لطفا منتظر باشید ...
9- مرور و تثبيت محفوظات گذشته
يكي از وظايف مهم حافظ قرآن كه ازحفظ روزانه نيز اهميت بيشتري دارد: تلاش براي تثبيت و فراموش نكردن آياتي است كه قبلاً آنها را حفظ كرده است. بعضي افراد بعد از اينكه چند صفحه از قرآن را به خاطر سپردند از تكرار و ممارست روزانه غفلت مي‌ورزند و در پي افزايش محفوظات خود هستند و با اين كار جهت پيشرفت و به پايان رساندن قرآن عجله مي‌كنند، ... غافل از آن كه در صورت عدم تكرار روزانه به طور منظم تمام آيات گذشته را از ياد مي‌برند.حافظ براي استحكام محفوظات به دو برنامه دقيق نيازمند است.1. برنامه كوتاه مدت
حافظ بايد روزانه به طور منظم آيات حفظ شده در پنج روز گذشته را تكرار نمايد، يعني اگر با خود قرار گذاشته كه هر روز يك صفحه را حفظ نمايد. بعد از حفظ آن بايد پنج صفحه گذشته را نيز حتماً تكرار نمايد و به هيچ عنوان از آن تخلف نكند.قابل توجه است كه حافظان محفوظات گذشته را بايد به طور كامل از حفظ تكرار نمايد به روخواني آن اكتفا نكند.
2. برنامه بلند مدت
در اين قسمت حافظ بايد با برنامه‌ريزي حساب شده روزانه حداقل يك دهم محفوظات خود را مرور نمايد، يعني اگر حافظ كل قرآن است بايد 3 جزء را در طول روز قرائت كند و اگر حافظ 5 جزء مي‌باشد، هر روز نيم جزء را مرور نمايد.بنابراين بايد در مدت 10 روز تمام محفوظات خود را دوره كند و در صورت تخلف از اين برنامه به حفظ او خلل وارد خواهد آمد.حافظ مي‌تواند مقدار مرور خود را در طول روز تقسيم بندي كرده و در ساعات مختلفي آن را انجام دهد، مثلاً حافظ نصف قرآن مي‌تواند نيم جزء اوّل صبح و نيم جزء وسط روز و نيم جزء نيز آخر شب تلاوت نمايد.اين مطلب را دوباره متذكر مي‌شويم كه نبايد محفوظات روز گذشته را از روي قرآن انجام دهد و حتماً بايد از حفظ بخواند10- مباحثه و پرسش
يكي از راههايي كه به تثبيت محفوظات حافظ كمك مي‌كند و در استحكام آن نقش مؤثر دارد، مباحثه و دوست‌گيري است.بدين ترتيب دو يا چند نفر كه در راه حفظ قرآن تلاش مي‌كنند، هر روز به مدت معين (نيم يا يك ساعت) در ساعت مشخصي، ابتدا حفظ جديد خود را تلاوت مي‌كنند و بعد از آن جزء شخصي كه روز قبل آن را تعيين كرده‌اند به نوبت قرائت مي‌كنند، به طوري كه هر نفر يك صفحه را مي‌خواند و ديگران نيز اشكالات او را تصحيح مي‌كنند.بعد از اتمام معين شده مي‌توانند آيات مشابه را از يكديگر بپرسند و نيز مي‌توانند آيات ابتدايي صفحات مختلف (سر آيه) را پرسش نمايند، به اين صورت كه آيه‌اي در يك جزء را سؤال مي‌كنند، بعد از قرائت آن آيه، آيه ابتدايي آن صفحه و صفحات قبل و يا بعد آن را مي‌پرسند.مباحثه قرآني از متداولترين روشهايي است كه قابل استفاده اكثر حافظان قرآن بوده و همه اساتيد آن را توصيه مي‌نمايند.توجه
در صورت عدم دستيابي به هم مباحثه و دوست، به تنهايي نيز مي‌توان محفوظات را مرور كرد. يكي از راههايي كه قابل استفاده براي مرور فردي است، استفاده از نوار ترتيل است.استفاده از نوار براي مرور
حافظ جزء مورد نظر خود را همراه با نوار قرائت مي‌كند و هرگاه آيه‌اي را نتوانست هماهنگ و همراه با نوار تلاوت كند، آن را چند بار تكرار نمايد استفاده از نوار از جهت عادت بر قواعد تجويدي نيز براي انسان مفيد است.11- برنامه ويژه حفظ قرآن
يك انسان با حافظه معمولي مي‌تواند در نيم ساعت يك صفحه از قرآن را حفظ كند، بنابراين چنين فردي مي‌تواند با صرف 2 ساعت وقت چهار صفحه را حفظ كند ولي نگهداشتن حفظ بسيار مشكل است و نياز به تمرين و مداومت فراوان دارد.به كار بستن اين برنامه مي‌تواند چنين فردي را حافظ كل قرآن نمايد:1. هنگامي كه يك صفحه را با تسلط كامل حفظ نكرده‌ايد، سراغ صفحه بعد نرويد.2. قبل از شروع صفحه جديد از اوّل قرآن تا جايي كه حفظ كرده‌ايد را مطالعه نماييد و اشكالات خود را برطرف نماييد، بعد از اينكه به صورت روان، از حفظ آن را تلاوت كرديد و همه محفوظات ملكه ذهنتان شد صفحه جديد را شروع كنيد.3. هر صفحه را كه حفظ مي‌كنيد، يك مرتبه نيز آن را بنويسيد، چون علم فرار است و با كتابت در ذهن بهتر مستقر مي‌گردد و در روايات نيز آمده است كه:اُكْتُبُوا فَاِنَّكُمْ لا تَحْفَظُونَ حَتّي تَكْتُبُوا[1].«بنويسيد زيرا شما تا ننويسيد مطلبي را حفظ نمي‌كنيد».توضيح برنامه
انسان وقتي تصميم قطعي و نيت حفظ قرآن مي‌كند، از ابتداء قرآن آغاز و با همتي بلند كار خود را شروع و با خود عهد مي‌بندد كه تا قرآن را تمام نكرده است دست از اين كار نمي‌كشد.معيار و ملاك سوره حمد است، يعني تا انسان صفحه 2 را مانند سوره حمد از حفظ نشده است، سراغ صفحه 3 نرود و بعد از اينكه اين صفحه را به طور دقيق و روان تلاوت كرد، يك بار صفحات گذشته را نيز مرور نمايد، اگر ايراد و اشكالي نداشت، آن‌گاه صفحه 4 را حفظ نمايد.به اين ترتيب تا پايان جزء به پيش برود، آن‌گاه اگر جزء اوّل را به خوبي از حفظ شده بود، جزء دوّم را آغاز نمايد.نبايد فراموش كرد كه هنگام حفظ هر صفحه‌اي حتماً بايد تمام صفحات گذشته را از حفظ قرائت كرده و از تسلط بر همه آنها مطمئن شد.توجه!
