حق الناس - حق الناس نسخه متنی

حق الناس

سئوال 1: شخصي قبل از سن بلوغ اموال مردم را سرقت نموده بعضي از آنها را مي‌شناسد و بعضي را نمي‌شناسد و آنهائي را كه مي‌شناسد نمي‌داند چه مقدار از اموال آنها را برده است حال مي‌تواند اين شخص مقداري را صدقه بدهد تا برائت ذمه حاصل شود؟ (مقلد مقام معظم رهبري)

جواب: افرادي را كه مي‌شناسيد بايد آنها را راضي كنيد و حلاليت بطلبيد و آنها را كه نمي‌شناسيد بايد به اذن حاكم شرع (مجتهد جامع الشرايط) از طرف آنها صدقه بدهيد.

(طبق سؤالي كه از دفتر ايشان شد) و (ر.ک: استفتائات امام خميني (ره)، ج 2، ص 286، س 16)

سؤال 2: اگر كسي مالي را از شخصي غصب كرده باشد آيا حتماً بايد حضور وي برود و خود را معرفي كند بعد مال را تحويل دهد يا به طور مخفيانه هم مي‌تواند اين مال را به اين شخص برساند؟

جواب:معرفي كردن خود لازم نيست اگر مال غصبي را به صاحبش برگرداند هر چند بوسيله شخصي ديگر باشد ذمه او بري مي‌شود و از گناه خود نيز توبه نمايد انشا الله خداوند متعال او را مشمول عفو و رحمت خود قرار مي‌دهد.

(ر.ک: مجمع المسائل آيت الله گلپايگاني (ره)، ج 2، ص 109)

سؤال 3: آيا از بين بردن اشياء فساد آور ديگران به طور عمد جايز است يا خير؟

جواب: بدون اجازه مجتهد جامع الشرايط اقدام ننمائيد. (ر.ک: استفتائات مقام معظم رهبري، س 1066)

سؤال 4: مدتي است در يك نهاد انقلابي مسئول قسمتي هستم و در محل كارم دستگاههاي گران قيمتي وجود دارد كه به لحاظ امنيتي آنها را به خانه برده و در آنجا كارهاي اداري را انجام مي‌دهم آيا مي‌شود بعضي از كارهاي شخصي را با آنها انجام داد؟

جواب: استفاده از اموال دولتي براي كارهاي شخصي جايز نيست و موجب ضمان اجره المثل مي‌شود، بلي در مواردي كه خلافت مقررات نباشد و با اجازه مسئولين مربوط باشد اشكال ندارد.

(ر.ک: استفتائات مقام معظم رهبري، س 1965) و (جامع المسائل آيت الله فاضل، ج 1، س 922)

سؤال 5: اگر كسي بدون مسئوليت و در اثر سهل انگاري به شخصي ضرر و زياني وارد كند و قابل جبران نباشد و امكان دسترسي به شخص براي طلب حلاليت را نداشته باشد، تكليفش چيست؟

جواب: اگر ضرر و زيان مادي است بايد جبران نمايد و يا به نحوي طلب حلاليت كند و اگر طرف را نمي‌شناسد از طرف او با اجازه مجتهد جامع الشرايط به فقير صدقه دهد و از گناه خود هم توبه نمايد و اما اگر ضرر و زيان غير مادي باشد مثلاً بر اثر غيبت يا تهمت آبروي مسلماني را ريخته است جبران آن به اين است كه سوء ظن آن افراد را نسبت به شخص مذكور بر طرف نمايد و با تعريف از او و يا تكذيب گفته‌هاي قبلي خود رفع مشكلي نمايد و اگر اين جهت هم ممكن نباشد براي او از خداوند طلب مغفرت كند و از گناه خود نيز توبه نمايد انشاء الله خداوند متعال او را مشمول عفو خود قرار مي‌دهد ـ چنانچه مورد ديگري در نظر است خصوص مورد را بنويسيد تا جواب مناسب داده شود. (ر.ک: جامع المسائل آيت الله فاضل، ج 2، س 1200 و 1201)

سؤال 6: اگر كبوتري در حياط منزل ما آمده باشد و ما آن را برداريم و مجاني به كسي كه كبوتر باز است بدهيم آيا از نظر شرعي اين كار درست است يا نه؟

