لطفا منتظر باشید ...
واجبات نماز
سؤال : واجبات نماز چند تا هستند و ركن و غيرركن چه تفاوتي با هم دارند؟جواب: واجبات نماز 11 چيز است: 1. نيت 2. قيام 3. تكبيره الاحرام 4. ركوع 5. سجود 6. قرائت 7. ذكر 8. تشهد 9. سلام 10. ترتيب 11. موالات (يعني پي در پي بودن اجزاي نماز) و فرق ركن و غير ركن در آن است كه در ركن اگر انسان آن را عمداً يا سهواً به جا نياورد نماز باطل مي‌شود ولي غير ركن اگر عمداً به جا نياورد باطل است و اگرسهواً به جا نياورد نماز او صحيح است.(ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره), م 942)
نيت
سؤال 1: آيا تلفظ و به زبان آوردن نيت واجب است؟جواب: خير تلفظ به نيت واجب نيست همان كه بدانيد قصد انجام چه كاري را داريد كه اگر از شما سؤال شود مي‌توانيد پاسخ بدهيد كافي است. (ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره), م943 و945 و استفتائات امام خميني(ره), ج1, ص151،س82)سؤال 2: آيا مي‌شود نيت نماز چهار ركعتي را به نيت نماز دو ركعتي بنا به دلايل شرعي تبديل كرد؟جواب: در موارد خاصي كه در كتب فقهي ذكر شده است مانعي ندارد مثل آنكه نيت نماز 4 ركعتي نموده است و بعد متوجه شد كه و ظيفه او نماز شكسته است و يا نيت نماز شكسته نموده و در بين نماز متوجه شد كه وظيفه او اتمام است كه به نماز 4 ركعتي عدول مي‌نمايد و نيز براي رسيدن به نماز جماعت جايز است از نماز واجب عدول به نافله 2 ركعتي نمايد و پس از سلام، نماز خود را به جماعت بخواند. (ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره), قطع جيبي ،ص150، م755و763)سؤال 3: اگر انسان در نماز ريا كند آيا نماز او صحيح است؟جواب: انسان بايد فقط براي انجام امر خداوند نماز بخواند، پس كسي كه ريا كند يعني براي نشان دادن به مردم نماز بخواند، نمازش باطل است خواه فقط براي مردم باشد، يا خدا و مردم هر دو را در نظر بگيرد.(ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره), م 946)
قيام
سؤال 1: كدام قيام و ايستادن در نماز ركن محسوب مي‌شود لطفاً مرا راهنمايي كنيد؟جواب: قيام در موقع گفتن تكبيرهالاحرام و قيام پيش از ركوع كه آن را قيام متصل به ركوع مي‌گويند ركن است ولي قيام در موقع خواندن حمد و سوره و قيام بعد از ركوع ركن نيست و اگر كسي آن را از روي فراموشي ترك كند، نمازش صحيح است.(ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع, ج1, م958)سؤال 2: اگر كسي از روي فراموشي بعد از حمد و سوره بنشيند و يادش بيايد كه ركوع نرفته در مورد مسئله قيام چه عملي را بايد انجام دهد؟جواب: بايد بايستد و به ركوع رود و اگر بدون اينكه بايستد، به حالت خميدگي به ركوع برگردد چون قيام متصل به ركوع را به جا نياورده، نماز او باطل است. (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع, ج1, م960)سؤال 3: براي شخص مريضي كه نشسته نماز مي‌خواند قيام متصل به ركوع چه وضعي دارد؟جواب: بايد از حالت نشسته به ركوع رود. (ر.ک استفتائات جديد امام خميني(ره), ج1, ص153, س92)سؤال 4: آيا تكان‌هاي مختصر هنگام خواندن اذكار نماز چنانچه سهواً انجام شود و نمازگزار نتواند مانع آن شود، باعث اشكال در نماز مي‌شود؟جواب: اشكالي ندارد. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره), ج1, ص154, س93)سؤال 5: اگر كسي عمداً شخصي را كه مشغول خواندن نماز است به جلو يا پهلو هل دهد در صورتي كه نمازگزار روي از قبله نگرداند نمازش صحيح است يا خير اگر بيفتد يا خم شود چه طور؟جواب: نماز او صحيح است و اگر در حال حركت ذكري گفته است در آرامش بدن آن را تكرار نمايد.
