لطفا منتظر باشید ...
علل و عوامل اتلاف زمان و درمان آنها
اهميت زمان و عمر بر هيچ خردمندي پوشيده نيست، به طوري که هيچ انسان موفقي را در عالم نمي توان يافت که توفيق خود را مرهون بهره وري درست از عمر خود نداند. امام حسين عليه السلام مي فرمايد: «زيانکار کسي است که لحظه، لحظه عمرش را از دست بدهد»[1]ريشه اصلي اتلاف زمان در خصلت هاي فردي ما نهفته است، که بايد علل و عوامل آن را شناخت و براي درمان آنها گام هاي مؤثري برداشت.برخي از علل و عوامل اتلاف زمان و درمان آنها عبارتند از:
1. بي فکري و عمل زدگي
نداشتن طرح کاري از مصاديق بي فکري است. به منظور دوري از اين آفت بايد به برنامه ريزي و اولويت بندي کارها پرداخت. در مديريت زمان، تعيين هدف ها و اولويت هاي مربوط به کار از مهم ترين امور به شمار مي رود، که با توجه به آن مي توان از به دام افتادن در امور جزيي و غير ضروري نجات يافت.برخي از علل و راه هاي درمان بي برنامگي
علل درمان
آشنايي نداشتن نسبت به: توجه داشته باشيد هر يک ساعتي که صرف برنامه ريزي مؤثر شود، در مقام اجرا چهار ساعت زمان برايتان ذخيره مي کند و نتايج بهتري هم ببار مي آورد. اهميت برنامه ريزي، مراحل و شيوه برنامه ريزي و ملاک هاي اولويت بنديبرداشت غلط درباره برنامه ريزي: بدانيد که اکثر افراد بر اساس همين برداشت هاي نادرست، وقت خود را تلف مي کنند. وقت گير پنداري برنامه ريزي، احساس موفقيت از بي برنامه گي، تصور به هم خوردن همه برنامه ها به خاطر کارهاي غيرمنتظره، برنامه ريزي به کار جنبه انتزاعي مي بخشد و....مهم ندانستن نوشتن برنامه و هيچ حافظه اي مصون از خطا نيست، تعيين انجام دادن کارها بر اساس اولويت هاي برنامه با روي کاغذ آوردن برنامه هاي ذهني. آسان مي شود بدون برنامه مکتوب ساعات روز با هر مسئله کوچک بي اثر،رها و منقطع مي شود.2. بي نظمي
امام علي عليه السلام مي فرمايد: شما و تمام فرزندان و اهل بيتم و کساني را که نوشته من به دست آنها مي رسد را به تقواي الهي و نظم در کارها سفارش مي کنم.[2]فرد نامنظم علاوه بر اتلاف زمان خود باعث اتلاف زمان ديگران نيز مي شود. فرد منضبط هيچ گاه کاري را در نيمه راه رها نمي کند، بلکه اهدافي بلند بر مي گزيند و با سعي و کوشش آن را به فرجام مي رساند.برخي از علل و راه هاي درمان بي نظمي
علل درمان
فقدان اهداف و برنامه صحيح تعيين اهداف در حوزه هاي اصلي و داشتن برنامه صحيحعدم پيگيري براي کارهاي خود مهلت تعيين کنيد و برآوردهاي دقيق از انجام کار داشته باشيد، براي خود جريمه قرار دهيد.ناتمام گذاشتن کارها پيش از کنار نهادن کارها، آن ها را به اتمام برسانيد. به هر کاري يک بار بپردازيد و در همان بار اول آن را تمام کنيد.