جواب: اگر بدانيد كبوتر مذكور مالك دارد نمي‌توانيد آن را به ديگري بدهيد بلكه حكم مجهول المالك را دارد و بايد از مالك آن جستجو شود و در صورت يأس از پيدا شدن مالك، صدقه بدهيد. (تحرير الوسيله امام (ره)، ج 2، ص 222، م 3) و (ر.ک: استفتائات امام خميني (ره)، ج 3، ص 609، س 20)

سؤال 7: اگر شيء گم شده‌اي را قبل از بلوغ پيدا كرده و استفاده كرده باشيم، حالا تكليف چيست و چه بايد بكنيم؟

جواب: اگر علامت خاصي داشته كه بتوانيد با اعلام، صاحب آن را پيدا كنيد بنابراين احتياط واجب بايد از طرف صاحبش صدقه مي‌داديد و اكنون كه از آن استفاده كرده‌ايد اگر عين آن موجود نيست قيمت آن را از طرف صاحبش به فقير غيرسيد صدقه بدهيد (ر.ک: توضيح المسائل امام خميني (ره)، م 2564 و 2565)

سؤال 8: اگر چيزي را روي زمين نظير«پول يا شي‌ء قيمتي» كم ارزش يا با ارزش مشاهده كنيم آيا حق بردن و يا استفاده كردن آن را داريم يا خير؟

جواب: اگر بر نداريد بهتر است زيرا در صورتي كه داراي علامت باشد و قيمت آن بيشتر از 6/12 نخود نقره سكه دار باشد بايد تا يكسال براي پيدا شدن صاحبش اعلام نمائيد. (توضيح المسائل امام خميني(ره)، م 2564 تا 2580)

سؤال 9: زماني كه انسان براي اداي حق الناس پاي آبروي او در ميان باشد يعني با بيان حقيقت آبروي او در خطر باشد چه بايد بكند و چگونه مي‌توان اداي حق نمود؟

جواب: اگر شيء خاصي را از كسي برداشته باشند و عين آن موجود است مثلاً ساعت، انگشتر، و....خود آن چيز را و او بوسيله پست سفارشي براي صاحبش ارسال نمايد و اگر آن شيء از بين رفته و عين آن در بازار موجود نيست قيمت آن را به صاحبش برسانيد و لازم نيست كه بگوييد مربوط به چيست بلكه مي‌توانيد بگوئيد شخصي سابقاً به شمار بدهكار بوده و اين وجه را براي شما فرستاده است. (ر.ک: استفتائات جديد آيت الله مکارم، س 1165 و 1166، ج 2)

سؤال 10: اگر فردي پول شخصي را دزديده باشد و شخص مورد نظر فوت كرده باشد و فرد از كار خود پشيمان شده باشد و در صدد جبران برآيد چه بايد بكند؟

جواب: بايد وجه مذكور را به ورثه او بپردازد و يا از همه ورثه رضايت بگيرد و لازم نيست بگويدمن از او دزديده‌ام بلكه مي‌تواند بگويد ميت از من طلب داشته است.

(ر.ک: استفتائات جديد آيت الله مکارم، س 1165 و 1166، ج 2) و (ر.ک: استفتائات امام خميني (ره)، ج 2، ص 560، س 95)

سؤال 11: اگر فردي نداند كه به چند نفر بدهكار است و يا شك داشته باشد كه آيا مديون و قرض دار است يا نيست و نداند كه مثلاً مغازه دار تخفيف را پذيرفته يا نه چه بايد بكند؟

جواب: اگر يقين بر بدهكاري دارد و از پيدا شدن طلبكار مأيوس است به مقداري كه يقين دارد از طرف صاحبانش به فقير غير سيد صدقه بدهد و در مواردي كه جنسي خريده‌ايد و قيمت آن را فروشنده تعيين كرده است تا يقين بر تخفيف فروشنده پيدا نكنيد ضامن قيمت هستيد و بايد بپردازيد. و در مواردي كه شك به بدهكاري داريد پرداخت آن واجب نيست.

(ر.ک: استفتائات امام خميني (ره)، ج 2، ص 289)

سؤال 12: وقتي شخصي از كنار درختي يا باغي مي‌گذرد مي‌تواند از ميوه و محصول آن باغ استفاده كند يا خير؟

جواب: جايز است براي مسافر هنگام عبور از كنار باغها با رعايت چند شرط از ميوه آن به قدر حاجت بخورد:

1) به قصد خوردن ميوه نيامده باشد.

