آيا كسي كه مؤمن است بايد بلا بكشد و اتفاقات ناگوار برايش پيش آيد، انواع بلا كدام است؟ - پرسش: آيا كسي كه مؤمن است بايد بلا بكشد و اتفاقات ناگوار برايش پيش آيد، انواع بلا كدام است؟ نسخه متنی

آيا كسي كه مؤمن است بايد بلا بكشد و اتفاقات ناگوار برايش پيش آيد، انواع بلا كدام است؟

پاسخ

جواب را با آيه‏اي از قرآن كريم آغاز مي‏كنيم كه مي‏فرمايد:

"ام حسبتم ان تدخلوا الجنة و لمّا يأتكم مثل الذين خلوا من قبلكم مستهم البأساء و الضراء و زلزلوا حتي يقول الرسول و الذين آمنوا معه متي نصراللّه الاّ ان نصر اللّه قريب"(1)

"آيا پنداشتيد كه داخل بهشت مي‏شويد و حال آنكه هنوز مانند آنچه بر (سر) پيشينيان شما آمده، بر (سر) شما نيامده است؟ آنان دچار سختي و زيان شدند و به (هول و) تكان در آمدند، تا جايي كه پيامبر و كساني كه به وي ايمان آورده بودند گفتند: "پيروزي خدا كي خواهد آمد؟" "هشدار كه پيروزي خدا نزديك است".

قبل از شروع در اصل جواب ذكر اين نكته را لازم مي‏بينيم كه "بلا" را معنا كرده و انواع آن را بيان كنيم:

"بلا" در اصل به معناي آزمايش كردن است. منتهي گاهي بوسيله نعمت‏هاست كه آن را "بلاء حسن" مي‏گويند و گاهي بوسيله مصيبت‏ها و مجازات هاست كه به آن "بلاء سيّي‏ء" گفته مي‏شود.(2) چنانكه درباره بني اسرائيل مي‏خوانيم: "و بلوناهم بالحسنات و السيئات" آنها را به وسيله نعمت‏ها و مصائب آزموديم"(3).

همچنين در آيه 17 سوره انفال مي‏خوانيم: "و ليبلي المؤمنين منه بلاءً حسناً"

"(و خدا) مي‏خواست مؤمنان را به اين وسيله به خوبي بيازمايد" و در آيه 35 از سوره انبياء مي‏فرمايد:

"و نبلوكم بالغير و الشرّ فتنة" "و شما را از راه آزمايش به بد و نيك خواهيم آزمود".

خداوند يكي را با تنگدستي آزمايش مي‏كند، و ديگري را با غنا و ثروت، و گاه يك انسان را درد و زماني با هر دو در بوته امتحان قرار مي‏دهد كه آيا به هنگام فقر، مناعت طبع و مراتب شكرگزاري را بجا مي‏آورد يا همه را زير پا مي‏گذارد؟ و به هنگام غنا از آنچه در اختيار دارد در راه او انفاق مي‏كند يا نه؟

اين پندار و تفكر باطل در ميان برخي افراد وجود دارد كه چون طرفدار حق هستند، لازم است بدون تحمل رنج و درد به اهداف اجتماعي خود و سعادت ابدي برسند، و قرآن كريم اين تفكر را رد مي‏كند و مي‏فرمايد: در صورتي ايمان عامل سعادت است كه انسان در برابر سختي‏ها و آزمايش‏هاي الهي صبر و پايداري داشته باشد.

"ام حبستم ان تدخلوا الجنة و لمّا يعلم اللّه الذين جاهدوا منكم و يعلم الصابرين"(4)

البته امتحان الهي براي كشف امري بر خداوند نيست، زيرا چيزي بر خداوند پوشيده نيست تا به واسطه امتحان كشف شود، بلكه او "علّام الغيوب" و "عالم السر و الخفيات" است و حكمت ابتلاء و امتحان دو چيز است:

الف: بر شخص امتحان شونده معلوم مي‏شود كه حقيقتاً داراي چه صفاتي است و ادعاهاي او تا چه حد مقرون به حقيقت است. زيرا چه بسا بر خود انسان مشتبه مي‏شود و فكر مي‏كند داراي مراتب عاليه از ايمان و ملكات فاضله است، ولي هنگامي كه امتحان پيش مي‏آيد، چه بسا خلاف آن ظاهر مي‏شود.