(ر.ک استفتائات امام خميني(ره), ج1, ص154, س96)سؤال 6: اگركسي بيش از حد معمولي پاها را خيلي گشاد بگذارد نماز او چه حكمي دارد؟جواب: كسي كه مي‌توانددرست بايستد اگر پاها را خيلي را گشاد بگذارد كه به حالت ايستادن معمولي نباشد نمازش باطل است. . (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع, ج1, م964)
تكبيره الاحرام
سؤال 1: تكبيره الاحرام چيست و به چه شكل بايد خوانده شود؟جواب: گفتن الله اكبر در اول هر نماز واجب و ركن است و بايد كلمه الله و كلمه اكبر را پشت سر هم و به عربي صحيح گفته شود. و آن را تكبيره الاحرام مي‌نامند. (ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره), م948)سؤال 2:اگر كسي براي رسيدن به نماز جماعت عجله كند و بدون اينكه بدن آرام باشد تكبيره الاحرام بگويد نماز او صحيح است؟جواب: موقع گفتن تكبيره الاحرام، بايد بدن آرام باشد و اگر عمداً در حالي كه بدنش حركت دارد، تكبيره الاحرام بگويد نمازش باطل است و چنانچه سهواً حركت كند بايد اول عملي كه نماز را باطل مي‌كند انجام دهد و دوباره تكبير بگويد.
(ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره), م951)سؤال 3: اگر كسي شك كند كه تكبيره الاحرام را گفته يا نه و يا بعد از گفتن آن در صحت آن شك كند چه بايد بكند؟جواب: اگركسي شك كند كه تكبيره الاحرام را گفته يا نه، چنانچه مشغول خواندن چيزي شده به شك خود اعتنا نكند و اگر چيزي نخوانده، بايد با تكبير را بگويد و همچنين اگر بعد از گفتن تكبيره الاحرام شك كند كه آن را صحيح گفته يا نه بايد به شك خود اعتنا نكند. (ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره), م956 و957)سؤال 4: آيا موقع گفتن تكبيرهالاحرام بلند كردن دستها تا محاذي گوش مستحب است و يا اينكه با شروع تكبير دستها بلند شود و موقع گفتن تكبير دستها بيفتد مستحب ديگري است يا همان نوع خاص وارد شده است؟جواب: مستحب است با شروع به تكبير شروع به بلندكردن دستها كند كه تا تمام شدن تكبير دستها مقابل صورت و يا مقابل گوش‌ها برسد. (ر.ک استفتائات جديد امام خميني(ره), ج1, ص 152, س89)
قرائت و ذكر
سؤال 1: اگر در نماز4 بار تسبيحات اربعه را بگوييم نماز باطل است؟جواب: اگر سهواً اشكالي ندارد. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره), ج1, ص 162, س127)سؤال 2: آيا قرائت تلفظ صحيح حروف در نماز واجب است يا خير؟جواب: انسان بايد در نماز حروف و كلمات را به طور صحيح تلفظ كند ولي اگر تلفظ صحيح براي او مقدور نباشد بايد هر طوري كه مي‌تواند بخواند و احتياط مستحب آن است كه نمازش را به جماعت بخواند البته بايد سعي كند قرائت صحيح را نيز ياد بگيرد. . (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع, ج1, م997)سؤال 3: بعضي وقتها در نمازهاي4 ركعتي سوم اشتباهاً حمد را مي‌خوانيم كه بعد از متوجه شدن آن را قطع كرده تسبيحات اربعه را مي‌خوانيم آيا در اين حالت نماز صحيح است؟جواب: بلي نماز به نحو مذكور صحيح است. . (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1011)سؤال 4: آيا در نماز انفرادي مي‌توان به جاي سوره توحيد سوره اي ديگر خواند, لطفاً توضيح دهيد؟جواب: بلي غير از سوره‌هاي عزائم (4 سوره‌اي كه سجده واجب دارند) بعد از حمد، هر سوره ديگري را مي‌توان در نماز خواند. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره), ج1, ص 157, س108)سؤال 5: اگر در ركعت دوم نمازهاي4 و3 ركعتي اشتباهاً به جاي خواندن حمد و سوره تسبيحات اربعه را بخوانيم و پس از خواندن تسبيحات اربعه اگر بفهميم كه اشتباه خوانديم حكم چيست و اگر به ركوع رفته و ذكر ركوع را خوانديم و فهميديم كه اشتباه كرديم در اين صورت حكمش چيست؟جواب: اگر قبل از ركوع متوجه اشتباه شديد بلافاصله حمد و سوره را بخوانيد و بعد ركوع برويد و نماز شما صحيح است. و اگر بعد از ركوع متوجه شديد باز هم نماز صحيح است و احتياطاً بعد از نماز2 سجده سهو به جا آوريد. .(ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1010)سؤال 6: اگر در هنگام نماز خواندن حروف درست ادا نشود آيا نماز ايراد دارد آيا اين مطلب صحيح است كه مي‌گويد: نماز هر چند كه ايراد داشته باشد با مهر كربلا ايراد آن به طرف مي‌شود؟جواب: بايد سعي كنيد كه نماز را به طور صحيح بخوانيد البته رعايت همه نكات تجويدي در نماز لازم نيست، بايد به نحوي باشد كه نگويند غلط مي‌خواند. و نماز با مهر كربلا ثواب بيشتري دارد لكن نبايد نماز غلط خوانده شود.
(ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع, ج1, م997)سؤال 7: دو سوره‌ايي كه در نماز يك سوره محسوب مي‌شود كدام است؟جواب: دو سوره(انشراح و الضحي) و (فيل و قريش) يك سوره به حساب مي‌آيند. .
(ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع, ج1, ص565, ذيل م 978)سؤال 8: تسبيحات اربعه چند بار بايد در نماز خوانده شود؟جواب: بسياري از مراجع مي‌فرمايند1 بار كافي است اگر چه بهتر آن است كه 3 بار گفته شود و بعضي مي‌فرمايند بنابر احتياط واجب در وسعت وقت3 مرتبه تسبيحات اربعه را بگويند به رسأله مرجع تقليد خود در بحث قرائت نماز مراجعه فرمائيد. .
(ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1005 و1006)سؤال 9:
اگر يك انگليسي زبان را نماز را به عربي نتواند بخواند و معني آن را ياد داشته باشد مي‌تواند نماز را به انگليسي بخواند؟جواب: نماز بايد به عربي صحيح خوانده شود بلي اگر كسي كوشش كرد و نتوانست ياد بگيرد يا وقت نماز تنگ بود مي‌تواند ترجمه نماز را به زبان ديگري بخواند و احتياط مستحب آن است كه در نماز جماعت شركت نمايد.
(ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع, ج1, م997)سؤال 10: آيا قنوت در نماز جزء غير ركن‌ها است كه اگر عمداً ترك شود باعث بطلان نماز مي‌شود؟جواب: قنوت نه ركن است و نه از واجبات غير ركني بلكه مستحب مؤكد است بنابراين اختيار با نمازگزار است كه آن را به جا آورد يا ترك كند و ترك عمدي و سهوي آن اشكال ندارد.
.
(ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1117 و1121)سؤال 11: اگر در جايي پر سروصدا مشغول خواندن نماز ظهر و عصر باشيم به طوري كه اگر نماز را آهسته بخوانيم نمي‌توانيم صداي خود را بشنويم در اين صورت تا چه حدي مجاز هستيم صداي خود را بلند كنيم؟(مقلد آقاي لنكراني)جواب: نماز ظهر و عصر را بايد آهسته خواند و شنيدن صداي خود در مورد سؤال لازم نيست. .
(ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع, ج1, م992)سؤال 12: كسي كه لكنت زبان دارد و نمي‌تواند برخي از حروف را درست ادا كند قرائت او چه حكمي دارد و آيا اين شخص مي‌تواند امام جماعت باشد؟جواب: در صورتي كه نتواند حروف را از مخارج خود ادا كند نمي‌تواند امام جماعت بشود و نسبت به نماز خود در صورتي كه امكان اصلاح نيست اشكالي ندارد و نماز او صحيح مي‌باشد.(عروه الوثقي, ج1, احکام القراءه, م33)سؤال 14: پدرم و مادرم در نمازشان اشكالاتي دارند و هر دو بي‌سوادند بنده بارها سعي كرده‌ام اشكالات آنها را برايشان بازگو كنم ولي آنها بر حسب عادت دوباره اشكالات خود را تكرار مي‌كنند حال تكليف بنده در قبال ايشان چيست و تكليف نسبت به خودشان چيست؟جواب: بر آنها واجب است كه در يادگيري نماز كوشش لازم را بنمايند و چنانچه موفق به اصلاح قرائت نشدند نماز را به همان صورت به جاي آورند و شما هم بيش از تذكر وظيفه ديگري نداريد خداوند شما را موفق فرمايد.
(ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره), م 997)سؤال 15: كسي كه در صحت قرائت حمد و سوره خود شك دارد آيا مي‌تواند امام جماعت بشود؟جواب: خير، چون يكي از شرايط امام جماعت صحت قرائت اوست مضافاً براينكه چنين شخصي براي انجام نمازهاي واجب خود كه فرادي مي‌خواند نمي‌تواند به قرائت مشكوك اكتفا كند، بلكه بايد يقين به صحت داشته باشد بلي اگر پس از اطمينان از صحت دچار شكهاي بي‌مورد و وسوسه در اين جهت باشد نبايد به آن اعتنا كند.سؤال 16: در نماز اگر يك واجب غير ركني مثلاً قرائت ترك شود وظيفه چيست؟جواب: اگر عمدا ترک شود نماز باطل است ولي اگر سهوا باشد اگر قبل از گذشتن محل باشد(مثل اينکه حمد يا سوره را فراموش کند و قبل از رکوع يادش بيايد بايد آن را بجا آورد) ولي اگر بعد از محل (مثلابعد از رکوع)باشد نماز صحيح است و بنابر فتواي بعضي مراجع مانند آيت الله اراکي(ره) ،بنابر احتياط واجب، دو سجده سهو بجا آورد.
(ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1263)سؤال 17:
اگر كسي در تسبيحات اربعه شك كند3 تا گفته يا2 تا آيا به شك خود اعتنا بكند يا نه و در صورت اعتنا حكم آن چيست؟جواب: بنا را بر اقل بگذارد.
ركوع
سؤال 1: فردي در ركوع ذكر را اشتباه مي‌خواند مثلاً عظيم را أعظيم مي‌خواند، حكمش چيست؟جواب: اگر سهواً اشتباه گفته و بعد از ركوع متوجه شده است نماز او صحيح است و اما اگر غلط مي خوا ند به نظر برخي از مراجع بايد نمازهاي خود را قضا کند. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره), ج1, ص 159, س116)سؤال 2: فرد مكلف در ركوع بايد به چه ميزاني خم شود؟جواب: در ركوع بايد بقدري خم شد كه دستها به سر زانو برسد. البته مستحب است انسان بمقداري خم شود كه پشت به صورت افقي قرار گيرد. . (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1022)سؤال 3: اگر در نماز ركوع را فراموش كنيم چه حكمي دارد؟جواب: اگر ركوع را فراموش كند و بعد از انجام دو سجده يادش بيايد نماز باطل است. اگر رکوع را فراموش کند و پيش از آن که به سجده (اول) برسد يادش بيايد، بايد بايستد و بعد به رکوع رود و بعد دو سجده را انجام دهد و اگر بعد از آنکه پيشاني به محل سجده رسيد يادش بيايد رکوه نکردن بنابر احتياط واجب بايد بايستد و رکوع را بجا آورد و نماز را تمام کند و دوباره بخواند. . (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1041 و1042)سؤال 4:اگر در سجده يا ركوع كه دو ذكر را مي‌توان گفت هر دو ذكر را بگويد و يكي ا زآن دو را غلط بخواند نمازش صحيح است يا خير؟جواب: در فرض مرقوم نماز صحيح است. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره), ج1, ص 163, س132)سؤال 5: كسي كه نشسته نماز مي‌خواند بايد عمل ركوع را به چه شكلي انجام دهد؟جواب: كسي كه نشسته ركوع مي‌كند، بايد بقدري خم شسود كه صورتش مقابل زانوها برسد و بهتر است بقدري خم شود كه صورت نزديك جاي سجده برسد. (ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره), م 1027)سؤال 6: آيا در ركوع فقط آن دو ذكر مخصوص را مي‌توان خواند؟جواب: انسان هر ذكري در ركوع بگويد كافي است ولي احتياط واجب ان است كه به قدر سه مرتبه (سبحان الله) يا يك مرتبه (سبحان ربي العظيم و بحمده) كمتر نباشد. (ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره), م 1028)سؤال 7: اگر كسي بعد ار ذكر ركوع بدون اينكه بايستد يا بدن آرام بگيرد به سجده رود نماز او چه حكمي داد؟جواب: بعد از تمام شدن ذكر ركوع، بايد راست بايستد و بعد از آن كه بدن آرام گرفت به سجده رود و اگر عمداً پيش از ايستادن، يا پيش ار آرام گرفتن بدن به سجده رود نمازش باطل است. (ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره), م 1040)
سجده