2 ) موجب فساد نگردد.

3) چيزي را از ميوه باغ با خود حمل نكند. و احتياط آنست كه در صورت يقين به عدم رضايت مالك خودداري كند.

(ر.ک: استفتائات جديد آيت الله مکارم، ج1، س 1578)

سؤال 13: زني كه ارث پدرش را شوهر فروخته و خرج كرده و بعد گفته بعداً جبران مي‌كنم، حالا بعد از 10، 15 سال پول را برنگردانده، اگر زن واقعاً به اين پول احتياج داشته باشد مي‌تواند طلب خود را از شوهر به تدريج از خرجي خانه تقاص كند يا خير؟

جواب: اگر بدهکار بدهي خود را انکار کند و با بدون عذر در پرداخت آن کوتاهي نمايد طلبکار مي تواند از اموال او تقاص نمايد البته اگر در اين زمينه قانوني وجود داشته باشد بايد مراعات گردد. (ر.ک اجوبه الاستفتائات رهبري، ج 2، ص 261، س 679)

سؤال 14: آيا در جبران خسارت مال تلف شده مثل سكه طلا ضامن قيمت يوم التلف هستيم يا روزي كه مي‌خواهيم خسارت را جبران كنيم؟

جواب: قيمت يوم التلف را بدهد مگر اينکه خود مال موجود باشد که بايد خود آن را رد کند.

(ر.ک: استفتائات امام خميني (ره)، ج 3، ص 560، س 95)

سؤال 15: ردّ مظالم يعني چه؟ لطفاً توضيح دهيد؟

جواب: كلمه مظالم جمع كلمه مظلمه است، اين کلمه از ماده ظلم گرفته شده و از نظر اصطلاح فقهي به اموال و بدهي هايي گفته مي شود که انسان از روي ظلم و بي عدالتي از بندگان خدا گرفته و نپرداخته است.و مظلمه عبارت از نوع خاصي از مديون و مشغول الذمه بودن است و خصوصيت و ويژگي آن به اين صورت است كه: يا انسان مبلغ مشخصي به فرز معيني مديون است اما نمي‌داند كجاست و به او دسترسي ندارد، و يا اينكه مي‌داند كه مبلغ معيني مديون است اما به صورت مشخص، فرد مديون برايش معلوم نيست كه چه كسي است؟

در هر دو صورت فرق نمي‌كند كه علت مديوني، غصب و سرقت باشد، او يا اينكه سبب آن امري مشروع باشد مثلاً از شخصي قرض كند و بعد قرض دهنده را پيدا نكند و امكان دسترسي به او نباشد، و يا مي‌داند از كسي قرض كرده اما نمي‌داند كي بوده است؟

اين معني كلمه مظلمه كه جمع آن مظالم است. اما حكم آن اين است كه: مقدار دين مذكور را بايد به اشخاص فقير صدقه بدهد، كه اصطلاحاً به اين پرداخت صدقه و رد مال به فقير بابت دين مزبور رد مظالم گفته مي‌شود. آنچه تا كنون گفته شد حالت يقيني رد مظالم است اما گاهي چون شخص در برهه‌اي از زندگاني خيلي مقيد به رعايت حقوقي ديگران در اموالشان نبوده است و چه بسا اموال آنان را تلف كرده است سپس متنبه مي‌شود و احساس مديوني مي‌كند، و از طرفي شخصاً نمي‌داند به چه كسي و چه مبلغي بدهكار است؟

به منظور اينكه اگر واقعاً به كسي بدهكار است ذمه اش بري شود مبلغي را احتياطاً به عنوان رد مظالم به فقرا صدقه مي‌دهد.

(ر.ک: جامع المسائل آيت الله فاضل، ج 2، س 1200)

سؤال 16: آيا كپي و تكثير يا رايت نوار و سي دي هاي خارجي و ايراني جايز است يا خير؟

جواب: نظر مقام معظم رهبري آنست كه: احواط اين است كه در نسخه برداري و تكثير سي دي هاي كامپيوتري كه در داخل توليد شده است حقوق صاحبانشان از طريق كسب اجازه از آنان رعايت شود و در مورد خارج كشور تابع قرارداد است. (ر.ک: استفتائات مقام معظم رهبري، ص489، س 1343)