انتخاب همسر نسخه متنی

7- شيربها

در بين بعضي مردم و در بعضي جاها مرسوم است كه هنگام قرار دادن مهر چيزي را به عنوان شيربها تعيين مي‎كنند. شيربها را غالباً قبل از عروسي و بصورت نقد در اختيار خانوادة عروس قرار مي‎دهند. در اينجا اين سؤال مطرح مي‎شود كه چنين قراردادي اصلاً مشروعيت دارد يا نه؟ در پاسخ عرض مي‎كنم كه: تعيين شيربها به يكي از دو صورت مي‎تواند انجام بگيرد كه حكم آنها متفاوت خواهد بود:

اول، اينكه شيربها واقعاً‌ جزئي از مهر باشد كه والدين دختر نقداً‌ آن را دريافت مي‎كنند براي اينكه در خريد جهازيه به مصرف برسانند. در اين صورت وجه نقد گرچه به عنوان شيربها ناميده مي‎شود و ليكن در واقع جزء مهر مي‎باشد و مالك آن هم دختر است نه والدين او. چنين قرار دادي اشكال ندارد، ليكن چون ملك دختر است تصرف در آن بايد با اجازه او باشد.

دوم، اينكه شيربها جزء مهر نباشد بلكه مقداري باشد اضافي كه والدين دختر مي‎خواهند آن را براي خودشان و به عنوان حق الزحمه از داماد بگيرند تا در ازدواج كار شكني نكنند، البته چنين قرار دادي باطل ولي اصل عقد صحيح است. والدين دختر حق ندارند به عنوان شيربها چيزي را از داماد مطالبه نمايند. و اگر بدون رضايت چيزي از او بگيرند حرام است و غير مشروع.

حضرت رضا ـ عليه السلام ـ فرمود: «اگر مردي با زني ازدواج كند و مهر او را بيست هزار (دينار يا درهم) قرار دهد و شرط كند كه ده هزار هم به پدرش بدهد، مهر جايز است ولي آنچه را براي پدر دختر قرار داده فاسد مي‎باشد[1]».

ولي اگر مرد با طيب خاطر و رضايت كامل بخواهد مبلغي را به والدين همسرش ببخشد اشكال ندارد، چه قبل از عقد باشد چه بعد از عقد.
بهرحال شيربها با اينكه يك امر غير مشروعي است اما متأسّفانه در بين بسياري از مردم و بالأخص در بعضي مناطق ايران صورت رسميت به خود گرفته و يكي از لوازم حتمي ازدواج به شمار مي‎رود. و بصورت مشكلي در طريق ازدواج به موقع جوانان شده است. چه بسيارند جواناني كه چون قادر به پرداخت شيربها نيستند ناچارند برخلاف ميل طبيعي ازدواج را بتأخير بيندازند، و حتي گاهي تا آخر عمر از اين سنت الهي و نياز طبيعي محروم بمانند.

به نامه زير توجه بفرمائيد:

آقاي... در نامه‎اش مي‎نويسد: جواني هستم 25 ساله كه در يكي از روستاهاي شهرستان... زندگي مي‎كنم، و تا حال موفق به ازدواج نشده‎ام. زيرا در بين مردم ما رسم است كه دختر را با قيمت زياد مي‎فروشند. هر كجا خواستگاري مي‎روم صحبت از حداقل 180000 تومان مي‎باشد يعني بايد اين مبلغ را نقد بپردازم تا دختر را بگيرم و مبلغ 50 تا 60 هزار تومان هم بايد خرج عروسي كنم. با اينكه من يك كارگر ساده هستم و مبلغ 3000 تومان بيشتر در ماه درآمد ندارم. با اين وضع چگونه مي‎توانم ازدواج كنم. بايد در حدود هشت سال كار كنم و حتي يك ريال آن را خرج نكنم تا بتوانم ازدواج كنم و آن موقع هم سنم زياد مي‎شود كه ديگر ازدواج برايم مفهومي ندارد، و در اثر اين مشكل ممكن است من و امثال من به فساد و تباهي كشيده شويم. شما از روحانيون بخواهيد كه به خانواده‎ها توصيه كنند كه اين قدر سختگيري نكنند. امثال بنده، جوانهاي زيادي هستند كه در حدود 30 تا 40 سال دارند و هنوز ازدواج نكرده‎اند. با تشكر...

آقاي... نيز از شهرستان... در نامه‎اش مي‎نويسد: مسأله ازدواج در منطقه ما مشكل لاينحل و بزرگي بر سر راه جوانان شده است. و بواسطة موانع و قيد و بندهايي كه بزرگترها ايجاد نموده‎اند جوانان خيلي دير راضي به ازدواج مي‎شوند. وقتي هم كه ازدواج مي‎كنند تا ساليان دراز زير بار قروض و بدهكاريها كمرشان خم مي‎شود. و از نظر اقتصادي تا آخر عمر درمانده مي‎شوند. از باب مثال در منطقه ما مبلغي كه به عنوان شيربها به پدر عروس تعلق مي‎گيرد رقم بسيار بالايي است كه گاهي از صدها هزار تومان تجاوز مي‎كند و همين مسأله از نظر معنوي و مادي ضربة بزرگي به روابط اخلاقي و اجتماعي مردم وارد مي‎كند و معيارهاي اسلامي و انساني را كنار مي‎زند، و معيار توان مادي بر سرنوشت دختران و پسران حاكم مي‎گردد. و ارزش و شخصيت يك دختر را با پول و همانند يك كالا محاسبه مي‎كنند. و بسياري از اختلافات خانوادگي از همين طريق بروز مي‎كند. استدعا دارم به مردم منطقه ما بگوئيد اين قدر در شيربها سخت گير نباشند. آخر يك جوان با حقوق ماهيانه سي هزار تومان و هزينة سنگين زندگي تا چند سال مي‎تواند صدها هزار تومان پس انداز كند.

آقاي... در نامه‎اش از كردستان مي‎نويسد: در كردستان بين مرد و زن اختلافات فراواني وجود دارد، بخصوص آنها كه زن به زن مي‎كنند يعني يك خواهر و برادر حاضر مي‎شوند كه با يك خواهر و برادر ديگر ازدواج كنند. شما قضاوت كنيد چهار دل چگونه با هم جور در مي‎آيند. و به همين جهت طلاق در كردستان زياد است. حتي بعضيها با وجود يكي دو تا بچه از هم جدا مي‎شوند. در كردستان شيربها هم زياد مي‎گيرند. خيلي از جوانها را مي‎شناسم كه به علت بالا بودن مبلغ شيربها نمي‎توانند ازدواج نمايند...

[1] . الوشاء عن الرضا ـ عليه السلام ـ قال سمعته يقول: لوانّ رجلاً تزوّج المرأة و جعل مهرها عشرين الفاً و جعل لابيها عشرة آلاف كان المهر جائزاً و الذي جعله لابيها فاسداً»، وسائل، ج 15، ص 19.