شيوه‌ي صحيح مطالعه - شیوه‌ی صحیح مطالعه نسخه متنی

شيوه‌ي صحيح مطالعه

انسان براي آغاز هر فعاليتي، اعم از فعاليت علمي يا غير علمي لازم است ابتداء شيوه صحيح و مهارت‌هاي مرتبط با آن فعاليت را بداند و همچنين عوامل و موانع موفقيت در آن را بشناسد. مطالعه هم به عنوان يك فعاليت علمي از اين امر مستثناء نيست. چرا كه بساري از افراد دوست دارند مطالعه كنند يا مطالعه مي‌كنند ولي از مطالعه خود و نتايج حاصل از آن راضي نيستند. شايد به خاطر ندانستن اين دو اصل يا مناسب عمل نكردن آنها باشد ما در اين نوشتار به يكي از بهترين شيوه‌هاي مطالعه مي‌پردازيم و در آخر برخي از نكاتي كه در معارف ديني اسلام بيان شده، اشاره مي كنيم.

شيوه‌ي صحيح مطالعه

براي مطالعه موفق روش‌هاي گوناگون بيان شده است. اين كه شما كدام يك را برگزينيد بستگي به تجربه و علاقه شما دارد. اما ما بنابر تجربه قابل اطمينان، روش اِس ـ كيو ـ 4 ـ آر يا روش پس[1] ختام را به شما پيشنهاد مي‌كنيم چرا كه اين روش در كتاب‌هاي روانشناسي به عنوان يكي از معروف‌ترين فنون بهسازي «حافظه» ذكر شده است. جهت افزايش توانايي مطالعه و به خاطر سپردن مطالب ارائه شده، در يك كتاب درسي مي‌باشد، نام اين روش متشكل از حروف اول شش مرحله آن است.

1ـ پيش خواني يا مطالعه اجماليs

2ـ سئوال كردنQ

3ـ خواندن R1

4ـ تفكر r2

5ـ از حفظ گفتن R3

6ـ مرور كردن R4

مرحله اول پيش خواني

اگر خواستيد مطالب كتابي را ياد بگيريد نخست تمام آن كتاب را يك بار از رو بخوانيد هدف از اين مرحله، فهميدن هر چه بيشتر مطالب كتاب در زمان نسبتاً كوتاه است. در اين مدت زمان كوتاه نمي‌شود تمام مطالب كتاب را درك كرد ولي مي‌توان به چندين هدف دست يافت؛

الف) آگاهي نسبت به سازمان كل كتاب.

ب) مشخص كردن هدف خود از خواندن كتاب.

ج) آگاهي از ميزان دشواري مطالب كتاب و حدس زدن وقت لازم براي اخذ آنها.[2]

مطالبي كه در اين مرحله بايد خوانده شود عبارتنداز: مقدمه يا توضيحات مقدماتي اهداف تحقق به تيترهاي اصلي و فرعي ـ خلاصه مباحث ـ جملات مقدماتي يا جملات موضوع پاراگراف‌ها.

مرحله‌ي دوم

سئوال كردن: وقتي هر قسمتي يا فصلي از يك كتاب را كه خوانيد در رابطه با هدفي كه از مطالعه داريد سئوال‌هايي را طرح نمائيد.

يكي از راه‌هاي انجام اين كار اين است كه «عناوين» را به «سئوال» تبديل كنيد.

مثلاً در رابطه با اين نوشتار موجود مي‌توان پرسيد كه روش پس ختام چيست؟

يا چگونه مي‌توان فصلي از يك كتاب را پيش خواني كرد؟

سئوال‌هاي خود را با كلمات چگونه؟

چه كسي، چرا، چه چيزي بسازيد.[3]

مرحله سوم: خواندن

شروع كنيد به خواندن كتاب به هنگام مطالعه سعي كنيد سئوال‌هايي را كه مطرح كرده‌ايد جواب دهيد.[4]

شما بايد توجه خود را به انديشه‌هاي اصلي، جزئيات مؤيد انديشه‌هاي، اصلي، ساير اطلاعاتي كه به هدف‌هاي خواندن شما مربوط است معطوف سازيد و در صورت لزوم سرعت خواندن خود را بر اساس سهولت يا پيچيدگي موضوع مورد مطالعه تغيير دهيد..

مرحله‌ي چهارم: تفكر «سعي شود با تفكر درباره مطالبي كه مي‌خوانيد آنها را بفهميد و به آنها معني بدهيد.

براي اين منظور بايد اعمال زير را انجام داد:

الف) آنچه را كه مي‌خوانيد با مطالبي كه از قبل بايد گرفته‌ايد ربط دهيد (حتماً اين كار را بكنيد).

ب) نكات فرعي را به مطالب اصلي پيوند دهيد تا سازمان و انسجام كلي بحث در ذهن تثبيت شود.

ج) بكوشيد تا تناقضات موجود را حل كنيد.

د) با استفاده از اطلاعاتي كه مي‌خوانيد مسائل مطرح شده را جواب دهيد.»[5]

مرحله پنجم: ‌از حفظ گفتن

پس از خواندن هر قسمت سعي كنيد مطالب مهم آن را به يادآوريد و براي خود بازگو كنيد. ضمن اين كار به سئوال‌هايي كه مطرح كرده‌ايد پاسخ دهيد. از حفظ گفتن به شما كمك مي‌كند تا بر درك خود نظارت كنيد و از اين طريق براي شما معلوم مي‌گردد كه چه قسمت‌هايي را خوب ياد نگرفته‌ايد و بايد آنها را دوباره بخوانيد.[6]

مرحله ششم: مرور كردن

وقتي كه خواندن تمام كتاب يا كل مطلب را به پايان رسانديد، آن مطب را مرور يا باز بيني كنيد. بهترين راه مرور كردن اين است كه بكوشيد تا بدون مراجعه به متن كتاب، سئوال‌هاي مهم را جواب دهيد قسمت‌هايي را كه نتوانسته‌ايد به آنها جواب دهيد، دوباره بخوانيد.[7]

پژوهش‌هاي مختلفي انجام گرفته كه روش پس ختام در افزايش پيشرفت تحصيلي و بالا بردن كيفيت يادگيري دانش آموزان و دانشجويان مؤثر است.

توجه: روش فوق (اس كي 4 آر) (پس ختام) بر سه اصل مهم بهسازي حافظه (سازماندهي) بسط معنايي و تمرين بازيابي استوار است اين اصول نظري مبين دلايل عمده موفقيت اين روش و روش‌هاي مطالعه مشابه آن است.[8]

منابع ديني و مطالعه

در منابع اسلامي براي مطالعه آداب، نكات، توصيه ها و دعاهايي ذكر شده است كه ضمن نكاتي به آن اشاره مي كنيم:

[1] . SQ4R از ابتدا حروف زير تشكيل شد:

SURVEY, QUESTION, READ, ERFLECT, RECITE, REVEW.

از كتاب روش‌هاي يادگيري و مطالعه علي اكبر سيف، نشر دوران تهران، چاپ اول، 1376، ص80.

[2] . اريتال،‌اتكينسون و... مترجمان، براحتي، ؟؟؟ ... زمينه روانشناسي،‌انتشارات رشد، 1375، تهران، ص438.

[3] . خادمي، عين الله، مطالعه روشمند، انتشارات پارسايان قم، چاپ اول، 1371، ص101، اقتباس.

[4] . همان.

[5] . همان.

[6] . اريتال، ‌اتكينسون و...، زمينه روانشناسي، ص431.

[7] . همان.

[8] . مطالعه روشمند، ص103.

حميد خاکسار