نقدى بر مقاله «ايران و پژوهش علمى» - نقدى بر مقاله «ايران و پژوهش علمى» نسخه متنی

نقدى بر مقاله «ايران و پژوهش علمى»

آقاى محسن خيمه دوز مورخه 1/8/79 در روزنامه حيات نو شماره 117، ص 8 در مقاله‏اى با عنوان «ايران و پژوهش علمى» نوشته‏اند :

«مغرب زمين با پذيرش متافيزيكى كه معتقد است پديده‏هاى مادى علل مادى دارند، علم تجربى و پژوهش را آفريد و پس از چندى پيامدهاى پيشرفته آن را در تكنولوژى و مديريت مشاهده نمود. اما كشورهاى مسلمان با تأثير پذيرى از متافيزيكى كه معتقد است پديده‏هاى مادى عل غير مادى و عمدتاً الهى دارند، باعث فقدان فرهنگ تحقيق و پژوهش تجربى در ميان مسلمانان و عمدتاً دلخوش كردن آنان به قضا و قدر الهى به جاى كنكاش در طبيعت و محيط اجتماعى شده كه نتيجه آن عدم سازماندهى پژوهش و عدم تخصيص بودجه و قدر نشناسى نسبت به پژوهشگران شده و با بسته شدن راه رشد علم و نهادينه شدن پژوهش تبعات اسفبار سياسى اجتماعى آن يعنى رشد و تقويت استبداد، خشونت و بحران نيز گريبانگير شده است».

در پاسخ مى‏گوييم مسلمانان در عين اينكه علت العلل همه علتها را خدا مى‏دانند نه تنها هيچ گاه علل مادى را نفى نكرده‏اند بلكه خود براى كشف علل مادى دست به كنكاش و تحقيق زده‏اند تا جايى كه راه علم و تحقيق را به غربيها نيز نشان داده‏اند. اگر سخن ما را قبول نداريد سخن غربيان را كه مورد قبول شما هستند در اين باره نقل مى‏نماييم. دكتر ماكس مرهوف مى‏گويد: قانون ابن سينا مدتها در اروپا كتاب درسى بود و در نيمه دوم قرن پانزدهم شانزده مرتبه و در قرن شانزدهم بيش از بيست دفعه چاپ شد.(1)

جورج سارتون درباره بزرگترين و معروفترين فيزيكدان مسلمان على بن محمد بن حسن بن ميثم و كتاب المناظر او مى‏نويسد: مهمترين كتاب مناظر در قرون قديم و وسطا كتاب المناظر است كه ابن هيثم آن را در قاهره تأليف كرد. اين كتاب كه جراردو آن را به لاتين ترجمه كرد تأثير فراوانى بر نويسندگان غربى و يهودى داشته است. تأثير وى تنها منحصر در نويسندگان قرون وسطا نظير راجربيكن و ديگران نبود بلكه دانشمندان متاخرترى تا زمان كپلر از آن متأثر شدند.(2)

دكتر مرهوف درباره جابر ابن حيان پدر شيمى مى‏نويسد: نفوذ كتاب‏هاى او در اروپا آشكار مى‏باشد. او در آثار خود راجع به تصفيه، تقطير، تبخير، ذوب، تبلور و غيره مطالب مبسوطى نگاشته و طرز تهيه بعضى مواد شيميايى را بيان كرده است.(3)

دنيورت مستشرق مى‏نويسد: بايد اعتراف كنيم كه علوم طبيعى و فلكى و فلسفه و رياضيات كه در اروپا رواج گرفت عموماً از بركت تعليمات قرآن است و ما مديون مسلمانانيم بلكه اروپا از اين جهت شهرى از اسلام است.(4)

گوته شاعر و دانشمند آلمانى مى‏گويد: ساليان درازى كشيشان از خدا بى خبر ما را از پى بردن به حقايق قرآن مقدس و عظمت آورنده آن محمدصلى الله عليه وآله دور نگاه داشته‏اند اما هر قدر كه ما قدم در جاده علم و دانش گذارده‏ايم پرده‏هاى جهل و تعصب نابجا از بين مى‏رود و به زودى اين كتاب توصيف ناپذير جهان را به خود جلب نموده و تأثير عميقى در علم و دانش جهان كرده، عاقبت محور افكار مردم جهان مى‏گردد.(5)

