آداب فراگيري ـ نقل ـ كتابت حديث - آداب فراگیری ـ نقل ـ كتابت حدیث نسخه متنی

آداب فراگيري ـ نقل ـ كتابت حديث

آداب فراگيري حديث

حديث، همسنگ قرآن است كه فراگيري آن بر هر مسلمان، در صورت امكان ضروري مي‌نمايد تا از نور كلام پيشوايان معصوم ـ عليهم السّلام ـ بهره گرفته شود. بدين جهت فراگيري آن داراي آدابي به شرح ذيل است:‌

1. در طلب حديث، نيت را الهي نموده و از اغراض دنيايي، دوري گزيند؛ زيرا امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمود: «من اراد الحديث لمنفعه الدنيا لم يكن له في الاخره نصيب».[1]

2. از خداوند بخواهد او را در آن كار موفّق گرداند و راه را بر او آسان كند.

3. تمام تلاش خويش را در كسب آن به كار ببندد و از كسالت خودداري كند.

4. در طلب حديث، اهتمام به احاديث «عالي السند» داشته باشد.

5. با اهل حديث در مورد فهم روايات، گفت و گو و مباحثه كند.

6. احاديث فرا گرفته را، سرمشق زندگي خود قرار داده و به آن‌ها عمل كند.

7. از شيخ و استاد حديثش، تجليل و تكريم كند.

8. بر نوشتن و نشر هر آنچه فرا گرفته، مبادرت ورزد.

9. در فهم و معرفت هر آنچه فراگرفته، دقت و ژرف انديشي بيشتر به خرج دهد.

10 علوم ادبي را براي رسيدن به مفهوم و مفاد حديث، به خوبي فرا بگيرد.

آداب بيان نقل حديث

حديث معصوم ـ عليه السّلام ـ ، كلامي گهربار و نفيس مي‌باشد كه بيان و نقل آن، نيز آدابي دارد.[2] كه هر راوي و ناقل حديث مناسب است با دقّت تمام آن‌ها را فرا گيرد و در عمل، بدان‌ها پايبند باشد كه به شرح ذيل است:

1. با وضو و معطّر و شاداب باشد و از بازگويي حديث در حالت غير طهارت پرهيز كند.

2. به هنگام نقل، در مكان مناسب و در جايگاه مخصوص (منبر و ...) بنشيند و جلوس او به همراه وقار و سكينه و رو به قبله باشد.

3. به هنگام نقل حديث، همه را به سكوت و استماع دعوت كند و با صداي مناسب سخن بگويد.

4. حديث را با نام خدا و حمد و ستايش پروردگار و درود بر پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ و پيشوايان معصوم ـ عليهم السّلام ـ آغاز كند.

5. از بازگويي حديث در مجلسي كه شيخ و استاد حديث وجود دارد، خودداري كند.

6. به هنگام طلب قرائت حديث از او، خودداري نكند، گرچه طالب حديث، هدف پسنديده‌اي ندارد.

7. بر بيان و نشر و قرائت آن، به جهت ثواب و فضايل فراوان، حريص باشد.

8. مجلس املاي حديث را برقرار كند تا ديگران بر نوشتن آن، مبادرت ورزند.

9. در هنگام حديث خواني، اگر نام خدا، يا پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ ، يا ائمه ـ عليهم السّلام ـ آورده مي‌شود، از تعظيم و تكريم آن‌ها غفلت ننمايد.

10. استاد حديث خود را مدح و گرامي بدارد و كتابي را كه حديث را از آن، نقل مي‌كند، ذكر و مؤلف آن را محترم بشمارد.

11. در هر مجلسي، به تناسب فهم مخاطبان و گستره درك آن‌ها، حديث مناسب را بخواند.

12. از بيان حديثي كه عقل انسان، توانايي درك آن را ندارد، يا عبارت عامي است كه خاص آن، در آن متن بيان نشده، خودداري كند.

13. از قرائت رواياتي كه از نظر متن، ضعيف است و احتمال جعل آن‌ها وجود دارد، خودداري كند.

14. حديث را صحيح و كامل و به همراه ذكر راويان آن بخواند.

15. روايت راويان ثقه را بيشتر بخواند.

آداب كتابت حديث[3]

كتابت حديث خود امري بسيار ارزشمند و داراي آدابي به شرح ذيل است:

1. هر حديثي را به همراه سند و ذكر منبع آن بنويسد.

2. هر حديث را متمايز از ديگري و با فاصله و خوانا بنويسد.

3. در سندهايي كه نام «الله» در آن وجود دارد مانند عبدالله بن فلان يا عبد الرحمن بن فلان و ... كلمه الله، در آغاز خط، واقع نگردد تا چنين خوانده نشود كه، الله بن فلان و ... .

4. كلماتي مانند رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ ، يا نبي الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ و كلمه الله، در آغاز خط و اقع نشود تا از ايهام برخوردار نباشد.

5. در نوشتن كلمه الله و نام ائمه ـ عليهم السّلام ـ ، ثنا بر آن‌ها فراموش نشود.

6. نوشتن كامل ثنا و درود پس از نام خدا و معصومان و تكرار آن پس از تكرار نام آن‌ها، لازم مي‌باشد و از علامات اختصاري، در صورت امكان، خودداري شود.

7. تكريم محدّثان پس از ذكر نام ‌آن‌ها، مانند «رضي الله عنه»، يا «رحم الله عنه» و ... لازم مي‌باشد.

8. صحيح نوشتن سند و متن حديث، لازم مي‌باشد و بدين جهت تطبيق با متن اصلي ضروري مي‌باشد.

9. كامل نوشتن روايات و از تقطيع و نقل به معني حديث در صورت امكان، پرهيز كند.

10. گردآوري و نوشتن روايات هر موضوع در محل مناسب و عنوان بندي هر يك در جاي خود، مفيد و شايسته مي‌باشد.

[1] . الكافي (الاصول): 1 / 46.

[2] . براي اطلاع بيشتر ر.ك: مقياس الهدايه: 3 / 279، المقام الخامس، آداب التحديث و المحدّث.

[3] . براي اطلاع بيشتر ر.ك: مقباس الهدايه: 3 / 23.

سيد رضا مؤدب- درس نامه درايه الحديث، ص 253