اهميت و فوائد ورزش - اهمیت و فوائد ورزش نسخه متنی

اهميت و فوائد ورزش

ورزش و بازي از تفريحات سالم و سودمند و نشاط انگيز است و در تأمين سلامتي و بهداشت جان و تن بسيار مؤثر است.

ورزش بدن را نيرومند و سالم مي‌سازد و سلامتي جسم به سلامتي روح انسان كمك مي‌كند، اسلام حفظ بدن و تأمين سلامتي آن را از وظائف اوليه هر مسلماني مي‌داند و براي سلامتي بدن آن قدر ارزش قائل است كه آن را در رديف شناخت دين قرار داده است.

پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ مي‌فرمايد:
علم بر دو نوع است: ‌دين شناسي و بدن شناسي.[1]

اين نكته قابل ذكر است كه اسلام تنها به يك بعد از وجود انسان نمي‌پردازد، بلكه به همه ابعاد وجود و نيازمندي‌هاي انسان توجه دارد.

اگر انسان بخواهد در سايه ورزش به كمال برسد، بايد ورزش را در مسير خدا انتخاب كند و هدف از ورزش را رسيدن به قرب الهي بداند.

نقش ورزش در سلامت

انبياء عظام ورزش را وسيله‌اي براي رسيدن به سلامتي مي‌دانستند و ورزش مي‌كردند، مي‌خوابيدند، غذا مي‌خوردند، و ... همه اينها براي حفظ سلامتي انسان لازم است، چنان كه قرآن در اين مورد اشاره دارد كه در مورد پيامبران مي‌فرمايد:

ما هيچ رسولي را پيش از تو براي مردم نفرستاديم مگر آن كه مانند تو غذا مي‌خوردند و خواب مي‌رفتند و در ميان بازار راه مي‌رفتند.[2]

پياده‌روي و غذا خوردن در اين آيه قرين يكديگر ياد شده است.

كساني كه نسبت به ورزش بي‌توجه هستند، از عمرشان كاسته مي‌شود و به افسردگي روحي و جسمي نزديكترند و دچار پيري زودرس مي‌شوند.

امّا كساني كه يكساعت در روز ورزش مي‌كنند، ساعتهاي بسياري را در كمال سلامتي مي‌توانند به كار و زندگي و مطالعه و انجام وظيفه خود بپردازند.

در حقيقت سرمايه‌گذاري در ورزش و صرف زمان كمي، مي‌تواند مدتهاي زيادي از عمر را به انسان فرصت دهد كه به سلامتي زندگي كند و سلامتي در سايه ورزش به دست مي‌آيد.

فوائد ورزش

ورزش اگر بر مبناي درست و متعادل انجام گيرد، فوائدي براي ورزشكاران در پي دارد. گذري كوتاه بر فوائد ورزش، نشانگر اهميت آن و تأثيرات فراوان ورزش بر انسان مي‌باشد.

1. فوائد اجتماعي

ورزش فوائد اجتماعي بيشماري دارد.

1. ورزش دوستي و صميميت را بين افراد به وجود مي‌آورد.

2. ورزش زمينه رقابت سالم را بين گروه‌هاي مختلف فراهم مي‌كند.

3. ورزش موجب تلاش و تكاپوي بيشتر بين افراد اجتماع مي‌شود.

4. ورزش مي‌تواند حسّ توجه به قانون و اطاعت از قانون را در افراد به وجود آورد، زيرا در بسياري از مراحل ورزش، قانون و ضابطه وجود دارد.

5. ورزش توجه به حقوق ديگران را به انسانها مي‌آموزد. زيرا در بسياري از ورزشها، انسان ملزم به رعايت حقوق ديگران مي‌شود.

6. اخلاق ورزشي شامل: حس وفاداري، تعاون و همكاري در موارد لزوم، حس رقابت سالم، پرهيز از خشونت، ايجاد محيطي امن در ورزش مي‌باشد.

2. تأمين نيازهاي غريزي

يكي از فوائد ورزش كه تفريحي سالم به شمار مي‌رود، تأمين نيازهاي غريزي انسان است زيرا انسان براي سالم ماندن و تقويت روحيه احتياج به بازي و تفريح دارد.

