لطفا منتظر باشید ...
آيا راهنمايي و هدايت بشري به سوي راه راست بر خداوند واجب است؟
پاسخ
پاسخ پرسش فوق را در دو بخش بيان ميكنيم:اول: وجوب هدايت خداوند و تبيين آن و دوم: معناي وجوب.
بخش اول
وجوب هدايت خداوند از صفات الهي نتيجه گرفته ميشود. ما در بحث خداشناسي اثبات ميكنيم كه خداوند مبدأ تمام هستي است، او سر سلسله همه زيباييها و كمالات است، هيچ كمالي نيست كه از او سرچشمه نگرفته باشد. و از سوي ديگر او از همه نقائص و عيوب منزه است، او نور خالص است و ديگر موجودات هر كدام به تناسب رتبه خود مركب از نور و ظلمتند. صفاتي از قبيل بخل و حسد از خداوند دور است، چرا كه چيزي كم ندارد و چيزي از او كم نميشود، جهالت از او دور است، زيرا هر چه هست مخلوق اوست و چگونه خالق، بر مخلوق خود جاهل باشد؟هر چه هست از آن اوست پس چگونه ممكن است نيازمند بر كسي يا چيزي باشد(1)؟
آيا اين چنين خدايي همچون ما انسانها مرتكب كاري بي فايده و لغو ميشود؟
آيا ميشود گفت خداوند همه آسمانها و زمين و همه موجودات را با تمام ظرافتها و دقتهايي كه در خلقت آنها بكار رفته بدون هدفي معقول آفريده است؟ هر عقل سليمي در برابر اين سئوال اعتراف به هدفدار بودن عالم خوا هد نمود.افحسبتم انما خلقناكم عبثاً و انكم الينا لا ترجعون(2)؛
آيا چنين ميپنداريد كه ما شما را بيهوده آفريديم و شما بسوي ما بازگشت نخواهيد كرد.اكنون سئوال اين است كه آيا هدف خداوند همچون اهداف ما انسانهاست؟
ما انسانها كار و تلاش ميكنيم تا به آنچه نداريم برسيم، آيا درباره خداوند نيز ميتوان گفت كه او خلق نمود تا به چيزي كه ندارد برسد؟با توجه به صفاتي كه در بحث خداشناسي به اثبات ميرسد او بي نياز مطلق است و هيچ خلأي ندارد تا براي پر كردن آن دست به كاري زند، پس نتيجه ميگيريم كه هدف او نفع و سودي است كه نه به خود بلكه به مخلوقات ميرسد. بزرگان حكماء اسلامي برهاني بعنوان برهان هدايت عامه مطرح ميكنند(3). در اين برهان بيان ميشود كه هر موجودي در هر مرتبهاي به هر نوع هدايتي كه نياز دارد و در مسير تكاملي آن قرار گرفته است، آن هدايت به او داده شده است.استاد مطهري در اين باره ميگويد:
"اگر نياز به يك هدايتي و نيز امكانش ثابت شد از ناحيه خداوند قصور و نقص و منع و بخلي در كار نيست(4)".حال با توجه به صفاتي كه از طريق عقلي در فلسفه اسلامي بر خداوند ثابت ميشود و در متون ديني بر خداوند اطلاق ميگردد(5)، آيا ميتوان گفت كه خداوند موجودي را هدايت نكند؟
بخش دوم
معناي وجوب هدايت، بايد توجه كنيم كه كلمه واجب به آن معنايي كه در ما انسانها بكار ميرود درباره خداوند استفاده نميشود، مثلاً ميگوييم نماز بر مسلمان واجب است، اين وجوب يعني يك قانونگذار كه حق قانونگذاري دارد (خداي متعال) انجام نماز را از مسلمان خواسته است و ترك نماز موجب عقوبت از سوي قانونگذار خواهد بود.معناي فوق درباره خداوند بكار نميرود، او تكليف كنندهاي ندارد زيرا او مخلوق و مملوك كسي نيست بلكه همه هستي به او منتهي ميشود و غير او هر چه هست وابسته و نيازمند به اوست پس اينكه گفته ميشود فلان كار (مثلاً هدايت) بر خداوند واجب است معناي ديگري دارد و آن اينكه: با توجه به شناختي كه ما از اوصاف الهي داريم و ميدانيم كه او همه خوبيها را در خود جمع كرده و از همه بديها دور است و هيچ نياز و نقص و بخلي در او راه ندارد، با توجه به همه اين اوصاف ميگوييم كه ممكن نيست خداوند اينچنين موجودي را از هدايت متناسب با وجودش محروم كند. ميدانيم كه افعال و كارها از اوصاف نشأت ميگيرد، يك انسان ترسور كار شجاعانه نميكند و يك موجود كريم و رحيم كار كريمانه و رحيمانه انجام ميدهد.منابع جهت مطالعه بيشتر:1- مجموعه آثار استاد مطهري ج4 بحث نبوت.2- آموزش عقايد استاد مصباح يزدي ج2 بحث ضرورت بعثت انبياء.1) بحث صفات الهي در كتابهاي اعتقادي و فلسفه اسلامي مطرح ميشود پرسشگر محترم ميتواند در اين زمينه به كتاب آموزش عقايد ج1 اثر استاد مصباح يزدي و بداية الحكمه مرحله دوازدهم اثر علامه طباطبائي مراجعه كند و اگر سئوالي در اين باره (اوصاف الهي) داشتيد، ميتوانيد بعنوان سئوال مستقلي براي ما ارسال كنيد.2) سورء مؤمنون/115.3) بعنوان نمونه ميتوانيد به مجموعه آثار استاد شهيد مطهري ج4 ص 398 مراجعه كنيد.4) مجموعه آثار استاد مطهري ج4 ص 400.5) مناسبات كه در اينجا بخشي از فصل صدم دعاء جوش كبير را كه حاوي هزار اسم از اسامي خداوند است، براي شما نقل كنم:
"يا حليماً لا يعجل يا جواداً لا يبخل يا صاداً لا يخلف يا وهاباً لا يمل يا قاهراً لا يغلب يا عظيماً لا يوصف يا عدلاً لا يحيف يا غنياً لا يفتقر يا كبيراً لا يصغر يا حافظاً لا يغفل..." ترجمه: "اي بردبار بي شتاب اين بخشنده بي حساب اي راستگوي بي تخلف اي بخشش كن خستگيناپذير اين غالب شكستناپذير اين بزرگوار و صفناپذير اي دادگر بي انحراف اي بي نياز كه فقير نميشود اين بزرگي كه كوچك نميشود اين نگهبان بي غفلت..." كتاب مفاتيح الجنان اثر شيخ عباس قمي(ره).
