زكات - زكات نسخه متنی

زكات

شرايط وجوب و موارد زكات

سئوال 1: زكات به چند چيز تعلق مي‌گيرد؟

جواب: زكات بنابر مشهور به 9 چيز تعلق مي‌گيرد: 1) گندم 2) جو 3) خرما 4) كشمش 5) طلا 6) نقره 7) شتر 8) گاو 9) گوسفند. (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2، م1853)

سئوال 2: زكات مواردي كه واجب است چه وقت بر شخص مكلف واجب مي‌گردد؟

جواب: زكات گندم و جو وقتي واجب مي‌شود كه به آنها گندم و جو گفته شود و زكات كشمش بنابر احتياط وقتي واجب مي‌شود كه غوره است، و موقعي كه خرما قدري خشك شد كه به او ثَمر مي‌گويند زكات آن واجب مي‌شود، ولي وقت دادن زكات در گندم و جو موقع خرمن شدن و جدا كردن كاه آنها و در خرما و كشمش موقعي است كه خشك شده باشند.

(ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره)، م1858)

سئوال 3: نصاب و حد معين گندم و جو و خرما و كشمش كه به واسطه‌ي آن زكات و اجب مي‌گردد چقدر است؟

جواب: زكات گندم و جو و خرما و كشمش وقتي واجب مي‌شود كه به مقدار نصاب بر سند و نصاب آنها 207/847 كيلوگرم است. (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2، م1864)

سئوال 4: آيا زكاتي كه بر گردن كسي واجب شده باشد بعد از فوت آن شخص ورثه بايد زكات را بپردازند؟

جواب: بلي، زكات جزء بدهي محسوب مي‌شود و قبل از تقسيم ارثيه او بايد پرداخت گردد.

(ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2، م1886)

سئوال 5: اگر كسي زكات گندم و جو و خرما و كشمش را داده است آيا براي سال آينده هم بايد زكات آن را بپردازد؟

جواب: اگر زكات آنها را داده حتي اگر چند سال هم نزد او بماند زكات ندارد. (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2، م1874)

سئوال 6: اگر گندم و جو و يا خرما و انگور با آب باران يا آب آبياري سيراب شود زكات آن فرق مي‌كند؟

جواب: بلي اگر گندم و جو و خرما و انگور از آب باران مشروب شود، زكات آن يك دهم است. و چنانچه از آب چاه باشد زكات آن يك بيستم است. (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج21، م1875)

سئوال 7: نحوه‌ي پرداخت زكات طلا به چه شكل است و آيا نصاب معين و خاصي دارد؟

جواب: طلا دو نصاب دارد: نصاب اولِ آن بيست مثقال شرعي است پس وقتي طلا به بيست مثقال شرعي كه پانزده مثقال معمولي است برسد، انسان بايد يك چهلم (40/1) آن را از بابت زكات بپردازد و اگر به اين مقدار نرسد زكات آن واجب نيست. نصاب دومِ آن چهار مثقال شرعي است كه سه مثقال معمولي مي‌شود. يعني اگر سه مثقال به پانزده مثقال اضافه شود، بايد زكات تمام 18 مثقال را از قرار يك چهلم (40/1) آن را بپردازد و اگر كمتر از سه مثقال اضافه شود، فقط بايد زكات 15 مثقال آن را بدهد و زيادي آن زكات ندارد و همچنين است هر چه بالا رود، يعني اگر سه مثقال اضافه شود، بايد زكات تمام آنها را بدهد و اگر كمتر اضافه شود، مقداري كه اضافه شده زكات ندارد. (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2، م1896)

سئوال 8: نحوه‌ي پرداخت زكات نقره به چه شكل است و آيا نصاب معين و خاصي دارد؟

جواب: نقره دو نصاب دارد: نصاب اولِ آن 105 مثقال معمولي است و اگر نقره به 105 مثقال برسد و شرائط ديگر را هم داشته باشد انسان بايد يك چهلم (40/1) آن را بپردازد و اگر به اين مقدار نرسد زكات آن واجب نيست. نصاب دومِ آن 21 مثقال است يعني اگر 21 مثقال به 105 مثقال اضافه شود، بايد زكات تمام 126 مثقال را به طوري كه گفته شد بپردازد و همچنين است هرچه بالا رود، يعني اگر 21 مثقال اضافه شود، بايد زكات تمام آنها را بدهد و اگر كمتر اضافه شود، مقداري كه اضافه شده و كمتر از 21 مثقال است زكات ندارد. (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2، م1897)