در اين زمينه پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمودند:

به سرگرمي و بازي بپردازيد، زيرا من دوست ندارم كه در دين شما سخت گيري و خشونت ديده شود.[3]

و امام رضا ـ عليه السلام ـ فرمود:

ورزش كنيد، بازي كنيد، زيرا من دوست ندارم بي‌حالي شما، در امور ديني و شرعي اثر منفي بگذارد.[4]

در اين روايت به خوبي روشن است، ورزشي مورد تأييد ائمه ـ عليهم السلام ـ مي‌باشد كه بي‌حالي انسان را از بين ببرد و او را در مسير بهتر زيستن ياري كند.

اگر در سيره پيامبران دقت كنيم، همه آنها اهل ورزش و كوهنوردي بودند، توجه آنان به كوهها و گردش در آنها عامل تحريك خوبي براي توجه به فضاي سالم و فعاليت بدني بود آنها هم به تقويت بدني مي‌پرداختند و در كنار آن روح توحيد و خداپرستي را در خود تقويت مي‌نمودند.

3. گريختن از ناتواني و تنبلي

يكي از فوائد ورزش آن است كه انسان را از تنبلي و ناتواني رها مي‌كند. تنبلي و ناتواني،‌انسان را از رسيدن به سعادت باز مي‌دارد و عامل ركود انسان مي باشد. با ورزش كردن كسالت و تنبلي از بين مي‌رود و انسان شاداب، سرحال و بانشاط مي‌شود.
تنبلي و كسالت از ديدگاه اسلام عامل ركود معرفي شده و رهبران ديني ما به شدّت مؤمنين را از تنبلي و كسالت باز داشته‌اند.

امام صادق ـ عليه السلام ـ مي‌فرمايد: تنبلي و كسالت دشمن كار و تلاش است.[5]

و در روايت ديگر فرمودند: از بي‌حالي و تنبلي بپرهيز؛ زير اين دو صفت كليد همه كارهاي بد و ناپسند است.[6]

ورزش انسان را از تنبلي بيرون آورده و اعضاء‌انسان را در برابر ناتوانيها ورزيده كرده و با حركات و فعاليتهاي پرورش دهنده، جسم و جان انسان را تقويت مي‌نمايد.

از نظر علمي ثابت شده آنهايي كه عمرشان طولاني است، روزانه بين 6 تا 8 ساعت مي‌خوابند و افرادي كه روزانه 9 تا 10 ساعت يا بيشتر مي‌خوابند، ميزان طول عمرشان كم است و افزايش مرگ و مير به دليل خواب زياد، بيكاري يا تنبلي است.

جوانان قوي و سالم كه دائماً در رختخواب به سر ميبرند، با كندكاري قلب، ريه و ماهيچه‌ها كه معمولاً در سنين پيري بروز مي‌كند، مواجه مي‌شوند.

با توجه به اين تحقيقات مي‌توان گفت: ورزش بهترين عامل جهت جلوگيري از پرخوابي،‌ بيكاري و تنبلي مي‌باشد.

از نظر فرهنگ اسلام نيز پرخوابي و بيكاري مردود است، امام موسي بن جعفر ـ عليه السلام ـ مي‌فرمايد:

خداوند بنده پرخواب را مبغوض مي‌شمارد، خداوند انسان بيكار را دشمن مي‌دارد.[7]

و علي ـ عليه السلام ـ مي‌فرمايد:

هر كس كار كند، قوت و نيروي او بيشتر مي‌شود و هر كس در كار كردن كوتاهي كند، ضعيف‌تر خواهد شد.[8]

و در روايتي ديگر در مورد افرادي كه در جواني به غفلت زندگي كردند مي‌فرمايد:

در ايام سلامت بدن سرمايه‌اي مهيا نكردند و در اولين فرصتهاي زندگي و نيرومندي درس عبرت نگرفتند، درخشنده‌ترين ايام عمر را به رايگان از كف دادند. آيا كسي كه در جواني اهل تن پروري بوده، مي‌تواند در پيري جز شكستگي و ذلّت چيزي انتظار داشته باشد.[9]

4. تقويت اعضاء جسمي

ورزش متعادل جسم انسان را قوي مي‌سازد. اثراتي كه ورزش بر جسم انسان دارد، عبارتند از:

1. قدرت انقباض و نظم ضربان قلب پس از مدتي ورزش كردن بهتر مي‌شود.

2. گنجايش ريه‌ها بيشتر مي‌شود و در نتيجه اكسيژن بهتر و بيشتري به بدن مي‌رسد.

