لطفا منتظر باشید ...
1- غيبت صغري و غيبت كبري
مهدي موعود ـ عليه السّلام ـ داراي دو غيبت ميباشد: 1. غيبت صغري، 2. غيبت كبري.غيبت صغري از سال 260 هجري. يعني از همان سال شهادت امام عسكري آغاز ميشود و تا سال 329، يعني سال درگذشت آخرين نائب خاص امام كه حدود 69 سال ميباشد بطول ميانجامد.البته مرحوم شيخ مفيد آغاز غيبت صغري را از سال تولد آن حضرت يعني سال 255، حساب كرده است.[1] و با اين محاسبه دوران غيبت صغري 75 سال ميشود. طبعاً نظريه مرحوم شيخ مفيد از اين لحاظ بوده است كه حضرت مهدي ـ عليه السّلام ـ در زمان پدر نيز حضور و معاشرت چنداني با ديگران نداشته است، و از نظر كلي غائب محسوب ميشده است.و گويا بر اساس همين ملاحظه است كه محققاني مانند طبرسي، سيد محسن امين و سيد صدرالدين صدر نيز آغاز غيبت صغري را از سال ميلاد آن حضرت و مدّت غيبت صغري را 74 سال دانستهاند.[2]و شايد بتوانيم اين چنين بگوئيم:غيبت صغري از لحظة ولادت مهدي موعود ـ عليه السّلام ـ آغاز ميشود و تا روز وفات چهارمين سفير آن حضرت ادامه مييابد كه دقيقاً 74 سال ميباشد ولي دوران سفارت از رحلت حضرت امام حسن عسكري آغاز شده تا وفات حسين بن روح امتداد مييابد و مدت سفارت سفيران چهارگانه 69 سال و شش ماه و پانزده روز است.[3]در دوران غيبت صغري مردم توسط سفيران چهارگانه (كه اشخاصي مشخص و مورد اعتماد بودهاند و نامشان بعداً ذكر خواهد شد) با امام در ارتباط بودهاند و شيعيان ميتوانستهاند بوسيلة آنان مسائل و مشكلات خويش را به عرض امام برسانند و پاسخ دريافت دارند و حتي گاه به ديدار امام نائل شوند از اينرو ميتوان گفت در اين مدت امام هم غائب بوده و هم نبوده[4] اين دوره را (غيبت صغري) ميتوان دورة آماده سازي شيعيان براي غيبت كبري دانست كه طي آن ارتباط شيعيان با امام حتي در همين اندازه نيز قطع شد، و مردم موظّف شدند در امور خود به (نوّاب عام) آن حضرت يعني فقهاي واجد شرائط و آشنايان به احكام اسلامي مراجعه نمايند.خداوند حكيم چنين مقدر فرمود كه پيش از غيبت كبري مدتي به عنوان غيبت صغري وجود مقدس امام از ديدهها پنهان گردد تا شيعيان خود را براي غيبت كبري آماده سازند، با غيبت امام انس بگيرند و با وظائف خود در دوران غيبت آشنا شوند.اگر غيبت كبري بكباره و ناگهان رخ ميداد ممكن بود موجب انحراف افكار شود و ذهنها آماده پذيرش آن نباشد. امّا گذشته از زمينه سازيهاي مدبّرانه امامان پيشين، در طول غيبت صغري نيز، به تدريج ذهنها آماده شد و بعد مرحله غيبت كامل آغاز گرديد.اين نكته ناگفته نماند كه بعد از امام هشتم، ديگر امامان معصوم ـ عليهم السّلام ـ، براي همگان ظاهر نميشدند، بلكه براي خواصّ شيعه، آنهم در موارد خاص ظاهر ميشدند. حتّي پاسخ سؤالات و رفع نيازمنديهاي آنها را غالباً از پشت پرده انجام ميدادند، تا شيعيان را براي غيبت حضرت مهدي ـ عليه السّلام ـ آموزش دهند و آماده كنند.[5]با سپري شدن دوران غيبت صغري، غيبت كبري و دراز مدت آغاز گرديد كه تاكنون نيز ادامه دارد و اين دو دورة غيبت مهدي موعود ـ عليه السّلام ـ سالها پيش از تولد توسط رسول گرامي اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ و ائمه ـ عليهم السّلام ـ پيشگوئي شده و از همان زمان توسط راويان و محدّثان، حفظ و نقل و در كتابهاي حديث ضبط شده است.براي نمونه به چند روايت اشاره ميكنيم.رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ ميفرمايد:
ثُمَّ يَغيبُ عَنْهُم اِمامُهم ماشآءَ‌اللهُ، و يكون لَهُ غَيِبَتان، اِحداهُما اَطْوَلُ مِنَ الاُخري، الحَذَرَ اَلْحَذَرَ اِذا فُقِدَ الخامِس مِن وُلْدِ السّابِعِ مِن وُلْدِي.سپس امامشان غائب ميشود و تا مدتي كه خدا بخواهد او ديدگانشان پنهان ميشود و براي او دو غيبت خواهد بود. كه يكي از آنها طولانيتر از ديگري است، هنگامي كه پنجمي از نسل هفتمين فرزندم از ديدهها ناپديد شد هشيار باشيد، آگاه باشيد.[6]امام حسين ـ عليه السّلام ـ ميفرمايد:لَهُ غَيبَةٌ يَرْتَدُّ فيها اَقْوامٌ و يَثْبُتُ عَلَي الدّين آخَرُونَ.براي مهدي ـ عليه السّلام ـ غيبتي هست كه گروههائي در آن ايام غيبت از دين بر ميگردند (مرتدّ ميشوند) و گروه ديگري ثابت قدم ميمانند.[7]امام صادق ـ عليه السّلام ـ ميفرمايد:اِنّ لِصَاحِبِ هذَا الامْر غَيْبةً فَلْيَتَّق اللهَ عَبدٌ، وَلْيَتمسّكْ بِدِينِه. اِذا بَلَغَكُمْ عَن صاحِبِكُم، غَيْبَةٌ فلا تُنكِروها، اِذا اَذِنَ اللهُ في الخُروج خَرَج.براي صاحب اين امر غيبتي هست، پس هر بندهاي از خداي خود تقوي پيشه كند و به دين خدا چنگ بزند، هنگامي كه به شما گفته شود امامتان غائب شده تكذيب نكنيد، هنگامي كه خدا اجازه ظهور دهد ظاهر خواهد شد.[8]امام اميرالمؤمنين ـ عليه السّلام ـ ميفرمايد:امام غائب ما دو غيبت خواهد داشت، كه يكي طولانيتر از ديگري است در دوران غيبت او تنها كساني در اعتقاد به امامتش پايدار ميمانند كه داراي يقيني استوار و معرفتي كامل باشند.[9]و ما در طول تاريخ، صحّت اين پيشگوئيها را از زبان رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ و ائمه ـ عليهم السّلام ـ مشاهده ميكنيم و هم چنانكه آن پيشوايان معصوم گفتهاند: غيبت صغري و كبراي ولي عصر تحقق يافت.
[1] . ارشاد شيخ مفيد، ص 346.[2] . سيره پيشوايان، ص 673، پاورقي 2.[3] . يوم الاخلاص، بحث غيبت.[4] . سيرة پيشوايان، ص 673.[5] . يوم الخلاص، بحث غيبت.[6] . بحارالانوار، جلد 52، ص 380.[7] . منتخب الاثر، ص 205.[8] . اصول كافي، جلد 1، ص 340.[9] . ينابيع الموده، جلد 3، باب 71، ص 82.