سئوال 9: اگر شخصي يك بار زكات طلا و نقره بدهد آيا مال او پاك است و لازم نيست سال بعد زكات بدهد؟

جواب: كسي كه طلا و نقره دارد و به اندازه‌ي نصاب است اگر چه زكات آن را داده باشد، تا وقتي از نصاب اول كم نشده، همه ساله بايد زكات آن را بدهد. (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2، م1898)

سئوال 10: چه شرايطي لازم است تا بر شتر و گاو و گوسفند زكات تعلق بگيرد؟

جواب: دو شرط غير از شرط هاي ديگر لازم است:

1ـ آنكه حيوان در تمام سال بيكار باشد و اگر در تمام سال يكي دو روز كار كرده باشد، زكات آن واجب است.

2ـ آنكه در تمام سال از علف بيابان بچرد، پس اگر تمام سال يا مقداري از آن را از علف چريده شده، يا از زراعتي كه ملك مالك يا ملك كس ديگر است بچرد زكات ندارد.

(ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2، م1908)

سئوال 11: به چه صورت زكات بر گاو واجب مي‌گردد؟

جواب: در صورتي كه به نصاب معين برسد زكات بر گاو واجب مي‌گردد و گاو دو نصاب دارد: نصاب اول آن 30 تا است كه وقتي شماره‌ي گاو به 30 برسد انسان بايد يك گوساله‌اي كه داخل سال دوم شده از بابت زكات بدهد. و نصاب دوم آن چهل است و زكات آن يك گوساله ماده‌اي است كه داخل سال سوم شده باشد. حال اگر تعداد گاوها از چهل بگذرد بايد يا بر مبناي سي تا سي تا حساب كند يا چهل تا چهل تا يا در نظر گرفتن شرائط ديگر مقل گذشته 11 ماه قمري و تا وقتي از نصاب نيفتد هر سال زکات دارد. (ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره)، م1912)

سئوال 12: زكات گوسفند به چه صورت محاسبه مي‌شود؟

جواب: گوسفند پنج نصاب دارد: 1ـ چهل، و زكات آن يك گوسفند است و تا گوسفند به چهل نرسد زكات ندارد.

2ـ صد و بيست و يك و زكات آن دو گوسفند است.

3ـ دويست و يك، و زكات آن سه گوسفند است.

4ـ سيصد و يك، و زكات آن بنابر احتياط واجب، چهار گوسفند است.

5ـ چهارصد و بالاتر از آن، كه بايد آنها را صدتا صدتا حساب كند و براي هر صدتاي آنها يك گوسفند بدهد.

(ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2، م1913)

سئوال 13: آيا در زكات گاو و شتر و گوسفند حتماً حيوان مربوطه را جهت زكات پرداخت؟

جواب: لازم نيست حتماً زكات را از خود حيوان‌هاي مربوطه داده شود، بلكه اگر حيوان ديگري بدهد، يا مطابق قيمت آن، پول بدهد كافي است. (با توجه به مسئله 9 عروه الوثقي فصل زکات غلات اربع)

سئوال 14: آيا زكات فقط به شتر و گاو و گوسفند تعلق مي‌گيرد يا حيوانات ديگري هم زكات دارند؟

جواب: در زكات، گاو و گاوميش يك جنس حساب مي‌شود و شتر عربي و غير عربي يك جنس است، همچنين بز و ميش و شيشك در زكات با هم فرق ندارند.در غير اين سه حيوان در سائر حيوانات زکات نيست فقط در اسب ماده (خيل) مستحب است.

سئوال 15:

شخصي زكات گندم بدهكار است و از طرفي مقروض مي‌باشد و قدرت پرداخت بدهي را ندارد. آيا بايد زكات بدهد يا خير؟

جواب: در فرض مرقوم زكات واجب ساقط نيست.اما اگر قدرت اداء بدهکاري را نداشته باشد ديگران مي توانند براي اداء بدهکاري به او زکات بدهند.
(ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2، م1988 و1937)

سئوال 16: آيا زكات به سكه‌هاي طلائي كه به عنوان هديه به شخصي داده‌اند تعلق مي‌گيرد؟

و در صورت تعلق گرفتن آيا بايد همه ساله داد؟ (مقلد امام خميني)

جواب: اگر شرايط وجوب زكات در آن جمع باشد و به حد نصاب برسد زكات دارد و تا نصاب باقي است، براي هر سال جداگانه زكات دارد. .

