حج - حج نسخه متنی

حج

وجوب حج

سئوال 1: حجه الاسلام چيست و اصولاً طي چه شرايطي حج بر انسان واجب مي‌گردد؟

جواب: حج زيارت كردن خانه‌ي خدا و انجام اعمالي است كه در آنجا به جا آورده مي شود و در تمام عمر بر كسي كه اين شرط را دارا باشد، يك مرتبه واجب مي‌شود و آن شرايط عبارتنداز:

1ـ بالغ باشد.

2ـ عاقل و آزاد باشد.

3ـ بواسطه‌ي رفتن به حج مجبور نشود كه كار حرامي را كه اهميتش در شرع از حج بيشتر است، انجام دهد، يا عمل واجبي را كه از حج مهم تر است ترك نمايد.

4ـ مستطيع باشد، بنابراين مستطيع بودن به چند چيز است:

1) توشه‌ي راه و چيزهايي را كه بر حسب حالش در سفر به آن محتاج است كه در جاي خود مفصل گفته شده، و نيز مركب سواري يا مالي كه بتواند آنها را تهيه كند، داشته باشد.

2) سلامت مزاج و توانايي بر رفتن به مكه و حج.

3) در راه مانعي از رفتن نباشد و اگر راه بسته باشد، يا انسان بترسد كه در راه جان يا عرض او از بين برود. يا مال او را ببرند، حج بر او واجب نيست، ولي اگر از راه ديگري بتواند برود، اگر چه دورتر باشد در صورتي كه مشقت زياد نداشته باشد و خيلي غير متعارف نباشد، بايد از آن راه برود.

4) بقدر بجا آوردن اعمال حج وقت داشته باشد.

5) مخارج كساني را كه خرجي آنان بر او واجب است، مثل زن و بچه و مخارج كساني را كه مردم خرجي دادن به آنها را لازم مي‌شمارند، داشته باشد.

6) بعد از برگشتن، كسب، يا زراعت، يا عايدي، ملك، يا راه ديگري براي معاش خود داشته باشد تا مجبور نشود به زحمت زندگي كند.
(ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2، م2036)

سئوال 2: آيا خانمي كه كار مي‌كند مي‌تواند همه‌ي پول را در منزل خرج كند؟

يا اينكه همه را پس انداز كند براي آينده فرزندانش و به مكه نرود؟

جواب: مي‌تواند در صورت نياز در خانه خرج كند و در اين صورت مستطيع نمي‌شود، اما پس انداز براي آينده فرزند موجب عدم استطاعت نمي‌شود و اگر پس اندازش به حد استطاعت رسيد، حج بر او واجب است.

(ر.ك تحرير الوسيله, ج1, ص342, كتاب الحج)

سئوال 3: كسي در جايي كار مي‌كند همه شرايط حج براي او مهيا شده به غير از يك مانع كه رئيسش مي‌گويد اگر بروي و از حج برگردي از كارت بيرونت مي‌كنم و اگر برود و بيايد بعد شايد كار گير او نيايد در اين فرض بايد حج برود يا نه؟

جواب: اگر كار ديگري براي او پيدا مي‌شود واجب است به حج برود، اما اگر با اخراج از كار، كار ديگري پيدا نمي‌كند و زندگي او فلج مي‌شود، فعلاً مستطيع نيست. .(ر.ك تحرير الوسيله, ج1, ص347, م39)

سئوال 4: فردي توانايي رفتن به حج را دارد و مستطيع شده به علت احتياج به ساختن يك باب مدرسه در منطقه‌اي كه زندگي مي‌نمايد هزينه مربوطه را صرف ساختن آن مدرسه مي‌كند كه از استطاعت مي‌افتد حال تكليف او چيست؟

جواب: اگر كسي مستطيع شد و حج بر او مستقر شد بايد حج را به جا آورد و هيچ عملي جايگزين آن نمي‌شود. بله اگر قبل از استطاعت و استقرار حج، مال را در راه ديگري صرف كند حج بر او واجب نمي‌شود
.