اگر كسي با اين روش روزي 3 ساعت به طور منظم كار كند و در مدت يك ساعت دو صفحه حفظ نمايد و 2 ساعت نيز براي مرور محفوظات گذشته صرف نمايد، مي‌تواند در مدت 10 ماه (302 روز) حافظ كل قرآن گردد.[1] . اصول كافي، ج 1، ص 90.سخني با حافظان و والدين آنها
كساني كه خداوند توفيق حفظ كلام خود را به آنان عنايت كرده است و در زمره اشراف امّت پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ و حاملان قرآن قرار گرفته‌اند، موظف به رعايت آداب اخلاقي و انساني هستند، بخشي از وظائف آنان عبارت است از:1. ترك گناهان كبيره و صغيره
در صورتي كه حافظان قرآن به تقواي الهي آراسته نباشند و خداي ناكرده مشغول به گناه و معصيت گردند، به قرآن كريم لطمه وارد مي‌كنند و مورد غضب قرآن و پروردگار عالم قرار مي‌گيرند و علاقمندان به حفظ نيز با مشاهده آنها از قرآن فاصله مي‌گيرند.2. تواضع
حافظ قرآن بايد به شكرانه توفيق حفظ قرآن كريم خداوند را بسيار حمد نمايد و در برابر خداوند و بندگان خدا فروتن باشد و از تكبر و غرور بپرهيزد، امام صادق ـ عليه السّلام ـ مي‌فرمايد: به حافظ قرآن مي‌گويند: در برابر مردم متواضع باش تا خداوند شما را عزيز بدارد ...[1]3. تسلط كافي بر محفوظات
حافظ قرآن بعد از اتمام برنامه حفظ قرآن كريم بايد براي استحكام و تسلط براندوخته‌هاي خود كوشش نمايد. روايات زيادي نيز در نكوهش فراموشي آيات قرآن وارد شده است و بعضي از فقهاء بزرگوار نيز نگهداري محفوظات را واجب مي‌دانند.البته بايد توجه داشت كه اين روايات و توصيه‌ها نبايد باعث شود كه كسي حفظ قرآن را به خاطر خوف از فراموشي آن ترك نمايد.4. رعايت زهد و پرهيز از دنيا طلبي
حامل قرآن كريم نبايد از حفظ كلام الهي جهت رسيدن به مقامات دنيوي استفاده كند و آن را وسيله جمع‌آوري زخارف و ماديات نمايد.البته طبق فرمايش قرآن كريم كه مي‌فرمايد:
وَ لا تَنْسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيا[2]«بهره‌ات را از دنيا فراموش نكن».باندازه نياز و استفاده خود مي‌تواند استفاده نمايد و اضافه بر نياز خود به نيازمندان و بويژه در اختيار جوامع قرآني قرار دهد.
توجه!
والدين عزيز نيز خداوند را به خاطر اين نعمت بزرگ كه به آنها عنايت كرده شكرگزاري نمايند و از فرزند خود بخواهند تا موارد اخلاقي و اسلامي را به خوبي مراعات نمايند.پدر و مادر حافظان خردسال نيز بايد بوسيله اين هديه الهي ديگران را به سمت قرآن هدايت نمايند و بواسطه آنها اخلاق قرآني را در جامعه منتشر نمايند.آنان بايد توجه داشته باشند كه از فرزند عزيز خود جهت كاميابي و رسيدن به ثروتهاي دنيوي استفاده نكنند و بويژه جوايز و هدايايي كه به فرزندان عزيز آنها واگذار مي‌گردد، بايد براي آنها نگهداري و محافظت نمايند و مي‌توانند بوسيله اين هدايا و اموال در پيشرفت علمي و شكوفايي بيشتر استعداد آنها استفاده كنند.
[1] . كافي، ج 2، ص 604.[2] . قصص، آيه 77.