بنابراين ملاحظه مى‏فرماييد كه مسلمانان اهل تحقيق و پژوهش بوده‏اند. اساساً طرز فكر مادى و الهى مورد بحث از آنجا به وجود آمد كه در دوران رنسانس كليسا براى محققان و دانشمندان، خود سرانه حكم جعل مى‏كرد. مثل حكم تكفير و زندان گاليله كه مى‏گفت زمين حركت مى‏كند و به دور خورشيد مى‏گردد. كه اين امر باعث فاصله گرفتن مردم از كليسا و رواج بى دينى شد. اما در آنجا هم، همه مردم بى دين نشدند و اينطور نيست كه همه دانشمندان غرب از طبقه بى دين باشند. پاستور كاشف ميكروب با آنكه متدين و موحد بود علت گنديده شدن اجسام آليه را در ميكروبها معين نمود چرا كه اين روش منافات با تديّن و خداشناسى ندارد، چون خداوند براى هر كارى وسايل و اسبابى قرار داده است.(6)

بسيارى از دانشمندان غربى مؤمن و خدا شناس هستند از آن جمله: ماكس مولر، الكسيس كارل، امرسون، لئون دنى، ويليام جيمز، توماس كارلايل، كنت مورگان، هانرى كربن، ژوزف مورفى، لاياخ، اپيكتتت، بلانكارد، ويكتور هوگو، جان انتونى و... سخنان بلندى درباره نماز، دعا و خدا دارند.(7)

پس اعتقاد به خدا و ماوراء الطبيعه نه تنها مانع تحقيق و پيشرفت نخواهد بود بلكه مايه ترقى و تكامل است و مسلمانان با چنين اعتقادى حدود هزار سال پرچمدار علم و سياست و بزرگترين قدرت در جهان بوده‏اند به طورى كه بارها مسيحيان جنگ‏هاى طبيعى به راه انداختند و با تمام قوا براى فتح بيت المقدس لشكر كشى كردند اما در مقابل قدرت مسلمانان مجبور به عقب نشينى شدند تا اينكه از راه جاسوسى و نفاق وارد شدند و مسلمانان را به بهانه مليت و قوميت ازهم جدا كردند(8)؛ كه پس از تفرقه هر امير و پادشاهى سعى در حفظ حكومت خود دارد.

وانگهى علت پيشرفت غربيها بى دينى نيست. اگر با نگاهى دقيق به غربيها بنگريم عوامل پيشرفت آنان را در چهار چيز مى‏يابيم:

1- ترجيح منافع عمومى بر منافع شخصى؛

2- بيدارى و آگاهى سياسى؛

3- طرح و برنامه داشتن؛

4- آينده نگرى. و علت عقب ماندگى مسلمانان در صده‏هاى اخير عبارت است از:

1- پيروى كردن از هواهاى نفسانى و ترجيح دادن منافع شخصى بر منافع عمومى؛

2- جهل و بى‏خبرى؛

3- تبليغات و هوچيگرى؛

4- به حال چسبيدن و عدم آينده نگرى.

با باطل شدن صغرا و كبراى قضيه نتيجه آن كه شعار رشد و تقويت استبداد و خشونت و بحران باشد خود به خود باطل مى‏شود. الحمدلله پس از پيروزى انقلاب اسلامى تحقيقات و پژوهش‏هاى علمى رشد چشم‏گيرى كرده و نهاد آن در سال جارى تبديل به وزارتخانه‏اى مجزا شده است.(9)

1) زير نظر سر تماس آرنولد و الفردگيوم؛ ميراث اسلام، به قلم سيزده نفر از مستشرقين و استادان دانشگاههاى انگلستان؛ دكتر مرهوف، ترجمه مصطفى علم )انتشارات كتابفروشى مهر، تهران( ص 117.

2) سارتون، جرج، شش بال (مردان علم در رونسانس) ترجمه احمد آرام (تهران، 1339ش، شركت انتشار) ص 121.

3) زير نظر سرتماس آرنولد و الفرد گيوم، همان، ص 115.

4) ناصر مكارم شيرازى، تفسير نمونه، ج 1 (به قلم جمعى از نويسندگان، چاپ دوم، تهران، 1353) ص 93، برگرفته از قرآن بر فراز اعصار.

5) ناصر مكارم شيرازى، تفسير نمونه، ج 1 (به قلم جمعى از نويسندگان، چاپ دوم، تهران، 1353) ص 92، برگرفته از عذر تقصير به پيشگاه محمدعليه السلام و قرآن تأليف جان ديون پورت.

6) آيت الله حسن حسن زاده آملى، معرفت نفس، ج 3 (تهران، 1362 مركز انتشارات علمى و فرهنگى) ص 413.

7) كارگر محمد يارى، رحيم، نماز از ديدگاه دانشمندان و متفكران (چاپ سوم، قم، ستاد اقامه نماز)، 1377.

8) به خاطرات مستر همفر و ديگر مراجع رجوع شود.

9) وزارت تحقيقات و فن آورى.

احمد مالا ميرى كجورى