(ر.ک استفتائات امام خميني(ره)، ج1، ص437، س9 و10)

سئوال 5: اگر زني مهريه‌اش را از شوهر خود وصول نمايد آيا حج بر او واجب مي‌شود؟

البته ناگفته نماند كه شوهر استطاعت بر پرداخت مهريه را دارد.

جواب: بلي در اين صورت زن مستطيع است. (ر.ک مناسک با حاشيه 8 مرجع، ص41، م47)

سئوال 6: رجوع به كفايت در مسأله حج به چه معنا است؟

جواب: يعني پس از برگشتن از حج بتواند زندگي خود را به طور معمول اداره كند و دچار قرض و مشكل مالي نشود. (ر.ک مناسک محشي 9 مرجع، ص37، م40)

سئوال 7: اگر شخصي از نظر مالي استطاعت دارد، ولي مجبور به ثبت نام مي‌باشد و شايد مدتي در نوبت بماند اگر قبل از اينكه نوبتش برسد پولش را در راه ديگري خرج كند باز مستطيع مي‌باشد يا خير؟

جواب: اگر قبل از استقرار حج بر او، پول را در مصارف شرعي خرج كند و از استطاعت خارج شود حج بر او واجب نيست.

(با توجه به مسئله23 مناسک محشي)

سئوال 8: اگر شخصي براي اداي حج ثبت نام كند و قبل از رسيدن نوبت او از دنيا برود آيا واجب است به نيابت او حج بجا آورده شود؟

جواب: اگر قبلاً حج بر او مستقر نشده است انجام حج نيابتي براي او واجب نيست.

(ر.ک استفتائات امام خميني(ره)، ج1، ص434، س1)

سئوال 9: اگر كسي مستطيع شود و به مكه نرود و بعد در اثر فقر هم نتواند حج خود را ادا كند چه حكمي متوجه اوست؟

جواب: اگر كسي مستطيع شود و مكه نرود و فقير شود، بايد اگر چه به زحمت باشد بعداً حج كند.

(ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2، م2046)

سئوال 10: اگر كسي طواف نساء را درست بجا نياورد چه اثري بر او مترتب خواهد شد؟

جواب: اگر كسي طواف نساء را درست بجا نياورد يا فراموش كند، زن بر او حرام مي‌شود. بنابراين، به هر طريقي كه مي‌تواند بايد برگردد و طواف نساء را بجا آورد و در صورت عدم تمكن از بازگشت خودش، ديگري را براي انجام آن نائب بگيرد تا زن بر او حلال باشد. (ر.ک مناسک محشي، ص468، س1186)

سئوال 11: شخصي به اندازه رفتن به حج و مراجعت پول دارد، ولي منزل شخصي ندارد و احتياج به منزل نيز دارد، آيا منزل خريدن مقدم است يا به مكه رفتن؟

جواب: اگر احتياج به منزل ملكي دارد، در منزل صرف كند، و در فرض مذكور مستطيع نيست.

(ر.ک استفتائات امام خميني(ره)، ج1، ص434، س2)

سئوال 12: افرادي كه مستطيع هستند و ازدواج نكرده‌اند، ‌حج را مقدم بدارند يا ازدواج را؟

جواب: اگر نياز به ازدواج دارند در صورتي مستطيع هستند كه علاوه بر مصارف حج، مخارج ازدواج را هم داشته باشد. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره)، ج1، ص435، س4)

سئوال 13: زني مقداري طلا دارد و از آن استفاده مي‌كند و مال ديگري غير از آن ندارد. و اگر آنها را بفروشد توانائي رفتن به حج را خواهد داشت، آيا زيور آلات زن مستثني از اسطاعت است يا اينكه به وسيله‌ي آنها زن مستطيع شده و بايد آنها را بفروشد و به حج برود و چنانچه مرده باشد بايد براي او نائب بگيرند؟

جواب: اگر داشتن زيور آلات براي او لازم نيست و نداشتن آن عيب نيست، مستطيع است و بايد به حج برود. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره)، ج1، ص438، س14)

سئوال 14: اگر كسي مقدار پولي را كه امروزه براي انجام فريضه‌ي حج لازم است و مقدار كمي هم بيشتر، در اختيار داشته باشد ولي بترسد كه اگر به حج رود بعد از بازگشت خرجي نداشته باشد و يا شغلي گيرش نيايد آيا مي‌تواند از رفتن به حج خودداري كند؟

جواب: اگر در برگشت وسيله‌ي امرار معاش مطابق با شؤون خود ندارد مستطيع نيست.