سؤال 1: اگر كسي كه در حال نماز خواندن است مهر نماز او را يك بچه از جلوي او بردارد براي نماز خواندن چه بايد بكند؟جواب: اگر وقت دارد و نمي‌تواند مهر ديگري در نماز پيدا كند نماز را بشكندو با مهر نماز را دوباره بخواند و اگر وقت ندارد نظر آقايان مراجع در اين خصوص متفاوت است و به نظر مرجع تقليد خود مراجعه نمائيد. . (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1087)سؤال 2: در انجام سجده سهو آيا بايد بلند شده و نيت نموده و بعد آن را انجام دهيم يا همان نشسته نيت نموده و سجده‌ها را بجا آوريم؟جواب: در مورد سؤال ايستادن لازم نيست پس از سلام سجده سهو را بجا آوريد. .(ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1250)سؤال 3: اگر بجاي مهر نماز بر ريگ يا سنگ سجده كنيم آيا نماز صحيح است؟جواب: اشكالي ندارد و نماز بر مهري كه از خاك باشد يا سنگ، ريگ و يا ماسه صحيح است. .
(ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1076)سؤال 4: مدت يكسال است كه نماز خود را در سجده روي ميز كوچك سجده مي‌كردم و كف دستهايم را بر روي زمين نمي‌گذاشتم و دستهايم را روي ميز مي‌گذاشتم در حالي كه توانايي آن را داشتم روي زمين بگذارم، حال نمازهائي كه خوانده‌ام چه حكمي دارد؟ (مقلد آقاي لنكراني)جواب: نمازهاي گذشته شما صحيح است و در نمازهاي بعدي دستها را در موقع سجده روي زمين بگذاريد.
(دفتر آيت الله فاضل لنكراني)سؤال 5: معمولاً مهر پس از مدتي جرم پر رنگي بر روي آن به وجود مي‌آيد آيا سجده و نماز بر آن صحيح است؟جواب: اگر چربي و چرك روي مهر به قدري باشد كه مانع از تماس پوست پيشاني با خاك مهر گردد سجده، صحيح نيست اما تغيير رنگ مهر و جرم كمتر از مقدار مذكور اشكالي ندارد. ولي خوب است روي مهر را مرتباً تميز نگه داريد تا دچار وسوسه در صحت سجده نشويد. . (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1060)سؤال 6: آيا در نماز حتماً بايد خود پيشاني با مهر تماس پيدا كند؟ اگر چادر روي پيشاني را بگيرد اشكال دارد؟جواب: بلي، بايد پوست پيشاني با مهر تماس پيدا كند و چادر روي پيشاني مانع است و بايد كنار زده شود. .
(ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1060)سؤال 7: آيا در هنگام سجده بايد فقط شست پا بر زمين باشد يا اگر انگشتان پا هم روي زمين باشد ايرادي ندارد؟جواب: در سجده واجب است سر انگشت شست پا بر روي زمين باشد و علاوه بر آن تماس ساير انگشتان با زمين نيز مانعي ندارد. . (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1062)سؤال 8: آيا در هنگام سجده بايد آرنج‌ها روي زمين باشد يا از زمين بايد فاصله داشته باشد؟جواب: لازم نيست در سجده آرنج‌ها روي زمين باشد ولي اگر روي زمين هم قرار گيرد نماز را باطل نمي‌كند و براي زن ها مستحب است.(ر.ک تحرير الوسيله امام خميني(ره), ج 1, احكام السجده, ص 176, م10)سؤال 9: محل سجده يا مهر نماز بايد حداقل به چه اندازه‌اي باشد؟جواب: اگر جائي كه پيشاني بر آن قرار مي‌گيرد به اندازه دو ريالي باشد كفايت مي‌كند.سؤال 10: در هنگام سجده چه مقدار لازم است كه سر روي مهر قرار گيرد؟جواب: بعد از آرام گرفتن بدن بايد به اندازه گفتن ذكر واجب سجده (مثلاً سه تا سبحان الله، يا يك سبحان ربي الاعلي و بحمده) صبر كند. . (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1049 و1050)سؤال 11: در نماز نشسته اگر حين ركوع اشتباهاً سر به مهر بخورد تكليف چيست؟ (مقلد آقاي لنكراني)جواب: سجده محسوب نمي‌شود و موجب بطلان نماز نيست.سؤال 12: در سجده گفته شده اگر آن چيزي كه سجده بر آن صحيح است نباشد بايد بر لباس يا دامن يا آستين سجده كند. حال آيا فرش را هم شامل مي‌شود، اگر بر روي لباس سجده نكرد و بر روي فرش سجده كند آيا نمازش باطل است و آيا اگر باطل شد قضاء آن واجب است؟جواب: شامل غير لباس نمي‌شود و در صورت تخلف اگر مقصر بوده قضا كند علي الاحوط.
