لطفا منتظر باشید ...
انواع بهداشت
بهداشت و علم پزشكي در اسلام
چنانکه بهداشت جنبه پيش گيرانه دارد و علم پزشكي، جنبه درماني، روايات شريف بر امر بهداشت و نظافت تاكيدات زيادي دارند. پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمودند: تا آنجا كه مي توانيد نظافت و بهداشت را رعايت كنيد. زيرا اسلام بر نظافت بنا شده است و فقط انسان پاكيزه وارد بهشت مي شود.[1] همچنين امام رضا ـ عليه السّلام ـ نظافت و پاكيزگي را از صفات انبياء الهي مي دانند.[2] و نيز، پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ براي اينكه مخاطبان خود را به حفظ بهداشت و نظافت تشويق نمايد، مي فرمايد: خداوند متعال خود پاك و پاكيزه است و نظافت و پاكي را دوست دارد.[3]حال که ضرورت و اهميت بهداشت از نظر اسلام روشن شد و ما مي خواهيم مسلمان واقعي و محبوب خداوند متعال باشيم بايد بهداشت را در زمينه هاي مختلف مراعات کنيم؛ براي رسيدن به اين هدف بايد ابتدا انواع بهداشت و توصيه هاي آن را بشناسيم.انواع بهداشت عبارتند از
الف) بهداشت غذايي ب) بهداشت فردي ج) بهداشت عمومي د) بهداشت جنسي ه) بهداشت رواني. براي رعايتِ اختصار اين نوشتار، و اهميت «بهداشت رواني» آنرا در مقاله اي مستقل معرفي مي نمائيم[4] و به انواع ديگر بهداشت اشاره مي كنيم:الف) بهداشت غذايي
1 ـ دعوت به غذاهاي پاك و پاكيزه (طيب)
«اي مردم از آنچه در زمين است، حلال و پاكيزه را تناول كنيد.»[5]2 ـ ممنوعيت غذاهاي غير بهداشتي (خبيث)
«و (آن رسول) بر آنان، هر غذاي پاكيزه و مطبوع را حلال و هر چيز پليد و منفور را حرام مي گرداند.»[6]3 ـ ممنوعيت گوشت مردار و خوك
«همانا او گوشت مردار و خوك و... را بر شما حرام كرد و... »[7]4 ـ ممنوعيت نوشيدن خون و شراب[8]
دكتر محمد علي رضائي، در مورد ممنوعيت گوشت مردار و خوك و خون و شراب، بحث هاي علمي و پزشكي مفيدي نموده اند و نظرات پزشكان متعددي را جمع آوري كرده است.[9]5 ـ سفارش در مورد سبزيجات
نقل مي كنند كه حضرت علي ـ عليه السّلام ـ بر سفره اي نمي نشستند الا اينكه بر آن سبزي باشد[10] و براي ميوه ها و سبزيجات خواص زيادي ذكر فرمودند كه براي اختصار به معرفي منبع آن، بسنده مي شود.[11]توصيه هاي بهداشتي در مورد غذا خوردن: امام علي ـ عليه السّلام ـ فرمود: كسي كه دوست دارد، خير خانه اش، زياد شود، قبل از شروع به غذا خوردن وضو بگيرد... [12]. همچنين، حضرت علي ـ عليه السّلام ـ در توصيه اي به امام حسن ـ عليه السّلام ـ به خصلت هايي اشاره نمودند كه انسان را از طب بي نياز مي كند. بر سفره منشين الا وقتي كه اشتها داري و خوب غذا را بجو... »[13]ب) بهداشت فردي
در دين ما مسائلي مطرح شده كه يكي از آثار آن بهداشت و نظافت است و حكمت هايي نيز دارد كه خداوند جهان به آن عالم است.1 - وضو
با واجب شدن وضو براي هر نماز، هر مسلمان در 24 ساعت حداقل سه بار بايد دست و صورت خود را بشويد.2 - غسل
در اسلام غسل هاي واجب و غسل هاي بسيار زياد مستحبي وجود دارد (مثل غسل جمعه) كه يكي از اسرار بي شمار اين غسل ها، بهداشت و نظافت مي تواند باشد. البته حكمت هايي نيز دارد كه ما انسان ها بخاطر محدوديت درك به كنه آن نمي رسيم.3 - پاكيزگي لباس
كه يكي از شرط هاي لباس نماز گزار است و هر مسلمان براي 5 نماز واجب خود بايد لباس تميز و پاكيزه بپوشد در غير نماز هم مسلمان بايد لباس پاكيزه بپوشد. پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمودند: هر كس لباس مي گيرد (و مي پوشد) بايد آنرا پاكيزه كند.»[14]4 ـ بهداشت دهان و دندان
امام علي ـ عليه السّلام ـ فرمودند: مسواك زدن، پاك كننده دهان است و مورد رضاي خداوند.[15]همچنين فرمودند: با خلال كردن، غذا (در لاي دندانها) نمي ماند و بو نمي دهد و لذا حضرت ـ عليه السّلام ـ به خلال كردن و نوع چوب آن سفارش مي فرمودند.[16]
5 ـ كوتاه كردن شارب (سبيل، موي روي لب)
امام علي ـ عليه السّلام ـ: گرفتن شارب را نوعي نظافت مي دانند.[17]6 ـ حمام