ب: بر ديگران نيز موقعيت و مرتبه اين شخص معلوم مي‏گردد كه اگر مورد عنايتي واقع شود يا معذّب به عذابي گردد، بدانند كه به جا و سزاوار بوده است.(5)

بعلاوه، سختي‏ها و بلايا انسان را آبديده مي‏كند و محكمتر مي‏سازد، همانگونه كه سنگهاي معدني تا گرماي جانسوز را تحمل نكنند از آنها طلا و نقره و فولاد حاصل نمي‏شود.

خداي متعال به اين حقيقت اينگونه اشاره مي‏فرمايد كه:

"احسب الناس ان يتركوا ان يقولوا آمنا و هم لا يفتنون"(6)

"آيا مردم پنداشتند كه تا گفتند ايمان آورديم، رها مي‏شوند و مورد آزمايش قرار نمي‏گيرند؟"

حال بلاهايي كه ممكن است بر انسانها نازل شود، به دو گونه است:

1- قسمتي از آنها به دليل اعمال و رفتار خود بشر است، خداي متعال در اين باره مي‏فرمايد:

"و ما اصابكم من مصيبة فبما كسبت ايديكم" "هر مصيبتي به شما رسد به خاطر اعمالي است كه انجام داده‏ايد"(7)

همچنين در آيه‏اي ديگر مي‏فرمايد: "ظهر الفساد في البرّ و البحر بما كسبت ايدي الناس"

"به سبب آنچه دست‏هاي مردم فراهم آورده، فساد در خشكي و دريا نمودار شده است، تا (سزاي) بعضي از آنچه را كه كرده‏اند به آنان بچشاند، باشد كه باز گردند"(8).

اين آيات به خوبي نشان مي‏دهد برخي مصايبي كه دامنگير انسان مي‏شود يك نوع مجازات الهي و هشدار است و به خاطر كارهايي است كه انسان انجام مي‏دهد.

2- قسمتي از بلاها كه از سوي خداوند نازل مي‏شود:

الف - براي ظالمان جهت ادب و تنبيه آنهاست(9).

ب - براي مؤمنان به منظور آزمايش و امتحان است(10)

ج - و بالاخره براي اولياي الهي با هدف ارتقاي مرتبه و منزلت آنهاست.

اين اقسام سه گانه بلا در حديثي از امير مؤمنان علي عليه السلام چنين بيان شده است:

"البلاء للظالم ادب و للمؤمن امتحان، و للانبياء درجة"(11).

رفع يك اشتباه

ممكن است كساني از اين حقيقت قرآني سوء استفاده كنند و هر گونه مصيبتي كه دامنشان را مي‏گيرد با آغوش باز از آن استقبال نمايند و بگويند بايد در برابر هر حادثه ناگوار تسليم شد.

امّا بايد توجه داشته باشند هيچگاه قرآن نمي‏گويد در برابر مصائب و بلاها تسليم باش و در رفع مشكلات كوشش مكن، و تن به ظلمها و ستمها و بيماري‏ها بده، بلكه مي‏گويد: "اگر با تمام تلاش و كوششي كه انجام دادي باز هم گرفتاري‏ها بر تو چيره شد، بدان گناهي كرده‏اي كه نتيجه و كفاره‏اش دامانت را گرفته، به اعمال گذشته‏ات بينديش، و از گناهانت استغفار كن، و خويشتن را بساز و ضعفها را اصلاح نما.(12)

نتيجه‏اي كه مي‏توان گرفت اينكه بلاهايي كه به انسان وارد مي‏شود علت‏هاي مختلفي مي‏تواند داشته باشد كه در هر صورت لطف پروردگار در حق اوست چه اگر به خاطر گناهان او باشد نتيجه‏اش سبك باري او در قيامت است و اگر امتحان باشد مايه ارتقاء مقام او مي‏گردد با اين بيان بلا مي‏تواند براي كافر شرّ و براي مؤمن خير و خوب باشد.

منابع جهت مطالعه بيشتر:

1- تفسير نمونه، ج 16، ص 203 - ج 1، ص 524 - ج 6، ص 428 - ج 9، ص 27.

2- موسوي همداني، پاسخ به پرسشهاي مذهبي.

3- عدل الهي، مرتضي مطهري.

1) بقره / 214.

2) ناصر مكارم شيرازي، تفسير نمونه، ج 7، ص 116.

3) اعراف / 168.

4) آل عمران / 142.

5) تفسير اطيب البيان، ج 2، ص 405.

6) عنكبوت / 2.

7) شوري / 30.

8) روم / 41.

9) ر. ك. اعراف / 163.

10) انفال / 17.

11) ر.ك. علامه مجلسي، بحار الانوار، ج 67، ص 235.

12) مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، ج 20، ص 440.