لطفا منتظر باشید ...
مفهوم شرک را توضيح دهيد و فرق شرک عملي و نظري را بيان کنيد؟
پاسخ
اَلشِركُ (شرك) اسم مصدر است از شَرِكَ به معناي اعتقاد به تعدد خدايان و شريک دانستن براي خداوند[1] و به معناي بهره و نصيب نيز آمده است و به معناي شريک شدن و همدست شدن با يکديگر است.[2] شريك كه جمع آن شركاء است «الله لا شريك له» يعني شريك و مانند و هم سهمي در ملك و در ذات و در صفات خود ندارد.[3] اَشُرَكَ بالله يعني براي خداوند شريكي و هم سهمي قرار داد.[4] شرك و شريك يعني شيء واحدي را براي دو شخص يا بيشتر قرار دادن، و شرك در دين دو قسم است شرك عظيم يعني براي خدا همتا قرار دادن، و شرك صغير يعني در امور زندگي به غير خدا هم توجه كرد.[5]شرك از صفات سلبي خداوند است، به معناي يعني سلب نقص و نفي نفي است که به اثبات بر مي گردد. نفي شريك از خداوند همان توحيد مي شود چنانكه نفي تركيب همان بساطت مي شود.براي فهم دقيق شرك و مراتب آن بهتر است مراتب توحيد و شرک را مختصراً بحث كنيم، چون همان طوريكه توحيد مراتب و درجاتي دارد شرك نيز مراتبي دارد كه از مقايسه مراتب توحيد با مراتب شرك به حكم «تعرف الاشياء با ضدادها»، توحيد و شرك بهتر شناخته مي شوند.[6]علماي اسلامي درجات توحيد را در چهار مرحله خلاصه كرده اند: توحيد ذاتي، توحيد صفاتي، توحيد افعالي، توحيد عبادي هر چند مراتب توحيد درين چهار مرحله منحصر نيست لكن ساير مراتب را بگونه اي در همين چهار مرحله مي شود داخل كرد. كه ما فقط به ذكر دو مرحله ي آن بسنده مي كنيم تا شرك نظري و عملي روشن شود.
1ـ توحيد ذاتي
يعني خداوند وجود يكتايي است كه نظير و همتا و مثل و مانند ندارد و همينطور جزء، اجزاء و تركيب ندارد. در مقابل شرك ذاتي است به اين معني كه در عرض وجود خداوند وجود مؤثر و همتاي ديگري قايل باشيم چنانكه بعضي از ملل به دو (ثنويت) يا سه (تثليث) يا چند اصل قديم، ازلي، مستقل از يكديگر قايل بودند. اعتقاد به چند مبدئي شرك در ذات است و نقطه مقابل توحيد ذاتي است. آيه شريفه ي «لو كان فيهمان آلهةٌ اِلاّ الله لفسدتا»[7] ردّ بر همين گروه است، اين اعتقاد سبب خروج از جرگه اسلام است و اسلام شرك ذاتي را به هر صورتي كه باشد ردّ مي كند.[8] «يا بني لا تشرك بالله ان الشرك لظلم عظيم»[9] از همين قبيل است (شرك ذاتي)[10] و موجب كفر است. اين مرحله از شرك مصداق شرك نظري است.2ـ توحيد افعالي
در جهان آفرينش علل طبيعي داراي آثار هستند، آتش مي سوزاند و چاقو مي برد. همانطوريكه وجود اينها مربوط به خداست آثار آنها نيز از جانب خداست؛ يعني در عين حالي كه معتقديم اسباب و علل طبيعي آثار خود را دارند لكن بينش توحيدي مي گويد: مؤثر مستقل و بالذات فقط خداست و ما بقي مؤثر بالغيرند در مقابل شرك است كه غير خدا مانند بت ها، ستاره ها و... را مؤثر در عرض خداوند بدانيم، يعني غير خدا كساني ديگري را هم در تدبير عالم سهيم بدانيم اين نوع شرك مصداق شرك عملي است. شرك عملي داراي مراتب و درجاتي است كه بالاترين مرتبه اش سبب خروج از اسلام مي شود، مثل شرك در عبادت و استمداد از غير خدا به اين عقيده كه آن غير مثل خدا قدرت و حق تصرف در عالم را دارد.برخي از فرق هاي شرك نظري و عملي
شرك نظري مانند توحيدي نظري مربوط به عالم عقيده و علم مي شود، شرك ذاتي، شرك صفاتي و شرک افعالي؛ شرك نظري اند. اما شرك عبادتي شرك عملي است و مربوط به عمل. شرك نظري از نوع شناخت دروغين است، اما شرك عملي از نوع «بودن» يا «شدن» دروغين است; البته شرك عملي نيز بنوبه خود مراتبي دارد بالاترين مرتبه كه سبب خروج از اسلام مي شود همن شرك در عبادت و استعمداد از غير خداست كه شرك جلي نام دارد، اما ساير مراتب كه ضعيف اند شرك خفي نام دارد كه اسلام در برنامه توحيدي عملي با آنها سخت مبارزه كرده، مثلا پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه وآله و سلم ـ فرمودند:«الشرك اخفي من دَبيب الذّر علي الصفا في الليلة الظلماء...»
يعني شرك (راه يافتن شرك) مخفي تر است از رفتن مورچه بر سنگ صاف در شب تاريك است.[11]در مقابل شرك اخفي و خفي اخلاص قرار دارد كه موجب تقرّب بخدا و برتري اعمال و عبادات مي شود.به طور کلي توحيد عملي ترک عبادت غير خداوند و انجام کارهاي نيک و پسنديده براي رضاي خداوند و براي به دست آوردن ثواب آخرت است نه اعتقاد صرف به وحدانيت خداوند.[12]معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:1ـ توحيد و شرك در قرآن آية الله سبحاني، تمام کتاب.2ـ ترجمه تفسير الميزان، ج2، ص211، ج11، ص303.3ـ مجموعه آثار شهيد مطهري، ج2.4ـ ترجمه بداية المعارف، تأليف سيد محسن خرازي، ج1.
[1]. عميد، حسن، فرهنگ فارسي عميد، تهران، انتشارات امير کبير، چاپ 1384، ص 1300؛ ابن منظور، لسان العرب، بيروت، ادب الحوزه، ج10، ص 449.[2]. همان.[3] . المنجد، بيروت، دار المشرق، چاپ بيست و يكم، ص384.[4] . ابن منظور، لسان العرب، بيروت، چاپ اول، ج7، ص100.[5] . حسين بن محمد راغب، مفردات، دفتر نشر كتاب، ص259.[6] . سبحاني، منشور جاويد، قم، انتشارات توحيد، جلد 2، ص181 و ص19.[7] . انبياء/22.[8] . مطهري، مجموعه آثار، قم، انتشارات صدرا، ج2، ص119 و ص123.[9] . لقمان/13.[10] . همان، لسان العرب، ص100.[11] . همان، مجموعه آثار، ص123 و ص124. طوسي، الغيبه، قم، موسسه معارف اسلامي، 1411 هـ ، ج 1، ص 207.[12]. طباطبايي، الميزان، قم، مؤسسه نشر اسلامي، ج3، ص 247 و ج4، ص 353 ـ 352.