(ر.ک استفتائات امام خميني(ره)، ج1، ص439، س18)

سئوال 15: اينجانب تبعه‌ي افغانستان بوده، و از آنجا فرار كرده‌ام، اكنون در ايران به سر مي‌برم و مدت چهار سال است كه ازجهت مالي استطاعت دارم، اما برايم ميسر نيست كه گذرنامه تهيه كرده و به حج بروم، لطفاً بفرمائيد كه با نبود راه براي رفتن به حج، وظيفه‌ي شرعي‌ام چيست؟

جواب: با فرض نبودن راه براي رفتن به مكه، حج بر شما واجب نيست. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره)، ج1، ص440، س21)

نيابت

سئوال 1: كسي كه فريضه‌ي حج را نيابتاً براي كسي انجام مي‌دهد. آيا بايد طبق فتاواي مرجع تقليد خود عمل نمايد يا طبق فتاواي مرجعي كه ميت قبلاً تقليد مي‌كرده است؟

جواب: بايد طبق فتواي مرجع خودش عمل كند. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره)، ج1، ص445، س28)

سئوال 2: شخص مريضي كه قبلاً مستطيع شده و حج نرفته و فعلاً قادر به حركت نيست، آيا به نيابت از وي مي‌توان حج نمود؟

جواب: اگر مريض است و اميد خوب شدن تا آخر عمر به طوري كه خودش به حج برود ندارد، بايد نائب بگيرد و كفايت از حج او مي‌كند. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره)، ج1، ص445، س30)

سئوال 3: زني مستطيع شده و به مكه نرفت تا مُرد. وارث او تصميم دارد كسي را به عنوان نائب از طرف اين زن به مكه بفرستد، آيا واجب است از همان بلد كه منزل او بوده است، نائب بگيرد يا از يكي از ميقات‌ها هم كفايت مي‌كند؟ (مقلد امام خميني)

جواب: حج از ميقات كفايت مي‌كند. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره)، ج1، ص446، س31)

سئوال 4: شخصي وصيت نموده به انجام حج بلدي نيابتاً، اما بر اثر تسامح وصي، به تأخير انداخته شده تا اين كه فعلاً پول به مقدار امكان اداي وصيت ميت از بلد او نيست، آيا در اين صورت، وصي مي‌تواند از بلاد قريب نيابتاً انجام دهد يا از ميقات نيز كفايت مي‌كند؟

جواب: از هر جا پول كفايت مي‌كند، نائب بگيرد. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره)، ج1، ص446، س33)

سئوال 5: پسر زاده‌ي اينجانب در سن 16 سالگي به درجه‌ي شهادت نائل آمد؛ شخص نامبرده مستطيع بوده و فعلاً‌ بنياد شهيد مرا به مكه معظمه دعوت مي‌نمايد (چون شهيد پدر ندارد و من ولي او مي‌باشم) خود من نيز مستطيع هستم و قرار است ـ بنابر قرعه كشي ـ چهار سال ديگر به مكه بروم؛ با توجه به اين كه سن من 82 سال مي‌باشد، بفرمائيد آيا مي‌توانم امسال حج را براي خود بجا آورم و براي شهيد نائب بگيرم يا خير؟

جواب: بايد در فرض سئوال، حج امسال را براي خودت نيت نمايي و براي شهيد مي‌تواني نائب بگيري كه برايش در امسال يا اگر نشد در سال‌هاي بعد حج بجا آورند. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره)، ج1، ص447، س37)

سئوال 6: اگر در حج نيابتي نايب طواف نساء، را انجام ندهد زن بر منوب عنه حرام مي‌شود يا بر نائب؟

جواب: بر نائب حرام است.

