رسم الخط مصحف نسخه متنی

و اين موضوع در سخنان دانشمندان بعدى نيز تكرار شده است(1).

حركتهاى بلند از لحاظ صدا، همان حركتهاى كوتاه هستند ولى طولانى شده اند و يا دوبرابر آنها هستند و يا مطالبى از اين قبيل كه در بررسيهاى جديد مربوط به آواشناسى مشخص شده است(2).

البته اين موضوع، مطلب جديدى براى دانشمندان علوم عربى نيست، همان گونه كه پيشتر در سخنان ابن جنّى ملاحظه كرديم; ولى به نظر مى رسد كه موضع همه دانشمندان نحو حتى خود ابن جنى چنين نيست چون او نيز از حركتهاى بلند به عنوان الف ماقبل مفتوح و ياى ماقبل مكسور و واو ماقبل مضموم تعبير آورده است.(3)

اگر از لحاظ صوتى دليلى براى اثبات علامتهاى حركات پيش از الف و واو و ياء در حركتهاى بلند نداريم، از لحاظ كتابت چنين دليلى وجود دارد; زيرا كه اين سه علامت داراى دو دلالت هستند: يكى دلالت بر حروف صامت و ديگر دلالت بر حركتهاى بلند; و بنابراين اثبات علامتهاى حركات كوتاه همراه با اين حروف، دلالت مى كند كه اين حروف حركت هستند نه حرف صامت.

و از همين جاست كه داعى نداريم كه بگوييم:

«ما نيازى به گذاشتن علامتهاى حركات كوتاه پيش از اين حروف نداريم»(4)

مشروط بر اينكه فهم ما از طبيعت حركتهاى بلند بر اساس يك آواشناسى درست بوده باشد.(5)

1. مثلا بنگريد به: ابن جنى: سرّ صناعة الاعراب، ج 1، ص 57 و مكى: الكشف، ج 1، ص 45.

2. بنگريد به: دكتر كمال محمد بشر: دراسات فى علم اللغة، قسمت 1، ص 201.

3. مثلا بنگريد به: الخصائص، ج 2، ص 141 و ج 3، ص 127 و سرّ صناعة الاعراب (خطى)، برگ 240 ب.

4. دكتر كمال محمد بشر: دراسات فى علم اللغة قسمت 1 ص 202.

5. بنگريد به: جان كانتينو: ص 148.