اهميت تنظيم برنامه - اهمیت تنظیم برنامه نسخه متنی

اهميت تنظيم برنامه

اشتباه اغلب محصلان ناموفق در اين است كه به علت مسامحه در تنظيم «برنامه مشخص مطالعه»، از انجام دادن تكاليف مدرسه غفلت مي كنند و ناگهان در مي يابند كه درس ها روي هم انباشته شده است. اگر برنامه اي را، كه امكان حداكثر استفاده از وقت را به شما بدهد، از روز اول سال تحصيلي به دقت اجرا كنيد، در مي يابيد كه به اندازه كفايت وقت براي مطالعه و هم براي ساير فعاليت هاي خود داريد. آنگاه نه تنها وقت كافي براي ساير فعاليت هاي خود خواهيد يافت، بلكه در كار مطالعه و فراگيري نيز امكانات و توفيق بيشتري به دست خواهيد آورد. داشتن «برنامه مشخص مطالعه» نيروي تمركز حواس را زياد مي كند. اگر عادت كنيد موضوعي را هر روز و در سر ساعت معين مطالعه كنيد، در مي يابيد كه تأمين تمركز حواس براي فراگرفتن آن موضوع كوشش بسيار كمتري لازم دارد. با تنظيم برنامه مشخص مطالعه و اجراي دقيق آن از ابتداي سال تحصيلي، مي توانيد از خطر «انباشتن مغز»، در آخرين دقايق پيش از امتحان اجتناب كنيد. «انباشتن مغز» روش مطمئني براي فراگيري واقعي نيست، چون درس هايي كه به طرز فشرده فرا گرفته شوند به تعجيل نيز فراموش مي گردند. و به علاوه، «انباشتن مغز» احتمالاً سبب ناراحتي هاي هيجاني و اضطراب انگيز ذهني نيز مي شود؛ و اين هيجانات بخش عمده كارآيي و آمادگي ذهني شما را، درست در همان لحظات حساسي كه نياز به هشياري داريد، فلج مي كند. پيش از اقدام به تنظيم برنامه مشخص مطالعه، اصول اساسي «تنظيم برنامه» را، كه در زير ذكر مي شود، به دقت بخوانيد.

اصول اساسي تنظيم برنامه

1. برنامه بايد قابل انعطاف باشد. برنامه بايد چنان تنظيم گردد كه در برخورد با حوادث و اتفاقات پيش بيني نشده نيز انعطاف پذير و قابل اجرا باشد. اگر مثلاً مجبور شديد ساعتي را كه براي مطالعه درس بخصوصي گذاشته ايد، به امر پيش بيني نشده اي صرف كنيد، بايد به جبران آن فرصت از دست رفته، امكان داشته باشيد كه آن درس را در ساعت ديگري مطالعه كنيد. پس بايد ساعت هاي «آزاد» در برنامه پيش بيني كرد و منظور نمود تا بتوان آن را به جاي فرصت هاي از دست رفته به كار برد. البته مفهوم «ساعت آزاد» در برنامه اين نيست كه در آن ساعت هيچ كاري نداريد و بلاتكليف هستيد، بلكه به احتمال زياد بايد قسمتي از وقت تفريح را فداي آن حادثه پيش بيني نشده كرد. زيرا كه در هر حال جبران كردن فرصت از دست رفته بهتر از چشم پوشيدن از آن است.

2. براي مطالعه هر درس وقت كافي منظور كنيد. وقتي كه براي مطالعه يك درس در نظر مي گيريد لااقل بايد دو برابر زماني باشد كه در كلاس صرف آن درس مي شود. قاعده كلي آن است كه هر ساعت درس مدرسه نياز به دو ساعت مطالعه دارد. شايد بعضي از محصلان براي مطالعه درس بخصوصي نيازمند وقت بيشتري باشند، و يا نزديك امتحانات لازم باشد براي تمام درس ها «نسبت دو برابر» را به طور كلي افزايش داد. و يا شايد بعضي از درس هاي مدرسه، مثل ورزش، در برنامه مطالعه نيازي به وقت «دو برابر»‌ نداشته باشد، و در عوض درس بخصوصي بيش از دو برابر ساعت درس نيازمند تمرين و مطالعه باشد.

3. برنامه را متناسب با روحيه شخص خودتان تنظيم كنيد. در تنظيم برنامه متوجه باشيد وقتي را براي مطالعه هر درس در نظر بگيريد كه در آن وقت حداكثر آمادگي را براي آن امر داشته باشيد. مثلاً اگر مطالعه منطق براي شما مشكل است، و در ضمن مناسب ترين وقتي كه شخص شما مي توانيد تمامي حواس و نيروي خود را در كار مطالعه صرف كنيد، صبح هاي زود است، موقع تنظيم برنامه مواظب باشيد مطالعه منطق را براي صبح بگذاريد.

