لطفا منتظر باشید ...
صفات فعليه خدا چيستند؟ آيات مربوط به آن كدامند؟ و مراد از كلام الهي چيست؟
پاسخ
صفات فعليه، صفاتي هستند كه از ملاحظه ي ذات و فعل الهي انتزاع مي شوند. اين صفات عين ذات خداوند نيستند و با صدور فعل به او نسبت داده مي شوند؛ صفاتي مانند خالق، فاطر، باري، بديع، مصور، مالك، حاكم، رب، ولي، رقيب، رازق، كريم، كافي، شفيع، غفّار، سلام، مؤمن، هادي، توّاب، عفوّ، لطيف و ... از صفات فعلي شمرده مي شوند كه در قرآن به كار رفته اند. در اين قسمت به آيات مربوط به صفات فعليه مي پردازيم.1. خالقيت الهي
(قُلِ اللَّهُ خَالِقُ كُلِّ شَيْء)؛[1] بگو خدا خالق همه چيز است.(إِنَّ رَبَّكَ هُوَ الْخَلاَّقُ الْعَلِيمُ)؛[2] به يقين پروردگار تو آفريننده ي آگاه است.2. باري، (آفريننده اي بي سابقه)
(هُوَ اللَّهُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ)[3]اوست خداوندي خالق، آفريننده اي بي سابقه و صورتگري (بي نظير).
3. فالق
(فالِقُ الاِصْباحِ)؛[4] او شكافنده ي صبح است.4. بديع
(بَدِيعُ السَّماوَاتِ وَالْأَرْضِ)؛[5] ابداع كننده ي آسمان ها و زمين است.5. مالك
(قُلِ اللّهُمَّ مالِكَ الْمُلْكِ)؛[6] بگو، اي خداوندي كه مالك همه ي ملك ها تويي.6. حاكم
(وَ هُوَ خَيْرُ الْحاكِمينَ)؛[7] او بهترين حاكمان است.7. رب
(وَ هُوَ رَبُّ كُلِّ شَيء)؛[8] او پروردگار همه چيز است.8. عزير و حكيم
(فَآعْلَمُوا أَنَّ اللهَ عَزيزٌ حَكيمٌ)؛[9] بدانيد خداوند قدرتمند و حكيم است.9. ولي
(اَمْ اِتَّخَذُوا مِنْ دُونِه اَوْلِياءَ فَآللهُ هُوَ الْوَلي)؛[10]آيا آنها جز او براي خود ولي انتخاب كرده اند؛ در حالي كه ولي فقط خداست.
10. حافظ
(فَاللهُ خَيْرٌ حافِظاً وَ هُوَ اَرْحَمُ الرّاحِمينَ)؛[11] خداوند بهترين حافظ و ارحم الراحمين است.11. رقيب
(وَ كانَ اللهُ عَلي كُلِّ شَيء رَقيباً)؛[12] و خداوند مراقب (ناظر) همه چيز است.12. ملك، قدوس، سلام، مؤمن و مهيمن
(هُوَ اللهُ الَّذي لا اِلهَ الّا هُوَ المَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ)؛[13]او خدايي است كه معبودي جز او نيست، حكم ران منزه از هر عيب، سلامت بخش، آرام بخش يا تصديق كننده و بر همه مهيمن است (احاطه دارد).
13. رازق
(أَنَّ اللهَ هُوَ الرَّزّاقُ ذُوالْقُوَّةِ الْمَتينُ)؛[14]خداوند تنها روزي دهنده اي است كه صاحب قدرت و قوت است.
14. غني و حميد
(وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللهُ غَني حَميدٌ)؛[15] بدانيد كه خداوند، بي نياز و شايسته ي ستايش است.15. فتاح و عليم
(وَ هُوَ الْفَتّاحُ الْعَليمُ)؛[16] او گشاينده ي آگاه است.16. رئوف و رحيم
(اِنَّ اللهَ بِالنّاسِ لَرَئُوفٌ رَحيمٌ)؛[17] خداوند نسبت به مردم مهربان و رحيم است.17. غفور و ودود
(وَ هُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ)؛[18] و او آمرزنده و دوست دار بندگان است.18. لطيف و خبير
(وَ هُوَ اللَّطيفُ الْخَبيرُ)؛[19] و او صاحب لطف، و آگاه است.19. حفّي
(إِنَّهُ كانَ بي حَفيّاً)؛[20] خداوند نسبت به من، مهربان و با محبت و آگاه است.20. شكور
(إِنَّ اللهَ غَفُورٌ شَكُورٌ)؛[21] خداوند بسيار آمرزنده و شكرگزار است.21. شفيع و ولي
(لَيْسَ لَهُمْ مِنْ دُونِه وَلي وَلا شَفيعٌ)؛[22]براي آنها غير از خدا هيچ سرپرست و شفاعت كننده اي نيست.
