردد. در اين موارد، دروغ غائله را فرو مي نشاند و از بروز اختلاف و درگيري جلوگيري مي كند. پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ فرمود:«ثَلاثٌ يَقْبَحُ فيهنَّ الصِّدقُ: النَّميمهُ و اِخبارُكَ الرَّجُلَ عَنْ اَهْلِهِ بِما يَكْرَهُهُ، و تَكذيبُكَ الرَّجُلَ عَنِ الْخَبرِ»[13]راستگويي در سه چيز ناپسند است: سخن چيني، سخن گفتن با مرد درباره همسرش به چيزي كه او را ناخوش آيد. تكذيب خبري كه شخص مي دهد.همچنين امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود:«اگر درباره مسلماني از يك مسلمان سؤال شد و او راست بگويد و (به واسطه راستگويي) ضرري به آن مسلمان وارد سازد، از دروغگويان نوشته مي شود و اگر كسي درباره مسلماني از يك مسلمان سؤال كند و او دروغ بگويد و (به واسطهدروغگويي) منفعتي به او برساند، نزد خدا از راستگويان نوشته مي شود.»[14]معناي اين روايت اين است كه مؤمن بايد موقعيت سنج و زيرك باشد و نسبت ميان سخن و سود آن را بسنجد و طرف با اهميت را برگزيند نه اينكه براي سودجويي فردي يا گروهي، دروغ بگويد.
[1] . بحارالانوار، ج 77، ص 67.[2] . شرح غررالحكم، ج 2، ص 6.[3] . همان، ج 4، ص 184.[4] . همان، ج 3، ص 161.[5] . بحارالانوار، ج 71، ص 2.[6] .سفينهالبحار، ج 2، ص 18.[7] . بحارالانوار، ج 69، ص 386.[8] . همان، ج 78، ص 303.[9] . شرح غررالحكم، ج 4، ص 363.[10] . همان، ص 296.[11] . همان، ج 2، ص 151.[12] . مائده، آيه 119.[13] . بحارالانوار، ج 71، ص 9.[14] . همان.