4. مرور هفتگي درس ها: در برنامه مطالعه خود «لااقل» هفته اي يك ساعت براي مرور كردن هر درس در نظر بگيريد. نزديك امتحانات احتمالاً بايد به ساعت هاي «مرور» درس ها در برنامه افزود.

5. وقت مطالعه هر درس را حتي الامكان نزديك به ساعت آن درس تعيين كنيد. تا آنجا كه ممكن است مطالعه هر درس را بلافاصله پس از ساعت آن درس انجام دهيد. اگر ميسر نيست كه برنامه مطالعه را به اين ترتيب تنظيم كنيد، كوشش كنيد ساعت مطالعه آن درس را پيش از كلاس آن بگذاريد. عادت كردن به مطالعه هر درس بلافاصله پس از كلاس آن درس اهميتي بسزا دارد. مخصوصاً در مورد درس هايي كه به صورت سخنراني استاد، يا مباحثه ميان محصلان مطرح مي شود. در واقع بايد اقدام جدي به قصد فراگرفتن هر درس را وقتي انجام داد كه موضوع آن درس هنوز در ذهن زنده و «تازه» است.

6. در بين مطالعه دو موضوع شبيه، يا مربوط به هم، درس ديگري مطالعه كنيد و يا فاصله زماني مختصري - وقفه استراحت - قايل شويد. اوقات برنامه خود را به قسمي تنظيم كنيد كه مطالعه يك درس پس از درسي بيفتد كه به حداكثر امكان موضوع شان متفاوت است. مثلاً اگر تصميم داريد در يك شب فلسفه، تاريخ اسلام و تاريخ تشيع را مطالعه كنيد، بهتر است برنامه را به قسمي تنظيم كنيد كه ساعت مطالعه فلسفه در ميان دو درس تاريخ بيفتد. مطالعه پيوسته دو موضوعي كه مضمون شان به هم نزديك است، و يا در زمينه يك فن هستند، متضمن اين خطر است كه خيلي زودتر از دو موضوعي كه مضامين شان نامتشابه است فراموش شود. پس اگر ناگزير از مطالعه درس هاي متشابه، در يك نشست مي باشيد، بهتر است ميان هر دو درس مختصر استراحت و وقفه منظور كنيد.

7. هر جلسه مطالعه را به چند قسمت تقسيم كنيد. برنامه مطالعه خود را به قسمي تنظيم كنيد كه در يك نشست بيش از يك ساعت و نيم، يا حداكثر دو ساعت، صرف مطالعه يك درس نشود. پس از آن كه درسي را در زمان متناسب (نه كم و نه زياد) با منتهاي تمركز حواس مطالعه كرديد، مدت كوتاهي هم استراحت كنيد. يا اين كه موضوع مطالعه را عوض كنيد. چنانچه وقفه استراحت ميسر نباشد موضوع مطالعه را به كلي تغيير دهيد. هرچند كه براي تأمين «بازده» بيشتر در كار مطالعه و فراگيري، چند لحظه وقفه استراحت، يا تفريح، مطلوب تر از تغيير موضوع مطالعه است. زيرا كه فعاليت مداوم ذهن، بدون فواصل كافي استراحت، سبب ضعف و نقصان استعداد فراگيري است.

پس از آن كه اصول بالا را به دقت مطالعه كرديد، شايد لازم باشد كه، پيش از نوشتن برنامه، كليه فعاليت هاي اجباري را كه بايد در سر ساعت هاي معين انجام داد يادداشت كنيد. پيش نويس برنامه را بهتر است با مداد بنويسيد. زيرا در اين صورت تغيير دادن و دست بردن در آن آسان خواهد بود.

همچنين فعاليت هاي اجباري را بهتر است با «مداد قرمز» در برنامه ثبت كنيد. سپس به طور دقيق مشخص كنيد كه مي خواهيد براي هر درس چقدر وقت صرف مطالعه كنيد و همچنين مي خواهيد چقدر وقت براي مرور هفتگي هر درس منظور كنيد، وقت فعاليت هاي تفريحي خود را نيز در برنامه ثبت كنيد. پس از آن كه پيش نويس آماده شد، يكبار ديگر اصول اساسي بالا را به دقت بخوانيد تا اطمينان حاصل كنيد كه برنامه شما با آن تطبيق مي كند. مخصوصاً اهميت اين مطلب را فراموش نكيند كه «در قبال هر مقدار وقت كلاس بايد دو برابر آن مقدار وقت صرف مطالعه، مباحثه و تكاليف ديگر هر درس كرد». سپس برنامه تنظيمي خود را به معلم يا استاد راهنماي خود نشان دهيد، و چنانچه تغيير ديگري توصيه نشد، آن را در دو نسخه پاك نويس كنيد. يكي براي ثبت در دفتر يادداشت روزانه و يكي براي روي ميز مطالعه.

کتاب روش تحصيل - مرکز مديريت حوزه هاي علميه خواهران