22. وكيل
(وَ هُوَ عَلي كُلِّ شَيء وَكيلٌ)؛[23] و او حافظ و نگهبان هر چيزي است.23. كافي
(اَلَيْسَ اللهُ بِكاف عَبْدَهُ)؛[24] آيا خداوند بر بنده ي خود كفايت نمي كند.24. حسيب، سريع الحساب، اسرع الحاسبين و سريع العقاب
(وَ كَفي بِاللهِ حَسيباً)؛[25] همين بس كه خداوند حسابگر است.(وَاللهُ سَريعُ الْحِسابِ)؛[26] خداوند، به سرعت حساب بندگان خويش را رسيدگي مي كند.(وَ هُوَ اَسْرَعُ الْحاسِبينَ)؛[27] و او از همه ي حساب كنندگان سريع تر است.(أِنَّ رَبَّكَ سَريعُ الْعِقابِ وَ أِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحيمٌ)؛[28] پروردگار تو مجازاتش سريع، و او غفور و رحيم است.25. قاهر و قهار
(وَ هُوَ الْقاهِرُ فَوْقَ عِبادِهِ)؛[29] او بر تمام بندگان خود قاهر و مسلط است.(أَرْبابٌ مُتَفَرِّقُونَ خَيْرٌ اَمِ اللهُ الواحِدُ القَهّارُ)؛[30] آيا خدايان پراكنده بهترند، يا خداوند واحد قهار.26. محيي
(اِنَّ اللهَ لَمُحيي الْمَوْتي وَ هُوَ عَلي كُلِّ شَيء قَديرٌ)؛[31]خداوندي كه مردگان (زمين هاي مرده يا مردگان در قيامت) را حيات مي بخشد و بر هر چيزي تواناست.
27. شهيد
(وَ اللهُ شَهيدٌ عَلي ما تَعْمَلُونَ)؛[32] خداوند بر اعمالي كه انجام مي دهيد گواه است.28. هادي، نصير
(وَ كَفي بِرَبِّكَ هادياً وَ نَصيراً)؛[33] پروردگار براي هدايت و نصر كافي است.29. خير
(وَ اَنْتَ خَيْرُ الرّاحِمينَ)؛[34] و تو بهترين رحم كنندگاني.(وَ هُوَ خَيْرُ الْحاكِمينَ)؛[35] و او بهترين دوران است.(وَ هُوَ خَيْرُ الْفاصِلينَ)؛[36] و او بهترين جدا كننده (حق از باطل) است.(وَ اَنْتَ خَيْرُ الْفاتِحينَ)؛[37] و تو بهترين داوراني.(وَ اللهُ خَيْرُ الرّازِقينَ)؛[38] و خداوند بهترين روزي دهندگان است.30. متكلم
(وَ كَلَّمَ اللهُ مُوسي تَكْليماً)؛[39] خداوند با موسي سخن گفت.مقصود از كلام الهي، حروف و اصواتي است كه به صورت خاصي، در برخي حقايق حادث مي شود؛ پس كلام از صفات ذاتي الهي يا حادث و قايم به ذات الهي نيست؛ بلكه در زمره ي مخلوقات الهي است؛ مانند كلامي كه در درخت ظاهر مي شود، يا به صورت كتاب آسماني در مي آيد. اشاعره معتقدند كه كلام خداوند از سنخ اصوات و حروف نيست؛ بلكه مفاهيمي است قايم به ذات خداوند؛ و آن را كلام نفسي مي نامند و به قديم بودن آن اعتقاد دارند، نتيجه ي بحث آن است كه سخن گفتن با زبان از عوارض جسم است و از صفات سلبيه ي خداوند به شمار مي آيد؛ اما به معناي خلقت اصوات، از صفات فعليه محسوب مي شود.31. صادق
(وَ مَنْ اَصْدَقُ مِنَ اللهِ حَديثاً)؛[40] و كيست كه از خداوند راست گوتر باشد.(وَ لَقَدْ صَدَقَكُمُ اللهُ وَعْدَهُ)؛[41] خداوند وعده ي خود را به شما راست گفت.شايان ذكر است كساني كه به حسن و قبح عقلي اعتقاد دارند، توان اثبات عقلاني صدق كلام الهي را نيز دارند؛ ولي اگر همانند اشاعره، به اين قاعده ي كلامي باور نداشته باشند، تنها از راه نقل كلام خداوند مي توانند صدق كلام او را اثبات كنند؛ و اين طريقه نيز گرفتار دور مصرّح است.[1]. رعد: 16.[2]. حجر: 86.[3]. حشر: 24.[4]. انعام: 96.[5]. انعام: 101.[6]. آل عمران 26.[7]. اعراف: 87.[8]. انعام: 164.[9]. بقره: 209.[10]. شوري: 9.[11]. يوسف: 64.[12]. احزاب: 52.[13]. حشر: 23.[14]. ذاريات: 58.[15]. بقره: 267.[16]. سباء: 26.[17]. بقره: 163.[18]. بروج: 14.[19]. انعام: 103.[20]. مريم: 47.[21]. شوري: 23.[22]. انعام: 51.[23]. انعام: 102.[24]. زمر: 36.[25]. نساء: 6.[26]. بقره: 202.[27]. انعام: 62.[28]. انعام: 165.[29]. انعام: 18.[30]. يوسف: 39.[31]. روم: 50.[32]. آل عمران: 98.[33]. فرقان: 31.[34]. مؤمنون: 109.[35]. اعراف: 87.[36]. انعام 58.[37]. اعراف: 89.[38]. جمعه: 11.[39]. نساء: 164.[40]. نساء: 87.[41]. آل عمران: 152.
