ملائكه را خداوند براي چه آفريد؟ مگر خودش به تنهايي نمي‏توانست هستي را تدبير كند؟ - ملائكه را خداوند براي چه آفريد؟ مگر خودش به تنهايي نمي‏توانست هستي را تدبير كند؟ نسخه متنی

ملائكه را خداوند براي چه آفريد؟ مگر خودش به تنهايي نمي‏توانست هستي را تدبير كند؟

پاسخ

تفاوت موجودات جهان آفرينش با يكديگر موجب شده تا هستي داراي نظام و قانون باشد. بنابراين امكان ندارد هيچ يك از كارهاي خداوند بدون نظام و قانون انجام گيرد. از جمله اين قوانين، انجام امور هستي از راه علل و اسباب است. در روايتي از امام صادق‏عليه السلام چنين نقل شده: خداوند نمي‏خواهد امور هستي را اجرا كند مگر از راه علل و اسباب؛ "عن ابي عبداللَّه‏عليه السلام انه قال: اَبي اللَّه اَنْ يَجْرِي الاَشْياءَ اِلاَّ بِالاَشْياءَ اِلاَّ بِالاَسْبابِ"؛(1) همانند مغفرت پروردگار كه از طريق نفوس كُمَّلين و ارواح بزرگ انبيا و اوليا به گناهكاران مي‏رسد و به آن شفاعت مي‏گويند، يا مانند برنامه وحي كه بدون واسطه انجام نمي‏گيرد و همه مردم از جانب خدا به نبوّت بر انگيخته نمي‏شوند.(2)

با توجه به اين مقدمه مي‏گوييم: يكي از آن علل و اسباب، خلقت و وجود ملائكه براي اداره و انجام امور جهان هستي مي‏باشد؛ با مطالعه در آيات قرآن و روايات، نظاير اين را زياد مشاهده مي‏كنيم. علامه طباطبايي در اين رابطه مي‏فرمايند:

به طوري كه از آيات قرآن كريم استفاده مي‏شود، فرشتگان در ابداع و ايجاد موجودات از ناحيه خداي متعال و برگشتن آن‏ها به سوي او، بين خدا و خلق واسطه هستند. وساطت ملائكه در وقت ظهور، مرگ، قبض روح، سؤال و جواب، عذاب قبر، ميراندن تمام انسان‏ها در نفخ صور، زنده كردن آنان در نفخه دوم و محشور كردن آنان، دادن نامه اعمال.، رسيدگي به حساب مردم و سوق دادن آنان به سوي بهشت يا دوزخ بسيار واضح است. آيات دالّ بر اين وساطت بسيار زياد است و احتياجي به بيان آن‏ها نيست؛ رواياتي كه در اين رابطه از ناحيه رسول خداصلي الله عليه وآله و اهل بيت‏عليهم السلام وارد شده نيز بيش از آن است كه به شمار آيد.

همچنين وساطت ملائكه در مرحله تشريع دين، يعني نازل شدن وحي، دفع شيطان‏ها از مداخله در آن، دلگرمي و ياري دادن رسول خداصلي الله عليه وآله، تأييد مؤمنين و طلب مغفرت از خدا براي آنان نيز جاي ترديد و بحث ندارد.
خداوند متعال گاهي اوامر خود را به دست ايشان جاري مي‏سازد و گاهي همان امر را بدون وساطت ملائكه انجام مي‏دهد و اين بر اساس تصادف و اتفاق نيست.

اين‏كه خداي تعالي ملائكه را واسطه بين خود و حوادث دانسته و به عبارتي ملائكه را اسبابي معرفي كرده كه حوادث از آنان صادر مي‏شود، براي اين است كه اين دو نوع سببيّت در طول هم هستند نه عرض هم؛ به اين معنا كه سبب قريب، علت پيدايش حادثه است و سبب بعيد (خداوند) علت پيدايش سبب قريب است. بنابراين منافاتي ندارد، در عين اين‏كه حوادث را به ملائكه نسبت مي‏دهيم به خداوند متعال هم نسبت دهيم و بگوييم تنها سبب در عالم، خداي تعالي است، چون تنها ربّ عالم اوست(3).

2- وجود خود ملائكه داراي آثار و بركات بسيار زيادي است كه بدون آن‏ها آن آثار وجود ندارد، كه ما تنها به ذكر دو نمونه اكتفا مي‏كنيم.

الف: زنديقي (بي ديني) از امام صادق‏عليه السلام سؤال كرد كه چرا خداوند ملائكه را موكل بندگانش قرار داده است تا اعمالش را چه به نفعش چه به ضررش بنويسند و حال آن‏كه خداوند خودش آگاه به اسرار و خفيّات است.

امام‏عليه السلام در جواب فرمود: خداوند آن‏ها را به‏كار گرفته و شاهد بر خلقش قرار داده تا بندگان وقتي كه مي‏بينند مراقباني اين چنين، هميشه با آن‏ها هستند بيشتر مواظبت بر طاعت خداوند داشته باشند و بيشتر خود را در مقابل معصيت خدا كنترل كنند، چه بسا مي‏شود كه بنده‏اي تصميم جدي بر معصيتي مي‏گيرد، ولي به ياد ملائكه مي‏افتد، لذا مراعات مي‏كند و خود را نگه مي‏دارد و مي‏گويد: خداوند مرا مي‏بيند و نگهبانانم عليه من شهادت مي‏دهند.(4)

ب: در جنگ بدر، پيامبر اسلام‏صلي الله عليه وآله و مسلمانان به خداوند استغاثه مي‏كردند و از او كمك مي‏خواستند، خدا هم تعداد چند هزار تن از ملائكه را براي كمك به آن‏ها فرستاد و اين فقط به خاطر بشارت و اطمينان قلب آن‏ها بود.(5)

3- فيض و رحمت بي‏منتهاي الهي تمام هستي را در بر گرفته و همه موجودات به اندازه وجودشان از آن فيض و رحمت بهره‏مند مي‏شوند، چنان‏كه در دعاي كميل مي‏خوانيم: "و برحمتك التي وسعت كلّ شي‏ء".

هر چيزي كه در جهان هستي استحقاق وجود يافتن و خلق شدن داشته و وجود او نسبت به عدمش رجحان داشته، فيض و رحمت خداوند شامل حالش شده است، مانند ملائكه كه از شريف‏ترين مخلوقات الهي هستند. درود و سلام الهي بر آنان باد!

1) علامه مجلسي،محمد باقر،بحار الانوار،ج2،طبع دوم،بيروت،انتشارات دار احياء التراث العربي،1403ه. ق،ص90،روايت 15.

2) مطهري، مرتضي، عدل الهي، (مجموعه آثار ج 1)، طبع هشتم، قم، انتشارات صدرا، 1377 ه.ق، ص 258.

3) علامه طباطبايي، سيد محمد حسين، الميزان، ج 20، ترجمه محمد باقر موسوي همداني، قم، دفتر انتشارات اسلامي، ص 296.

4) قمي، شيخ عباس، سفينة البحار، ج 8، قم، انتشارات اسوه، ط اول 1414 ه. ق، ص 100. به نقل از بحار الانوار، ج 59 ص 180، از احتجاج طبرسي.

5) انفال، 9 و 10.