توسّل - توسل نسخه متنی

توسّل

1 . معناي توسّل

هاشمي نژاد ـ ره توشه راهيان نور، ش23، ص 267

توسّل از نظر لغت يعني اتّخاذ «وسيله» براي نزديك شدن به چيزي. «وسيله» در لغت به معناي مختلف زير آمده است:

1 . نزديك شدن[1]

2 . درجه[2]

3 . چاره جويي براي رسيدن به چيزي با ميل و رغبت[3]

4 . هر چيزي كه به وسيله آن، نزديك شدن به ديگري ممكن باشد.[4]

2 . توسّل در قانون فطرت

انسان براي رفع نيازمنديهاي خود و برطرف كردن نقايص خويش، محتاج به موجودات ديگر است. ميليون ها موجود، از جماد، حيوان و انسان، دست به دست يك ديگر داده و مشغول فعاليتند تا انسان بتواند در پرتو هستي آن ها، نيازمنديهاي خود را برطرف كند. اين، همان «توسّل» است كه يك واقعيّت مسلّم در فطرت آفرينش است. منكر اين قانون سراسري آفرينش، در حقيقت يكي از قوانين مسلّم هستي را انكار كرده است. انسانِ تشنه با نوشيدن آب، رفع عطش مي كند؛ انسانِ گرسنه با خوردن غذا، رفع گرسنگي مي كند. بيمار با خوردن داروهاي مختلف، سلامتي خود را باز مي يابد. باري تعالي در اين عالم با عظمت، براي رسيدنِ انسان به هر مقصودي، وسيله اي قرار داده است كه انسان، بدون توسّل به آن وسيله، نمي تواند به مقصد و مقصود خود برسد.

3 . توسّل از ديدگاه قرآن

قرآن مجيد «توسّل»را يك راه روشن براي رسيدن به قرب الي الله معرفي مي فرمايد:

«يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَهَ وَ جاهِدُوا فِي سَبِيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ؛ اي كساني كه ايمان آورده ايد! از خدا بترسيد و براي نزديك شدن به او «وسيله» بجوييد و در راه او كوشش كنيد، باشد كه رستگار شويد».[5]

متوسّلين به اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ بايد از آيه ي شريفه درس بگيرند كه توسّل تنها و بدون داشتن تقوا و پرهيز از گناه، نتيجه ي كامل نمي دهد. اول بايد تقوا باشد، سپس توسّل و گريه و تضرّع، تا انسان به مقام قرب الهي نايل گردد و در گروه رستگاران قرار گيرد، كه مي فرمايد: «لعلّكم تُفلحون». كلمه ي «وسيله» در آيه ي شريفه، «مطلق» و خالي از هر گونه قيدي آمده است، پس معناي وسيع و گسترده اي را در بر مي گيرد.

4 . توسّل از ديدگاه روايات شيعه

الف) قال رسول الله ـ صلي الله عليه و آله ـ :

«الأئمّه من ولد الحسين ـ عليه السلام ـ من أطاعهم... امامان از ذريّه ي حسين ـ عليه السلام ـ مي باشند. هركه آن ها را اطاعت كند خدا را اطاعت كرده و هر كس نافرماني آنان نمايد، خدا را نافرماني كرده است. آن ها دستگيره ي محكم وسيله ي قرب به خدا مي باشند.».[6]

ب) قال سلمان الفارسي ـ رضي الله عنه ـ : سمعتُ محمّداً ـ صلي الله عليه و آله ـ يقول:

«إنّ الله عزّوجلّ يقول: يا عبادي أوَليس من له إليكم حوائج كبار و لاتجودون بها إلّا أن يحتمل عليكم بأحبّ الخلق إليكم تقضونها كرامه لشفيعهم؟ ألا فاعلموا إنّ أكرم الخلق عليّ و أفضلهم لديّ محمّد و أخوه عليّ و من بعدهم الأئمّه ـ عليهم السّلام ـ الذّين هم الوسائل إليّ. ألا فليدعني من اهمّته حاجه يريد نفعها او دهته داهيه يريد كفّ ضررها بمحمّد و آله الطّيبين الطّاهرين أقضيها له أحسن ما يقضيها من تستشفعون أليه بأعزّ الخلق عليه؛ خداوند عزوجلّ مي فرمايد اي بندگان من! آيا چنين نيست كسي كه حاجات بزرگي از شما مي خواهد و شما حوايج او را برنمي آوريد مگر اين كه در نزد شما كسي را كه محبوب ترين مردم پيش شما است شفيع قراردهد، آن گاه حاجات او را به خاطر آن شفيع برآوريد؟ اكنون آگاه باشيد و بدانيد كه محبوب ترين خلق و افضل آنان نزد من، محمد ـ صلي الله عليه و آله ـ و برادر او علي ـ عليه السلام ـ و امامان پس از وي هستند. اينان وسيله هاي مردم به سوي من هستند. بدانيد هر كسي حاجتي دارد و نفعي را طالب است و يا آن كه دچار حادثه اي بس صعب و زيان بار گشته و رفع آن را مي خواهد، بايد مرا به محمّد و آل طاهرينش ـ عليهم السّلام ـ بخواند تا به بهترين وجه، حاجات او را برآورم».[7]

ج) عن محمد بن المثنّي الأزدي، إنّه سمع أبا عبدالله يقول: «نحن السّبب بينكم و بين الله عزّوجلّ»

محمد بن مثنّي ازدي مي گويد شنيدم امام صادق ـ عليه السلام ـ مي فرمود:

«ما سبب و وسيله ي بين شما و خداوند عزّوجلّ هستيم.»[8]

د) ابن شهر آشوب از اميرالمؤمنين ـ عليه السلام ـ نقل مي كند كه ذيل آيه ي شريفه ي «و ابتغوا إليه الوسيله» فرمود:

«أنا وسيلته؛ من وسيله ي خدا هستم.»[9]

هـ ) حضرت فاطمه ي زهرا ـ سلام الله عليها ـ در خطبه ي شريفه اش مي فرمايد:

حمد كنيد پروردگار را كه عظمت و نورش ايجاب مي كند كه اهل آسمان ها و زمين، (براي قرب به او) وسيله بجويند، و ما (اهل البيت ـ عليهم السّلام ـ ) وسيله ي او در ميان خلقش هستيم.»[10]

در اينجا اين پرسش مطرح است: كه حبل الله، كيانند و مصداق بارز آن كيست؟

اميرالمؤمنين ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: «إنّ أفضلَ ما توسّل به المتوسّلين إلي الله سبحانه: الإيمان به و برسوله و الجهاد في سبيله... و كلمه الإخلاص... و إقام الصلوه... و إيتاء الزكوه... و صوم شهر رمضان و حجّ البيت و اعتماره... وصله الرّحم... و صدقه السّر... و صدقه العلانيه... و صنايع المعروف؛ بالاترين چيزي كه متوسّلان مي توانند به وسيله ي آن به خداوند سبحان نزديك شوند؛ عبارت است از: ايمان به خدا و رسول او و جهاد در راه خدا... كلمه ي اخلاص (لا اله الّا الله)... اقامه ي نماز... دادن زكات... روزه ي ماه رمضان و حج و عمره ي بيت الله الحرام ... صله ي رحم... صدقه‌ ي آشكار... تمام كارهاي خوب»

گرچه همه ي اين كارها، «وسيله» و سبب رسيدن به قرب پروردگار هستند، ولي بهترين مصداق «وسيله»، ذوات مقدّسه معصومين ـ عليهم السّلام ـ مي باشند. آنان ريسمان محكم الهي هستند و خداوند امر فرموده است به ريسمان الهي چنگ زنيد و پراكنده نشويد.[11]

هم چنين امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود:

«نحن حبل الله الذّي قال الله تعالي: و اعتصموا بحبل الله جميعاً و لا تفرّقوا».[12]

امام باقر ـ عليه السلام ـ نيز فرمود:

«آل محمد ـ صلي الله عليه و آله ـ هم حبلُ الله الذّي أمر بالاعتصام به فقال و اعتصموا بحبل الله جميعاً و لاتفرّقوا».