(ر.ک استفتائات امام خميني(ره) ج1, ص 164, س134)سؤال 13: اگر انسان بعد از سر برداشتن از سجده شك كند كه سجده اول بوده يا دوم در اين حالت چه بايد بكند؟جواب: بنا را بر سجده اول بگذارد و سجده دوم را به جا آورد.(ر.ک استفتائات امام خميني(ره) ج1, ص 165, س141)سؤال 14: در هنگام سجده چند جاي بدن بايد بر روي زمين قرار گيرد؟جواب: بايد هفت جاي بدن را بر روي زمين قرار دهد: پيشاني، كف دو دست، سر دو زانو، و سر دو انگشت بزرگ پاها. . (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1045)سؤال 15: اگر دمل و مانند آن در پيشاني باشد و نتوان پيشاني را بر سر مهر گذاشت حكم آن چيست؟جواب: اگر دمل يا زخم تمام پيشاني را گرفته باشد بايد به يكي از دو طرف پيشاني سجده كند و اگر ممكن نيست به چانه و اگر به چانه هم ممكن نيست بايد به هر جايي از صورت كه ممكن است سجده كند و اگر به هيچ جايي از صورت ممكن نيست بايد با جلو سر سجده نمايد. . (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1066 و1067)سؤال 16: اگر پيشاني به اختيار از جاي سجده بلند شود، چه حكمي دارد؟جواب: چنانچه ممكن باشد بايد نگذارد دوباره به جاي سجده برسد و اين يك سجده حساب مي‌شود، چه ذكر سجده را گفته باشد چه نگفته باشد و اگر نتواند سر را نگه دارد و بي اختيار دوباره به جاي سجده برسد، روي هم رفته يك سجده حساب مي‌شود و اگر ذكر نگفته باشد بايد بگويد. . (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1071)سؤال 17: بر چه چيزهائي سجده صحيح است؟جواب: بايد بر زمين و چيزهاي غير خوراكي كه از زمين مي‌رويد، مانند چوب و برگ درخت سجده كرد و سجده بر چيزهاي خوراكي و پوشاكي صحيح نيست و نيز سجده كردن بر چيزهاي معدني مانند طلا و نقره و عقيق و فيروزه باطل است. اما سجده كردن بر سنگهاي معدني مانند سنگ مرمر و سنگهاي سياه اشكالي ندارد.
(ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره) م 1076)سؤال 18: براي چند چيز بايد دو سجده سهو به جا آورد؟جواب: براي سه چيز: 1ـ آنكه در بين نماز، سهواً حرف بزند. 2ـ آنكه يك سجده را فراموش كند. 3ـ آنكه در نماز چهار ركعتي بعد از سجده دوم شك كند كه چهار ركعت خوانده يا پنج ركعت. و در دو مورد هم احتياط واجب آن است كه سجده سهو بنمايد: اول در جائي كه نبايد نماز را سلام بدهد. دوم آنكه تشهد را فراموش كند. (ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره) م 1236)سؤال 19: دستور سجده سهو به چه شكل است؟جواب: آن است كه بعد از سلام نماز فوراً نيت سجده سهو كند و پيشاني را به چيزي كه سجده بر آن صحيح است بگذارد و بگويد: «بسم الله و بالله اللهم صل علي محمد و آل محمد» يا بگويد: «بسم الله و بالله السلام عليك ايها النبي و رحمه الله و بركاته» بعد بايد بنشيند و دوباره به سجده رود و يكي از ذكرهائي را كه گفته شد بگويد و بنشيند و بعد از خواندن تشهد، سلام دهد. . (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1250)