(ر.ک استفتائات جديد امام خميني(ره)، ج1، ص341، س3)

سئوال 17: يكي از ارگان‌ها در قطعه زميني گندم كاشته و حالا مي‌خواهد برداشت محصول نمايد، آيا در سر خرمن به اين غله هم زكات تعلق مي‌گيرد؟

جواب: اگر ملك جهت است نه شخصي يا اشخاص، زكات ندارد. .

(ر.ک استفتائات جديد امام خميني(ره)، ج1، ص342, احكام خمس و زكات, س6)

سئوال 18: پولي را كه براي وجوه شرعيه جدا و تعيين مي‌شود: مي توان آن را مصرف نمود و يا با پول د يگر عوض كرد؟

جواب: مانع ندارد و به جدا كردن تعيين نمي‌شود مگر در زكات كه با جدا كردن متعين مي‌شود و نبايد در آن تصرف كرد. .

(ر.ک استفتائات جديد امام خميني(ره)، ص345، س16 و توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2، م1966)

سئوال 19: آيا خمس و زكات به پول راكد در بانك نيز تعلق مي‌گيرد؟

جواب: خمس به پس انداز تعلق مي‌گيرد لكن زكات به پول پس انداز تعلق نمي‌گيرد. .

(ر.ک استفتائات جديد امام خميني(ره)، ج1، ص351، س20 و24)

مصرف زكات

سئوال 1: در چه مواردي مصرف زكات در آنها جايز است؟

جواب: انسان مي‌تواند زكات را در هشت مورد مصرف كند:

1) فقير، و آن كسي است مخارج سال خود و عيالاتش را ندارد.

2) مسكين، و آن كسي است كه از فقير سخت‌تر مي‌گذارند.

3) كسي كه از طرف امام ـ عليه السّلام ـ يا نائب امام مأمور است كه زكات را جمع آوري و نگهداري نمايد و به حساب آن رسيدگي كند و آن را به امام ـ عليه السّلام ـ يا نائب امام يا فقراء برساند.

4) كافرهايي كه اگر زكات به آنان بدهند به دين اسلام مايل مي‌شوند، يا در جنگ به مسلمانان كمك مي‌كنند.

5) خريداري بنده‌ها و آزاد كردن آنان.

6) بدهكاري كه نمي‌تواند قرض خود را بدهد.

7) سبيل الله، يعني كاري كه مانند ساختن مسجد منفعت عمومي ديني دارد، يا مثل ساختن پل و اصلاح راه كه نفعش به عموم مسلمانان مي‌رسد و آنچه براي اسلام نفع داشته باشد.

8) ابن السبيل، يعني مسافري كه در سفر درمانده شده.

(ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره)، م1925)

سئوال 2: اگر كسي به قصد زكات به شخص در راه مانده‌اي پولي بدهد و بعد آن شخص بعد از صرف مخارجش و رسيدن به وطنش پول اضافه بياورد با آن پول اضافي چه بايد بكند؟

جواب: مسافري كه در سفر درمانده شده و زكات گرفته بعد از آنكه به وطنش رسيد، اگر چيزي از زكات زياد آمده باشد، در صورتي كه بدون مشقت نتواند بقيه را به صاحب مال يا نائب او برساند بايد آن را به حاكم شرع بدهد و بگويد آن چيز زكات است.

(ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره)، م1941)

سئوال 3: آيا اهل كتاب يا شخص سني مي‌شود زكات بگيرد يا خير؟

جواب: كسي كه زكات مي‌گيرد بايد شيعه‌ي دوازده امامي باشد، و اگر از راه شرعي شيعه بودن كسي ثابت شود و به او زكات بدهد، و زكات تلف شود بعد معلوم شود شيعه نبوده، لازم نيست دوباره زكات بدهد.

(ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره)، م1942)

سئوال 4: كسي كه گدايي مي‌كند مي‌شود به او زكات داد؟

و كسي كه زكات را در راه معصيت صرف مي‌كند آيا جايز است به او زكات داد؟

جواب: به فقيري كه گدايي مي‌كند، مي‌شود زكات داد، ولي به كسي كه زكات را در راه معصيت مصرف مي‌كند نمي‌شود زكات داد.
(ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره)، م1945)

سئوال 5: آيا سيد مي‌تواند از غير سيد زكات بگيرد؟

جواب: سيد نمي‌توند از غير سيد زكات بگيرد، ولي اگر خمس و ساير وجوهات كفايت مخارج او را نكند و از گرفتن زكات ناچار باشد، مي‌تواند از غير سيد زكات بگيرد. (ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره)، م1955)

سئوال 6: آيا شخصي كه زكات را مي‌دهد كفايت از نيت مي‌كند يا خير؟

جواب: انسان بايد زكات را به قصد قربت يعني براي انجام فرمان خداوند عالم بدهد و در نيت معين كند كه آنچه را مي‌دهد زكات مال است، يا زكات فطره، بنابراين، نفسِ دادن كفايت از نيت زكات نمي‌كند و البته به زبان آوردن نيت لازم نيست. (ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره)، م1957)

سئوال 7:

اگر كسي كه زكات بر او واجب شده اگر اين زكات را بدون نيت قربت به شخص فقيري بدهد آيا اين عمل او صحيح است؟

جواب: اگر مالك يا وكيل او بدون قصد قربت زكات را به فقير بدهد و پيش از آن كه آن مال از بين برود، خود مالك، نيت زكات كند، زكات محسوب مي‌گردد. (ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره)، م1960)

سئوال 8:

نظرات فقهاي عظام تقليد معاصر و گذشته در مورد مصرف خمس يا زكات در مورد آسيب ديدگان سيل و زلزله و.. چيست؟

جواب: ملاك فقها در كمك به آسيب ديدگان فقر آنهاست، بنابراين، به آسيب ديده كه فقير نباشد نمي‌توان از خمس و زكات پرداخت نمود. و همه‌ي فقها كمك به آسيب ديدگان فقير غير سيد را از زكات جايز مي‌دانند و اگر زكات دهنده سيد باشد به فقير سيد هم مي‌تواند زكات بپردازد. و نيز سهم سادات از خمس را مي‌توان به سادات فقير آنها داد اما نسبت به سهم امام ـ عليه السّلام ـ نظر فقهاء عظام متفاوت است هر كدام بر حسب تشخيص و مورد به نحو مقتضي اجازه فرموده‌اند. . (ر.ک استفتائات امام خميني(ره)، ج1, ص430, س264, و ص343)

سئوال 9: آيا زكات فطره را مي‌توان در جهت به سازي مدارس استفاده كرد؟

جواب: به نظر امام ـ رحمه الله ـ فطره را مي‌توان در مصارف هشتگانه زكات مال به مصرف رساند اگر چه احتياط مستحب آن است كه فقط به فقراي شيعه بدهند، اما به نظر بعضي از مراجع بنابر احتياط واجب زكات فطره بايد به فقير شيعه اثني عشري در محل داده شود. در خصوص مورد هر كس مي‌تواند به نظر مرجع تقليد خود عمل كند. (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2، م2014)

سئوال 10: شخصي از روستاي ما مي‌خواهد زكات خود را به مخارج مسجد و بدهي‌هاي آن پرداخت نمايد، از نظر امام ـ رحمه الله ـ و ديگر مراجع چه حكمي دارد؟

جواب: يكي از مصارف زكات في سبيل الله مي‌باشد و جايز است از زكات به مصرف تعمير مسجد برسانند، ولي مناسب است شخص مذكور از مرجع تقليد زنده خود نيز در اين خصوص كسب تكليف نمايد. (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2، م1925)

زكات فطره

سئوال 1: زكات فطره چگونه بر انسان واجب مي‌گردد؟

جواب: كسي كه موقع غروب شب عيد فطر بالغ و عاقل و هوشيار است و فقير و بنده‌ي كسي ديگر نيست، بايد براي خودش و كساني كه نان خور او هستند، ‌هر نفري يك صاع كه تقريباً سه كيلو است گندم يا جو يا خرما يا كشمش يا برنج يا ذرت و مانند اينها به مستحق بدهد و اگر پول يكي از اينها را به فقير هم بدهد كافي است. (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2، م1991)

سئوال 2: اگر يك نفر فطريه را جدا كند و بگذارد كنار و بخواهد به فقير بدهد اما فراموش كند و پول فطريه را خرج كند چه كار بايد بكند و آيا بايد اضافه‌اي بر زكات فطره پرداخت نمود؟

جواب: بايد معادل فطريه از پول ديگر به فقير بدهد و چيزي اضافه نمي‌گردد.

(ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2، ص186, م2034)

سئوال 3: آيا زكات فطره مختص به روزه‌داران است؟

جواب: خير ـ بر همه افرادي كه متمكن از پرداخت زكات فطره هستند پرداخت آن واجب است چه روزه گرفته باشند و چه روزه خود را افطار كرده باشند. (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2، م1991)

سئوال 4: اگر كسي وضع مالي خوبي ندارد آيا فطريه بر او واجب است؟

جواب: بر كسي كه فقير است و نمي‌تواند مخارج سال خود را تأمين كند پرداخت زكات فطره واجب نيست.

(ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2، م1992)

سئوال 5: آيا كساني كه وضع مالي خوبي ندارند مي‌توانند به صورت دستگردان فطريه بپردازند كه فشار مالي كمتري متحمل گردند؟

جواب: اگر كسي فقير است و مخارج سال خود را ندارند و اجب نيست فطريه بپردازند و اما اگر به مقدار فطريه يك نفر بتواند بپردازد مستحب است زكات فطره را بدهد و نسبت به دستگردان آن به مسأله 2002 توضيح المسائل مراجعه فرمائيد.

(ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2، م1992 و2002)

سئوال 6: آيا مي‌توان زكات فطره را به سادات فقير پرداخت؟

جواب: در صورتي كه زكات دهنده سيد باشد مانعي ندارد چون فرقي از اين جهت با زکات مال ندارد.

(ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع، ج2، م1955)

سئوال 7: اگر كسي در غروب شب عيد فطر به مهماني برود زكات فطره بر چه كسي واجب است؟ (مقلد امام خميني)

جواب: انسان بايد فطره‌ي كساني را كه در غروب شب عيد فطر نان خور او حساب مي‌شوند بدهد؛ كوچك باشند يا بزرگ، مسلمان باشد يا كافر، دادن خرج آنان بر او واجب باشد يا نه، در شهر خود او باشند يا در شهر ديگر. بنابراين زكات فطره كسي كه در غروب شب عيد فطر به مهماني مي‌رود در صورتي که نان خور او حساب شود و با رضايت صاحب خانه آمده باشد بر صاحب خانه واجب است. (ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره)، م1993 و1995)

سئوال 8: اگر مهماني بعد از غروب شب عيد فطر به خانه‌ي شخصي برود آيا زكات فطره بر صاحب خانه واجب است؟

جواب: فطره‌ي مهماني كه بعد از غروب شب عيد فطر وارد مي‌شود، بر صاحب خانه واجب نيست، اگر چه پيش از غروب او را دعوت كرده باشد و در خانه‌ي او هم افطار كند. (ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره)، م1997)

سئوال 9: به شخص فقير چه ميزان بايد زكات فطره داد؟

جواب: احتياط واجب آن است كه به يك فقير بيشتر از مخارج سالش و كمتر از يك صاع كه تقريباً سه كيلو است فطره ندهند. (ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره)، م2018)

سئوال 10: زمان اداي زكات فطره چه موقعي است؟

جواب: كسي كه نماز عيد فطر مي‌خواند، بنابر احتياط واجب بايد فطره را پيش از نماز عيد بدهد، ولي اگر نماز عيد نمي‌خواند، مي‌تواند دادن فطره را تا ظهر تأخير بياندازد. بنابراين، اگر موقعي كه دادن زكات فطره واجب است، فطره را ندهد و كنار هم نگذارد، احتياط واجب آن است كه بعداً بدون اينكه نيت ادا و قضا كند فطره را بدهد.

(ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره)، م2029)

سئوال 11: آيا زكات فطره را مي‌توان به مصرف تعمير مسجد يا امر خير ديگري رساند؟

جواب: اشكالي ندارد اگر چه بهتر است در صورت وجود فقير در محل، به فقراء بدهند.

(ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره)، م1925 و2014)