3. ورزش موجب نظم و ثبات حركات تنفسي انسان مي‌شود و تنفس عميق‌تر ولي شمارش آن كمتر مي‌شود.

4. قدرت جذب و دفع انسان زياد مي‌شود.

5. رشد انسان متعادل مي‌شود. در اثر ورزش فعاليت غدد داخلي افزوده مي‌شود و غذا بهتر جذب بدن مي‌شود، در نتيجه ورزش به رشد انسان كمك مي‌كند.

6. وقتي انسان ورزش مي‌كند، بدن انسان به فعاليت عادت مي‌كند و مقاوم مي‌شود. لذا ديرتر خسته شده و ديرتر عرق مي‌نمايد و ضربان قلب بر اثر كار ناگهاني زياد نمي‌شود.

7. ورزش عمر انسان را زياد مي‌كند، ‌فيزيولوژي ناشي از ورزش بيانگر آن است كه بين طول عمر و ورزش ارتباطي مستقيم وجود دارد. بررسي بين كارگران فعال وغيرفعال نشان مي‌دهد كه فعاليت بدني باعث طول عمر مي‌شود.

8. ورزش فشار خون را كاهش مي‌دهد. ورزش ماهيچه‌هاي قلب را تقويت مي‌كند و باعث مي‌گردد تا قلب، خون را به آساني به ساير نقاط بدن برساند در نتيجه فشار خون كاهش مي‌يابد.

9. ورزش افراد چاق را لاغر مي‌كند. يكي از فوائد ورزش براي افراد چاق آن است كه افراد چاق از طريق ورزش كردن وزنشان كم مي‌شود و ميزان چربي خون در آنها كاهش مي‌يابد و به اين ترتيب اندامي متناسب و ماهيچه‌اي خواهند داشت. اسلام نيز چاقي را مطرود مي‌شمارد. امام صادق ـ عليه السلام ـ مي‌فرمايد:

از چاق شدن همانند خوكهائي كه براي ذبح نگهداري مي‌شوند، بپرهيزيد.[10]

10. ورزش انقباض ماهيچه‌ها را از بين مي‌برد. پانزده دقيقه پياده‌روي در هر روز در عين اينكه ورزش سبكي است، موجب چالاكي و نشاط مي‌شود و انقباض ماهيچه‌ها را از بين مي‌برد.

11. ورزش از پيري زودرس جلوگيري مي‌كند. افراد جوان و پرطراوت (اگر چه سن بالايي دارند) سلامت خود را مديون ورزش و فعاليتهاي جسماني هستند كه مستقيماً در سلامتي آنها نقش دارد.

12. ورزش موجب حفظ سلامتي، توازن و تناسب اعضاي بدن انسان مي‌شود.

13. توانائيهاي جسمي انسان از مرحله استعداد و قوّه به شكوفائي و فعليت مي‌رسند.

از نظر اسلام سلامتي و توانمندي جسماني بسيار اهميت دارد و پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ پيرامون حق بدن بر انسان مي‌فرمايد:
پروردگارت بر تو حقي دارد و بدنت بر تو حقي دارد و خانواده‌ات نيز بر تو حقي دارد.[11]

اهميت سلامتي جسماني آن قدر زياد است كه در كنار حق پروردگار و حق خانواده مطرح مي‌شود، زيرا انسان اگر از بدني سالم و نيرومند برخوردار باشد، حق پروردگار و خانواده خويش را بهتر ادا مي‌كند.

قوي شدن از ديدگاه اسلام

افراد قوي، مورد تأييد اسلام هستند و اسلام از قوي بودن و نيروي بدني به عنوان يك ارزش نام برده است و ورزش وسيله‌اي است براي تقويت جسمي و روحي انسان.

امام علي ـ عليه السلام ـ در دعاي كميل از خداوند قوت طلب مي‌نمايد و مي‌فرمايد:

پروردگارا جوارح مرا براي خدمتگزاري خودت (و آنان كه در مسير تو هستند) نيرومند گردان و نيروها و قواي روحي و معنوي مرا تقويت فرما، تا بتوانم در مسير تو تلاش كنم.[12]

در اين دعا امام علي ـ عليه السلام ـ هدف قوي شدن را نيز معين مي‌فرمايد كه اگر فردي قوي شد، بايد در خدمت خدا و خلق او باشد.

پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ قوي بودن را نشانه سعادت مي‌داند و مي‌فرمايد: خوشبخت و سعادتمند كسي است كه ايمان داشته باشد ودر آمدش براي مخارج او كافي باشد وقواي (مادي و روحي) بدنش نيرومند باشد.[13]

ودر روايت ديگر فرمودند:
خداوند بنده قوي را دوست دارد.[14]

قرآن كريم در آيه‌اي عنايات خداوند به حضرت طالوت را چنين معرفي مي‌فرمايد : وخداوند به او توانايي و قدرت در علم وجسم عطا فرمود.[15]

و در آيه ديگر قوي بودن را نعمتي الهي مي‌داند:

خدا به شما قدرت فوق‌العاده جسماني ونيروي بدني عنايت كرد. ودرآيات بي‌شمار ديگري خداوند خود را قوي مي‌نامد وقوي بودن از صفات الهيه است.[16]

5) تقويت سيستم عصبي

يكي از فوايد ورزش تقويت اعصاب است.

1. ورزش متعادل سيستم عصبي انسان را تقويت مي‌سازد. وقتي سيستم عصبي انسان قوي باشد، كارهاي فكري آسانتر انجام مي‌شود. لذا كساني كه به مطالعه وپژوهش مي‌پردازند بايد ورزشهاي ساده را فراموش نكنند تا تعادل به وجود آمده بين سيستم‌هاي عصبي موجب تقويت قواي فكري آنها شود.

2. يكي از دستاوردهاي زندگي ماشيني هيجان واضطراب واسترس است،ورزش وسيله‌اي براي كنترل اين هيجانات مي‌باشد.

دكتر هانس سلي مي‌گويد:
ورزش اعصاب را در برابر هيجان و استرس مقاوم مي‌كند.[17]

3. بي‌خوابي، يكي از ناراحتي‌هاي عصبي است كه به وسيله ورزش مرتفع مي‌شود.

ورزش متعادل ومناسب، بي‌خوابي انسان را برطرف مي‌سازد وخستگي اندك ناشي ازتمرينهاي ورزشي، عامل خوبي جهت جلوگيري از بي‌خوابي است. زيرا خستگي كم،همراه با فعاليت بدني لذت‌بخش وآرامش ‌آفرين است.

4. استعدادهاي فكري ونظري انسان با ورزش، شكوفا مي‌شوند وقوه ابتكار و خلاقيت انسان تقويت مي‌گردند.

6) پيشگيري از بيماريها

يكي از اثرات ورزش مفيد و متعادل پيشگيري از بيماري‌هاست. افرادي كه هر روز به ميزان لازم ورزش مي‌كنند، كمتر دچار بيماري مي‌شوند.

مشاهدات علمي نشان مي‌دهد افرادي كه شغل آنها با فعاليت جسمي روزانه همراه است كمتر به بيماري قلبي و يا سكته قلبي دچار مي‌شوند.

در اين زمينه پروفسور بايرد مي‌گويد:

ورزش 2 الي 5 درصد از ميزان بستري شدن افراد در بيمارستان مي‌كاهد.[18]

فعاليت متناسب بدن، درصد ابتلا به بيماري در انسان را كاهش مي‌دهد.

[1] . بحار، ج 1، ص 220، چاپ ايران.

[2] . و ما ارسلنا رسلنا قبلك؛ فرقان، 20.

[3] . ميزان الحكمه، ج 8، ص 534.

[4] . ميزان الحكمه، ج 8، ص 534.

[5] . الحياه، ج 1، ص 229، كافي، ص 85.

[6] . وسائل الشيعه، ج 12، ص 39.

[7] . وسائل الشيعه، ج 12، ص 37.

[8] . غرر الحكم و درر الكلم، ص 269.

[9] . لم يعهدوا في سلامه الا بدان و لم يعتبروا في انف الاوان فهل ينتظر اهل بضاضه الشاب الاحواني الهوم.

[10] . الحياه، ج 4، ص 206.

[11] . بحار، ج 7، ص 128.

[12] . قوّ علي خدمتك جوارحي (دعاي كميل)

[13] . طوبي لمن اسلم و كان عيشه كفا فامو قواه شدادا.

[14] . ان الله يحب عبده القوي.

[15] . و زاده بسطه في العلم و الجسم؛ بقره، 247.

[16] . و زاد كم في الخلق؛ اعراف، 69.

[17] . اولين دانشگاه، ج 14، ص 103.

[18] . ورزش و تندرستي، ص 5.

محمد حسين حقجو