(ر.ک استفتائات امام خميني(ره)، ج1، ص448، س39)

سئوال 7: كسي از طرف سازمان حج و زيارت، به عنوان نظارت بر اوضاع كاروان، به مكه سفر مي‌نمايد، آيا اين شخص مي‌تواند از طرف ميت نيابت قبول كند و آيا منوب عنه، بري الذمه مي‌شود يا خير؟

جواب: مانع ندارد و موجب برائت ذمّه ميت مي‌شود. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره)، ج1، ص449، س42)

كيفيت انجام حج

سئوال 1: اعمالي كه در حج تمتّع واجب است را لطفاً اجمالاً توضيح دهيد؟

جواب: حج تمتّع مركب از دو عمل يكي عمره‌ي تمتع و ديگري حج تمتع است و عمره‌ي تمتع بر حج تمتع مقدم است. عمره‌ي تمتع مركب از پنج چيز: 1. احرام 2. طواف كعبه 3. نماز طواف 4. سعي بين كوه صفا و مروه 5. تقصير، يعني گرفتن قدري از مو يا ناخن. و چون مُحرم از اين اعمال فارغ شد، آنچه بر او به واسطه‌ي احرام بستن حرام شده بود حلال مي‌شود.

بعد از انجام اعمال عمره‌ي تمتع نوبت به انجام اعمال حج تمتع مي‌رسد و حج تمتع مركب است از سيزده عمل ذيل: 1. احرام بستن در مكه 2. وقوف به عرفات 3. وقوف به مشعر الحرام 4. انداختن سنگريزه به جمره‌ي عقبه در مني 5. قرباني در مني 6. تراشيدن سر يا تقصير كردن در مني 7. طواف زيارت در مكه 8. دو ركعت نماز طواف 9. سعي بين صفا و مروه 10. طواف نساء 11. دو ركعت نماز طواف نساء 12. ماندن در مني شب يازدهم و شب دوازدهم و شب سيزدهم براي بعضي از اشخاص 13. در روز يازدهم و دوازدهم رمي جمرات، و اشخاصي كه شب سيزدهم در مني ماندند روز سيزدهم بايد رمي جمرات كنند.

(ر.ک مناسک محشي، ص102و103)

سئوال 2: ميقات در حج به چه معناست؟ لطفاً توضيح دهيد.

جواب: محل احرام بستن را ميقات مي‌گويند و آن به اختلاف راههايي كه حجاج از آنها به طرف مكه مي‌روند مختلف مي‌شود. و آن پنج محل است:

1. مسجد شجره و آن ميقات كساني است كه از مدينه به مكه مي‌روند.

2. وادي عقيق كه محل احرام عامه است، و آن ميقات كساني است كه از راه عراق و نجد به مكه مي‌روند.

3. قرن المنازل و آن ميقات كساني است كه از راه طائف حج مي‌روند.

4. يلملم و آن ميقات كساني است كه از راه يمن مي‌روند.

5. جحفه و آن ميقات كساني است كه از راه شام به مكه مي‌روند.

(ر.ک مناسک محشي، ص113 و114 و115، م200 الي 205)

سئوال 3: چند چيز در احرام بستن واجب است و لازم است آن را شخص حاجي انجام دهد؟ (مقلد امام خميني)

جواب: واجبات در وقت احرام سه چيز است:

1.نيت، يعني انسان در حالي كه مي‌خواهد محرم شود، به احرام عمره‌ي تمتع، نيت كند عمره‌ي تمتع را و لازم نيست قصد كند ترك محرماتي را كه بر محرم پس از احرام، حرام مي‌شود.

2.تلبيه، يعني لبيك گفتن و صورت آن اين است كه بگويد: «لبيك الهم لبيك، لبيك لا شريك لك لبيك، إنَّ الحمد و النعمه لك و الملك لا شريك لك لبيك.»

3.پوشيدن دو جامه‌ي احرام براي مردان كه يكي لنگ است و ديگري «رداء» كه بايد آن را به دوش بيندازد.