مولا علي ـ عليه السّلام ـ در تعريف و تمجيد از اين مكان فرمودند:«چه جاي خوبي است حمام كه به ياد آتش جهنم مي اندازد و چرك را مي برد.»[18]
7 ـ حجامت
آن حضرت ـ عليه السّلام ـ اين كار را موجب سلامتي بدن و استحكام عقل، مي دانند.[19] و دستورات و مطالب ديگري كه به اين تعداد بسنده مي شود.ج) بهداشت عمومي
براي نمونه مي توان دو مورد زير را مورد توجه قرار دهيم:1 ـ جمع آوري زباله
مولا علي ـ عليه السّلام ـ فرمودند: دستمال آلوده را در خانه نگذاريد زيرا محل رشد شيطان (ميكروب) است.[20]2 ـ بهداشت خانه
امام باقر ـ عليه السّلام ـ فرمودند: «جارو كشيدن خانه، فقر را مي برد.»[21]و امام علي ـ عليه السّلام ـ فرمودند: خانه هايتان را از تار عنكبوت پاك كنيد و الا باعث فقر مي شود.[22]
و نيز فرمودند: خاكروبه را پشت در قرار ندهيد زيرا محل شيطان (ميكروب) است.[23]
د) بهداشت جنسي
در مسايل بهداشت جنسي مسائلي مطرح شده كه علم روز نيز آن را تاكيد كرده است.ـ ممنوعيت آميزش با زنان در حالت عادت ماهيانه
قرآن مي فرمايد:«و از تو درباره حيض سوال مي كنند، بگو چيز زيان باري است و لذا در حالت قاعدگي از زنان كناره گيري نمائيد و با آنها نزديكي ننمائيد تا پاك شوند.»[24]
ـ ممنوعيت زنا
كه قرآن از آن به «فاحشه» ياد كرده است.[25]ـ ممنوعيت هم جنس بازي (لواط)[26]ـ ممنوعيت استمنا (خود ارضائي) كه حرام است.[27][1] . الري شهري محمد، ميزان الحكمه، دار الحديث، الطبعه الاولي، ج 4، ح 20327.[2] . همان، ح 20330.[3] . همان، ح 20314.[4] . ر. ك: پژوهشي در اعجاز علمي قرآن، ج 2، صص 404-395 ـ بهداشت روان در اسلام، مهدي صانعي، مجموعه مقالات اولين همايش بين المللي نقس دين در بهداشت روان، (آذر 76)، دفتر نشر نويد.[5] . سوره بقره، آيه 168، و نيز: سوره مائده، آيه 88، سوره انفال، آيه 69، سوره نحل، آيه 114.[6] . سوره اعراف، آيه 175.[7] . سوره انعام، آيه 145 و نيز: سوره نحل، آيه 115، سوره بقره، آيه 173، سوره مائده، آيه 3.[8] . همان و سوره بقره، آيه 219.[9] . ر.ك: پژوهش در اعجاز علمي قرآن، ج 2، صص 319 - 315، صص 325 - 320، صص 330 - 327، صص 341 - 336.[10] . الحر العاملي، تفصيل وسائل الشيعه، تحقيق و نشر، موسسه‌آل البيت لاحياء التراث، الطبعه الثانيه، 1414 ق، ج 24، ص 419، ح 30946.[11] . دشتي محمد، مجموعه الگوهاي رفتاري امام علي ـ عليه السّلام ـ، بهداشت و درمان، تهران، سازمان تحقيقات نيروي مقاومت بسيج، چاپ اول، 1380، فصل 8.[12] . الشيخ صدوق، الخصال يا التحقيق، علي اكبر الغفاري، جماعه المدرسين الحوزه العلميه، ص 13.[13] . وسائل الشيعه، ج 24، ص 245، ح 30451.[14] . ميزان الحكمه، ج 4، ح 20332.[15] . الشيخ الكليني، فروع الكافي، التحقيق، علي اكبر الغفاري، دارالكتب الاسلاميه، آخوندي، الطبعه الثالثه، 1367 ه، ج 6، ص 496، باب السواك، ح 4.[16] . وسائل الشيعه، ج 24، ص 425.[17] . الحراني ابن شعبه، تحف العقول عن آل الرسول ـ صلّي الله عليه و آله ـ، التحقيق علي اكبر الغفاري، موسسه النشر الاسلامي لجماعه المدرسين، الطبعه الثانيه، 1404 ق، ص 100.[18] . وسائل الشيعه. ج 2، ص 29، ح 1383.[19] . مجلسي محمد باقر، حليه المتقين، باب 9، فصل 12.[20] .. واژه شيطان، به هر دو موجود پليد گفته مي شود. فروع الكافي، ج 6، ص 299، باب النوادر، ح 18.[21] . ميزان الحكمه، ج 4، ح 20321.[22] . همان، ج 4، ح 20326.[23] . همان، ج 4، ح 20323.[24] . سوره بقره، آيه 222.[25] . سوره اسراء، آيه 32 و نيز سوره ممتحنه، آيه 12، سوره نور، آيه 3 و 2.[26] . ر. ك: سوره شعرا، آيه 165، سوره اعراف، آيه 80، سوره عنكبوت، آيه 28.[27] . دكتر رضائي در مورد حكمت ها و اسرار علمي و پزشكي اين چهار مورد توضيحات مفصلي دارند، ر. ك: پژوهش در اعجاز علمي قرآن، ج 2، صص 370- 375، صص 379 - 384، صص 389- 391، صص 394 - 392.سيد تقي موسوي - مرکز مطالعات و پژوهش هاي فرهنگي حوزه علميه