آشفتگي و به هم ريختگي محل کار و راه حل کلي، پديد آوردن سيستم منسجم و به تحصيل هم پيوسته اي است که بر اساس آن هر چيزي جاي مخصوص خود را بيابد.بي نظمي شخصي خود را به نظم واداريد تا کنترل مؤثر وظايف برايتان ميسر شود. در برخورد با اطلاعات، به نحو منظم و روشمند عمل کنيد و مکرر در مکرر به خود بگوييد که آدمي منظم و مرتب هستيد و در اين راه بکوشيد.ضعف جسماني و خستگي (سرحال در برنامه زندگي خود تغيير و تحول ايجاد نبودن) کنيد (غذا، خواب، نگرش، تفريح و ورزش، دوستان و...)يادآوري: هدف شما بايد آن باشد که فکرتان را از هر چيز ديگري جز آن چه روي آن کار مي کنيد، پاک سازيد. لوازم مهم و ضروري را هميشه به صورت منظم در دسترس قرار دهيد. فضاي کار و مطالعه را چنان سامان دهيد که کارها با توجه به اولويت آنها در برابرتان قرار گيرد.3. تنبلي[3] و بي حوصلگي
امام باقر عليه السلام مي فرمايد: «من از کسي که در امور دنيويش تنبلي کند بيزار هستم، زيرا کسي که در امور دنيايش تنبل باشد در امور مربوط به آخرتش تنبل تر است.»[4]امام علي عليه السلام در اين زمينه مي فرمايند: «شاخصه تنبلي به تأخير انداختن کار است»[5] فرد تنبل چون اهل کار نيست، حتي هدف هاي قابل دسترس و آسان را دست نايافتني مي بيند و به همين دليل اوقات خود را به بطالت مي گذراند.برخي علل و راه هاي درمان تنبلي
علل درمان
عوامل گرايشي مانند: عدم بايد در خود نگرش مثبت ايجاد کرد و به خود تمايل به قبول زحمت يا تلقين نمود (تلاش مي کنم، فراد يعني هرگز، ناراحتي، ترس از شکست، عزت مهم امروز است، تنبلي مانع موفقيت است، نفس کم، افسردگي، ملالت، خواستن توانستن است. خجالت، احساس تقصير و...موانع شناختي مانند: علت مسامحه کاري خود را شناسايي کنيد، براي خود برنامه ريزي دقيق داشته باشيد، مسائل را تجزيه، خرد و تحليل نمائيد، اقدام کنيد، توجه داشته باشيد که انسان هاي موفق دفع اطلاعات ناکافي، مشخص نبودن الوقت نمي کنند، تنبل نيستند و تنبلي را اولويت ها، ترديد داشتن، مانع موفقيت مي دانند. مطمئن نبودن درباره مسئله و ناتواني در درک اقدام به جا و به موقع، تفکر منفي، هدف هاي مبهم و ...شرايط محيط يا عوامل خارجي ابزار و مواد لازم را تهيه کنيد، محل کار و مانند: سر درگمي، نبود فعاليت علمي خود را مرتب و منظم تشکيلات، سرو صدا، فشار کاري نمائيد،دماي محل کار را بين 20 تا 26 درجه بيش از اندازه و.... نگهداريد، عوامل حواس پرتي را با مهندسي محيط حذف کنيد، تمرکز خود را روي يک هدف يا يک فعاليت قرار دهيد و از انجام کارهاي پراکنده پرهيز نمائيد.موانع جسماني موجود بر سر راه هر روز يا يک روز در ميان 20-15 دقيقه ورزش مانند: خستگي، استرس، بيماري، کنيد و بدانيد تنها ورزش پايان هفته نه ورزش نکردن، بي تحرکي در طول تنها کافي نيست، بلکه از جهاتي مضر است، روز، پشت ميز نشستن و .... تغيير حالت دادن در نشستن و راه رفتن و تنفس کردن، به حالت آرام در آمدن، 20-15 دقيقه خواب در ميان روز، توجه به برنامه غذايي مخصوصاً مصرف قند، توجه به صبحانه کامل، تلقين و ....4. پذيرش درخواست ها و خواهش ها: (تعارف بي جا و رودربايستي)
