آيا امام حسين(ع) به صورت طبيعي از مادر خويش ـ حضرت فاطمه(س) ـ شير خورده است يا براي شيرخوردن آن حضرت از دايه اي استفاده كردند، (گفته مي شود كه امام حسين(ع) از هيچ بانويي شير نخورده بلكه از انگشت پيامبر(ص) شير خورده است)؟

پاسخ

درباره ي چگونگي شير خوردن حضرت سيدالشهدا(ع) در دوران كودكي، سه احتمال وجود دارد:

الف ـ آن حضرت از مادر خويش حضرت فاطمه(س) شير خورده باشد؛ مثل ديگر كودكان كه به هنگام تولد از سينه ي مادر شير مي خورند؛

ب ـ آن حضرت (به سبب اختلاف سنّي كمي كه با برادرش امام مجتبي(ع) داشته است ـ مرحوم محدث قمي آن را به مقدار اقل مدت حمل دانسته و اقل مدت حمل شش ماه است ـ از دايه شير خورده باشد. مرحوم محدث قمي در تأييد اين مطلب روايتي را از اصول كافي از حضرت رضا(ع) نقل مي كند كه: "ما بين امام حسن و امام حسين(ع) يك طهر و شش ماه و ده روز واقع شده است)؛[1]

ج ـ آن حضرت از هيچ زني چه حضرت فاطمه(س) چه غير حضرت فاطمه(س) شير ننوشيده است؛

اما آن‌چه بررسي روايات به دست مي دهد، احتمال اول را منتفي مي سازد؛ چون حضرت فاطمه(س) در آن ايام بيمار بودند و شير در سينه ي آن حضرت خشكيده بود و به اين مطلب در روايات تصريح شده است؛ ليكن بعضي از روايات، ارتضاع آن حضرت از هر زني، چه حضرت فاطمه(س) و چه غير آن حضرت، را منكر شده اند؛ از جمله ي اين روايات كه ابن شهرآشوب و شيخ صدوق در علل الشرايع و مرحوم محدث قمي در منتهي الآمال آورده اند، اين است كه: هنگام ولادت امام حسين(ع)، حضرت فاطمه(س) بيمار گشت و شير ايشان خشك شد، تا اين كه از شير دادن ناتوان گشت؛ از اين رو پيامبر اكرم(ص) مُرضِع و دايه اي طلب كردند، ولي يافت نشد؛ پس خود آن حضرت به حجره ي حضرت فاطمه(س) آمدند و انگشت ابهام خويش را در دهان حضرت سيدالشهدا(ع) گذاردند و او هم مي مكيد و حتي بعضي نقل كرده اند كه زبان مبارك را در دهان امام حسين(ع) مي گذاشت و آن حضرت مي مكيد. نقل شده است كه خداوند متعال تا چهل شبانه روز رزق و روزي امام حسين(ع) را در زبان پيغمبر اكرم(ص) قرار داده بود، پس گوشت و خون امام حسين(ع) از گوشت و خون پيامبر اكرم(ص) روييد.[2]

مرحوم كليني در اصول كافي از امام صادق(ع) نقل مي كند كه امام حسين(ع) از انگشت ابهام پيامبر اكرم(ص)شير نوشيده است و او مدت آن را دو يا سه روز مي داند و در ادامه مي نويسد: هيچ فرزندي جز حضرت عيسي بن مريم(ع) و حسين بن علي(ع) شش ماهه متولد نشد كه بماند.[3] مرحوم سيد بحرالعلوم در اين باره مي فرمايد:

لله مرتضع لم يرتضع ابداً من ثدي انثي و من طه مَراضِعهُ[4]

براي خداوند شيرخورده اي است كه از سينه ي هيچ زني شير نخورده است، در حالي كه از دست پيامبر اكرم(ص) شير نوشيده است.

اما در مورد احتمال دوم كه آن حضرت از دايه شير خورده باشد، رواياتي نقل كرده اند كه آن حضرت دايه اي داشته است به نام ام الفضل بنت حارث ـ زن عباس بن عبدالمطلب ـ و اين روايات به اين مضمون است:

صاحب "مستدرك الصحيحين" به سند خود از ام الفضل نقل مي كند:

"همانا ام الفضل بر رسول خدا(ص) وارد شد؛ پس گفت: اي پيامبر خدا، من ديشب خوابي ديدم كه بسيار سخت و دشوار بود! پيامبر اكرم(ص) دوباره فرمودند: چه ديدي؟ گفت: همانا سخت و ترسناك بود! پيامبر اكرم(ص) دوباره فرمودند: آن چه بود؟ گفت: ديدم مثل اين كه قطعه اي از جسم و بدن شما جدا شد و در دامن من افتاد! پس، پيامبر(ص) فرمودند: خوابي كه ديده اي خير باشد؛ به خواست خدا دخترم فاطمه(س) پسري به دنيا مي آورد، آن گاه در دامان تو قرار مي گيرد؛ سپس فاطمه(س) حسين(ع) را به دنيا آورد، و او در دامان من قرار گرفت و دايه اش شدم".

ابن سعد نيز در "طبقات الكبري" به سند خود از سماك بن حرب نقل مي كند:

"به درستي كه ام الفضل همسر ـ عباس بن عبدالمطلب ـ گفت: اي پيامبر خدا، من در خواب ديدم مثل اين كه عضوي از اعضاي بدن شما در خانه ي من است، پيامبر(ص) فرمودند: آنچه ديده اي خير باشد! دخترم فاطمه(س) پسري به دنيا مي آورد و تواو را شير مي دهي به شير فرزندت "قُثَم" سماك بن حرب گفت: پس فاطمه(س) حسين(ع) را به دنيا آورد؛ سپس كفالت و دايگي او را به ام الفضل سپرد...."

بنابراين بررسي روايت گوناگون به دست مي دهد كه امام حسين(ع) با توجه به اعجاز گونه بودن تمام خصوصيات آن حضرت از انگشت ابهام پيامبر(ص) شير نوشيده است و اين موضوع از نظر علماي شيعه صحيح و قابل اعتماد است، اگر چه علماي اهل سنّت آن را ذكر نكرده اند.

بنابراين، در مقام پذيرش اين موضوع و در تعارض بين اين روايات اين گونه مي توان جمع نمود كه: امام حسين(ع) ابتدا دو يا سه يا حتي چهل روز از انگشت پيامبر شير خورده است و سپس بقيه ي مدت را در دامان ام الفضل گذرانيده، او پرورش و تربيت امام حسين(ع) را عهده دار بوده است؛ چرا كه اين اعجاز پيامبر(ص) مانع از شير خوردن آن حضرت در دو سال تمام (حولين كاملين) ـ كه از اسباب و علل عادي مي باشد ـ نمي گردد.

[1] . اصول كافي، كليني، ج 1، ص 366 ، مترجم سيد جواد مصطفوي، كتاب فروشي علمية اسلاميه.

[2] . منتهي الآمال، شيخ عباس قمي، ص 206، چ: كتابفروشي علميه اسلاميه.

[3] . اصول كافي، كليني، ج 2، ص 366، مترجم: سيد جواد مصطفوي، كتابفروشي علميه اسلاميه.

[4] . منتهي الآمال، همان.