(ر.ک مناسک امام خميني(ره)، م251 و259 و269)

سئوال 4: در احرام بستن آيا پاك بودن شرط است يا خير؟

جواب: شرط نيست در احرام بستن پاك بودن از حدث اصغر و اكبر، پس جائز است شخص حاجي در حال جنابت و حيض و نفاس محرم شود، بلكه غسل احرام براي حائض و نفساء مستحب است. (ر.ک مناسک محشي، ص150، م288)

سئوال 5: چند چيز هستند كه بر شخص محرم در حال احرام حرام است آنها را بيان فرمائيد؟

جواب

1. شكار صحرايي كه وحشي باشد، مگر در صورتي كه ترس داشته باشد از آزار آن.

2. جماع كردن با زن، و بوسيدن، و دست بازي كردن، و نگاه به شهوت، بلكه هر نحو لذت و تمتعي بردن.

3. عقد كردن زن از براي خود يا غير، چه آن غير، احرام بسته باشد يا نبسته باشد و مُحِل باشد.

4. استمناء، يعني طلب بيرون آمدن مني كردن به دست يا غير آن هر چند به خيال باشد يا به بازي كردن با زن خود يا كس ديگر بهر نحو باشد، پس اگر مني خارج شود كفاره‌ي آن يك شتر است.

5. استعمال عطريات است از قبيل مشك و زعفران و كافور و عود و عنبر، بلكه مطلق عطر هر قسم كه باشد.

6. پوشيدن چيز دوخته مثل پيراهن.

7. سرمه كشيدن به سياهي كه در آن زينت باشد هر چند قصد زينت نكند.

8. نگاه كردن در آينه.

9. پوشيدن هر چه كه تمام روي پا را مي‌گيرد مثل چكمه يا جوراب براي مردان.

10. فسوق است و آن اختصاص به دروغ گفتن ندارد، بلكه فحش دادن و به ديگران فخر ركدن نيز فسوق است و از براي فسوق كفاره نيست، فقط بايد استغفار كند.

11. جدال است و آن گفتن «لا و الله» و «بلي و الله» است.

12. كشتن جانوراني كه در بدن ساكن مي‌شوند، مثل شپش.

13. انگشتر بدست كردن به جهت زينت و اگر براي استحباب باشد مانع ندارد.

14. پوشيدن زيور است براي زن به جهت زينت.

15. روغن ماليدن به بدن.

16. ازاله‌ي مو است از بدن خود يا غير خود چه مُحرِم باشد چه مُحل.

17. پوشاندن سر براي مردان.

18. پوشانيدن زن روي خود را به نقاب و روبند و برقع.

19. در حال حركت بالاي سر خود سايه قرار دادن است كه اين حكم مختص به مردان است.

20. بيرون آوردن خون از بدن خود.

21. ناخن گرفتن.

22. كندن دندان هر چند خون نيايد.

23. كندن درخت يا گياهي كه در حرم روئيده باشد.

24. سلاح حمل كردن با خود.

(ر.ک مناسک محشي طبق فتواي امام خميني(ره)، ص159 الي207)

ساير احكام حج

سئوال 1: اينجانب با توجه به اينكه مقلد آقاي خوئي بودم با ماشين سر بسته در حالي كه محرم بودم رفتم آيا بايد كفاره بپردازم يا روزه بگيرم كافي است؟

جواب: كفاره استظلال در احرام بنا بر احتياط واجب يك گوسفند است كه بايد پس از ذبح به فقرا پرداخت شود. (ر.ک مناسک محشي، ص193، م424، با توجه به حاشيه مرحوم آيت الله خوئي(ره))

سئوال 2: شخصي كه طواف عمره تمتع را بدون طهارت از حدث انجام داده و بعد از اتمام عمره حج را انجام داده و بعد از اتمام حج متوجه شده است، آيا عمره و حج هر دو باطل است؟ يا فقط عمره؟ يا هيچ كدام؟ و آيا فرقي بين نسيان و جهل هست يا خير؟ و نيز فرقي بين جهل به حكم و موضوع هست يا خير؟ و آيا چنين شخصي محرم است يا خير؟ (مقلد امام خميني)

جواب: اگر عمدي نبوده عمره و حج او صحيح است و همچنين در صورت جهل به حكم يا موضوع فقط طواف عمره را بايد به جا آورد و از احرام هم خارج شده و فرقي بين صور مرقومه نيست. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره)، ج1، ص450، س44)