تعارف بي جا و رودربايستي داشتن در حقيقت يک نوع دروغگويي است. وقتي فرد نمي تواند و يا نمي خواهد کاري را انجام دهد و آن کار را بپذيرد، باعث اتلاف زمان، سرمايه ها و تضييع حقوق ديگران خواهد شد.مرحوم مجلسي در بحارالانوار از کتاب دعوات راوندي از اميرالمؤمنين علي عليه السلام روايت کرده که فرمود: وقتي از رسول خدا (ص) چيزي را مي خواستند چنانچه اراده اش بر انجام آن کار تعلق مي گرفت، مي فرمود: «آري» و اگر نمي خواست آن را انجام دهد سکوت مي کرد و هرگز کلمه «نه» را بر زبان جاري نمي ساختند.[6]برخي علل و راه هاي درمان پذيرش درخواست ها و خواهش ها
علل درمان
تمايل به خشنود کردن اولويت کارهاي خود را مرور کنيد و بدانيد که ديگران پذيرش هر کار جديد زير پا گذاشتن آن اولويت هاستکسب توانايي از تقاضاهاي خود را بيش از حد ضعيف نشان ندهيد. بر تلاش ديگران هايتان اتکا کنيدبي اطلاعي نسبت به شيوه به دقت گوش کنيد و دريابيد که از شما چه چيزي هاي نپذيرفتن خواسته مي شود، قبل از گفتن «بله» تا ده را بشماريد، دلايل خود را بيان کنيد، اگر قصد نپذيرفتن داريد اين کار را با قاطعيت و ادب انجام دهيد، با پاسخ متزلزل اميد کاذب در قلب درخواست کننده ايجاد نکنيد، راه حل ها و جايگزين هاي تازه اي عرضه کنيد.5. تسويف و اهمال کاري: (کار امروز را به فردا افکندن)
پيامبر اکرم(ص) مي فرمايد:«اي ابوذر از اهمال کاري نسبت به اهداف خود برحذر باش زيرا تو امروزت را در اختيار داري نه آينده ات را»[7]تسويف منجر به سنگين تر شدن بار فرداها مي شود و نگراني از کارهاي مانده و دشواري انجام آنها به مرور زمان، منجر به بيماري هاي عصبي و يا بي تفاوتي نسبت به امور مي شود، و به دنبال آن بي نظمي و عدم تعهد نسبت به مسؤوليت ها رخ مي دهد. و از همه مهم تر فرصت ها از دست مي رود.
برخي از علل و راه هاي درمان تسويف
علل درمان
اعتقاد به اينکه من تحت فشار توجه داشته باشيد اين تصور يک توجيه محض بهتر کار مي کنم است، براي انجام کار و مطالعه خود مهلت زمان مشخص کنيد، بر شروع کار به جاي پايان آن تأکيد کنيد، قاطع باشيد و اولويت ها را مشخص کنيد.ترس از شکست بايد به توانايي ها و امکانات و استعداد خود توجه بيشتر نمود.فقدان علاقه به موضوع درسي، به موضوع مورد علاقه خود بپردازيد، به عوامل يا فردي خاص مؤثر در ايجاد انگيزه توجه داشته باشيد.عادت به انجام امور ساده و وقتي که در اوج انرژي روزانه خود هستيد، پيش پا افتاده در ابتدا و کاري را که مهم تر است انجام دهيد، توجه سپس به تعويق انداختن امور داشته باشيد که کار کنار گذاشته شده ممکن دشوار است حياتي تر بوده باشد و با تأخير آن خسارت بزرگي متحمل شويد.6. ناآشنايي و بي اعتمادي به توانايي ها و استعدادهاي خويش
اين حالت منجر به عدم توانايي در تصميم گيري و وسواس در عمل مي شود. جرأت لازم براي اجرا از دست مي رود. بيشتر زمان افرادي که داراي تصوير منفي از خود هستند به سرزنش خود ميگذرد و به علت روحيه منفي در کارها، بي انگيزه بوده و به اتلاف زمان در هر کار مي پردازند. فرد بايد خود را با ميزان تواني که دارد بپذيرد.(ليس للانسان الا ما سعي)در مقابل آگاهي از توانايي ها و استعدادهاي خود و نگرش نسبت به خود مزاياي زير را در بر دارد:اشتياق را تحريک مي کند. خلاقيت را زياد مي کند و شخصيت انسان را به نحو احسن شکوفا مي سازد.برخي از علل و راه هاي درمان نا آشنايي و بي اعتمادي به توانايي ها و استعدادهاي خويش
علل درمان
عقده حقارت خود را بهتر ببينيد از طريق:بهتر کردن پوشش آرايش مو و ظاهر حفظ تندرستي تصوير ذهني مثبت از خود داشتندر نقش انسان موفق بازي کنيدپيچيده و شلوغ بودن برنامه تا مي توانيد ساده کنيد مسايل را ساده کنيد:
هاي کار و مطالعه (مسائل و مشکلاتي که در رابطه با اموال، اشخاص، تعهدات و.... داريد يا ساده کنيد).عوامل منفي از عوامل منفي جدا شويد (مشکلات را به خداوند واگذاريد خود را سرگرم کنيد. هرکار را به موقع خودش انجام دهيد. ورزش کنيد. به خنده و شوخي متوسل شويد. زندگي را ساده تر کنيد. فکرتان را روي مسائل مثبت متمرکز کنيد. به ديگران کمک کنيد. وقت خود را با يک دوست بگذرانيد).
7. تلاش بيش از حد
امام علي عليه السلام مي فرمايد: «کار کمي که ادامه يابد، از کار زيادي که ملال آور باشد، اميد بخش تر است.»[8]پذيرفتن و پرداختن به کارهاي مختلف بيش از توان منجر به بيماري هاي جسمي و روحي مي شود. بنابراين هر کس بايد توجه به توان و ظرفيت خويش قبول مسؤوليت نمايد.برخي از علل و راه هاي درمان تلاش بيش از حد
علل درمان
اعتماد بيش از حد به خود (من از خود بپرسيد چه چيزي را مي خواهيد ثابت از عهده انجام هر کاري بر مي کنيد. واقع گرا باشيد. عاقبت انديش باشيد. آيم) خودتان را هلاک نکنيد.ناتواني در نپذيرفتن در از پذيرفتن مسؤوليت صرفاً به خاطر مورد خواست ها تحسين واقع شدن خودداري کنيد.تخمين نادرست از انجام کار بدانيد که هر کاري بيش از آن چه مي پنداريد در محدوده زمان نياز به وقت دارد.(زمان کار، زمان تنفس، 20 درصد زمان تخميني)ناتواني در واگذاري امور به اگر کارها را بيشتر بر عهده بگيريد، بدين ديگران جهت که فکر مي کنيد شخص ديگري قادر به انجام آن نيست، بي ترديد در انبوه کارها غرق و در انجام کارها دچار اشتباه خواهيد شد.