سئوال 3: حاجي عمره تمتع را خاتمه داده و مُحل شده قبل از محرم شدن براي حج تمتع در مكه فوت مي‌كند آيا بري الذمه شده يا لازم است براي او نائب بگيرند؟

جواب: از حج كفايت مي‌كند و لازم نيست نائب بگيرند. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره)، ج1، ص451، س47)

سئوال 4: براي طهارت بدن و لباس احرام معلولين، در صورت عدم امكان چه بايد كرد؟ (مقلد امام خميني)

جواب: با فرض تعذّر تطهير مانع ندارد و در هر صورت احرام صحيح است و در صورت حرجي بودن تطهير، طواف صحيح است. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره)، ج1، ص452، س51)

سئوال 5: كسي كه در موقع اعمال حج نتوانسته طواف و نماز نساء را انجام دهد و اين عمل را به ديگري محول كرده و ايشان هم انجام داده؛ ضمناً براي ضرورت مالي نتوانسته قرباني انجام دهد، تكليفش چيست؟

جواب: اگر خودش متمكن از طواف نبوده، رد فرض مرقوم از احرام خارج شده، ولي قرباني بر عهده‌ي اوست كه سال بعد يا خودش يا نائبش بايد انجام دهد. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره)، ج1، ص464، س90)

سئوال 6: آيا مي‌شود در قرباني كردن از ذابح غير شيعي استمداد طلبيد؟ (مقلد امام خميني)

جواب: خير ذابح بايد شيعه باشد. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره)، ج1، ص466، س98)

سئوال 7: محل ذبح قرباني را به وادي محسر يا مكان ديگر، خارج از حدود مني منتقل نموده‌اند، تكليف حجاج چيست؟

جواب: در صورت امكان ولو با صبر كردن تا آخر ذي الحجه بايد در مني ذبح كند و در هر صورت، ذبح در محلي كه دولت تعيين كرده مجزي است. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره)، ج1، ص467، س100)

سئوال 8: آيا كشتن مار و عقرب يا هر جانوري كه از او احساس خطر كنيم در حال احرام و در حرم كفاره دارد و آيا تدهين كردن بدن در حال احرام هم كفاره دارد؟

جواب: هيچ كدام از موارد فوق كفاره ندارد. .(ر.ک استفتائات جديد امام خميني(ره)، ج1، ص469)

سئوال 9: اگر كسي در حال احرام همسر خود را به جهت شهوت ببوسد چه كفاره‌اي بايد بپردازد اگر بدون شهوت باشد چطور؟

جواب: اگر بوسيدن با شهوت باشد بايد يك شتر كفاره بدهد و اگر بدون شهوت باشد بايد يك گوسفند كفاره بدهد. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره)، ج1، ص468، س106)

سئوال 10: اگر كسي در اثناء طواف شك كند كه وضو گرفته يا نه تكليف چيست؟ (مقلد امام خميني)

جواب: اگر در اثناء طواف شك كند كه وضو داشته يا نه اگر بعد از تمامي دور چهارم است طواف را رها كند و وضو بگيرد و از همانجا تتمه‌ي طواف را به جا آورد، و اگر قبل از تمام شدن دور چهار است احتياط واجب آن است كه طواف را تمام كند و اعاده نمايد. (ر.ک مناسک محشي، ص234، م558)

سئوال 11:

آيا مستحاضه‌ي كثيره بايد براي طواف يك غسل، و براي نماز طواف غسل ديگر بكند، يا يك غسل براي هر دو كافي است؟

جواب: براي هر يك غسل لازم است، مگر آنكه از وقت غسل براي طواف تا آخر نماز خون قطع باشد.

(ر.ک مناسک محشي، ص301، س725)

سئوال 12: زني در حال طواف، مستحاضه‌ي قليله مي‌شود، وظيفه او چيست؟ (مقلد امام خميني)

جواب: اگر بعد از تمام شدن دور چهارم بوده پس از تجديد وضو و تطهير بدن و لباس، طواف را تمام كند، و اگر قبلاً بوده به احتياط واجب پس از تجديد وضو و تطهير، آن را اتمام و سپس اعاده نمايد. (ر.ک مناسک محشي، ص303، س729)