8. خستگي
فرد خسته، کارآيي کمتري خواهد داشت. خستگي مستقيماً بر ميزان وقت، حوصله، خلاقيت و پشتکار و ... فرد تأثير مي گذارد. افرادي که فکر مي کنند با کار ممتد و بدون استراحت کافي مي توانند کار بيشتري انجام دهند در اشتباه هستند؛ زيرا خستگي حالتي است که سبب کم شدن کار بدني و فکري مي شود.برخي از علل و راه هاي درمان خستگي
علل درمان
بي ميلي و بي علاقگي به کار انگيزه خود را مرور کنيد. به خود تلقين مثبت و مطالعه و خستگي هنگام بکنيد. به خواندن شعر مورد علاقه بپردازيد. مطالعه کتاب هاي مورد علاقه تان را بخوانيد. در وقت مطالعه تغيير حالت بدهيد. به نقطه نا معلوم نگاه کنيد. با صداي بلند مطالعه کنيد.خستگي اعضاي بدن و به دنبال تفريح سالم و منظم، تحول در خواب و خوراک و آن خستگي فکري ... ورزش در هر روز يا يک روز در ميان بطور منظم 15-20 دقيقه، پس از يک يا دو ساعت مطالعه در روي زمين دراز بکشيد و کلمه راحتي را در مغز خود مجسم کنيد و خود را لمس نمائيد.تشويش، اضطراب، عجله و بايد عوامل آن را شناسايي کرد و از چرخه کار نگراني حذف نمود.بي نظمي، بي برنامگي، پرخوري، کم خوابي، ضعف چشم، سطحي مطالعه کردنتلقين هاي منفي توانايي ها و استعدادهاي خود را مرور کنيد، خود را بشناسيد.9. عدم توانايي در تصميم گيري و تصميم گيري نادرست
امام علي عليه السلام مي فرمايد: «هر کس تصميمش بد باشد تيرش به خودش بر مي گردد»[9] قدرت و سرعت در تصميم گيري از شاخصه هاي مهم براي مدير است، ناتواني در تصميم گيري باعث اتلاف وقت خود و ديگران مي شود. کسي که عادت دارد در هر موردي خود را کوچک بشمارد و در هر کاري با ضعف و بي قدرتي اظهار نظر کند، ضعيف و محجوب بار مي آيد.برخي از علل و راه هاي درمان عدم توانايي در تصميم گيري
علل درمان
روشن نبودن جوانب کار با افراد موفق، آگاه و با تجربه مشورت کنيد.دو دل بودن بهترين راه رسيدن به هدف را بررسي کنيد، سپس نسبت به انجام آن کار تصميم بگيريد.وابستگي به ديگران اجازه ندهيد ديگران به شما بگويند چه بايد انجام دهيد.ترس از عاقبت کار از تعليل و وقت گذاري بيهوده جداً خودداري کنيد. با تصميم گيري هاي کوچک، خود را در تصميم گيري قوي تر کنيد.10. رفاه زدگي آلاينده
رفاه طلبي و پرداختن بي حد و اندازه به امور رفاهي، انسان را از اهداف مهمتر و والاتر باز داشته و از اين طريق بسياري از فرصت ها از دست خواهد رفت.منابع كمكي
1- اسلامي، سعيد؛ مديريت کاربردي وقت. بي جا، بي تا، 1373.2- بلس، ادوانس؛ روان شناسي تنبلي. ترجمه: مهدي قراچه داغي، تهران: نشر دايره، 1379.3- چايمن، الودون، نگرش مثبت و نحوه بهبود آن. ترجمه: غلامعلي سرمد، تهران: مرکز آموزش بانکداري، 1368.4- حقيقي، محمد علي؛ الگويي براي تنظيم وقت مديريت. تهران؛ نشر عالم، 1377.5- لي ورت، لوار؛ مديريت زمان. ترجمه تأليف: غلامرضا خاکي، تهران: سازمان بهره وري، 1375.6- مکنزي، الک؛ مديريت بهره وري از زمان. ترجمه: محمد رضا رضاپور، تهران: معارف 1374.7- معاونت تربيتي ـ فرهنگي مؤسسه امام خميني(ره)، مديريت برنامه ريزي و زمان، قم: مرکز انتشارات، 1385.[1] . معاني الاخبار، 243.[2] . شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد، ج17، ب47، ص50.[3] . تنبلي يعني به تعويق انداختن انجام کاري که بايد همين حالا انجام شود.
(دوانس بلس، ترجمه مهدي قراچه داغي، روان شناسي تنبلي، ص 14)[4] . محمد ري شهري، ميزان الحکمه، ج 8، ص 393.[5] . غرر الحکم، 4471.[6] . سيد محمد حسين طباطبايي، سنن النبي، ص 70.[7] . بحار، ج77، ص 75 و الحياه، ج 1، ص 359.[8] . نهج البلاغه، قصار الحکم، کلمه 278.[9] . غرر الحکم، 8315.
