وقت‏شناسى و ارزش آن‏ - ويژگی هاى بندگان خدا در قرآن نسخه متنی

وقت‏شناسى و ارزش آن‏

بيهوده گراى و رويكرد به زندگى تو خالى و هيچ و پوچ، آفت و بلاى خانمان سوز و ويرانگردى است كه همچون موريانه تار و پود شخصيت انسان و ارزش‏هاى والاى انسانى را از بين مى‏برد، و نه تنها او را از رشد و تعالى باز مى‏دارد و بى هويت مى‏كند، بلكه موجب عقب گردد و سقوط و هلاكت انسان مى‏شود.

يكى از بارزترين آثار اين آفت، اتلاف وقت طلايى و سرمايه اصلى زندگى است، در نتيجه، نبرد با پديده شوم بيهوده گرايى و پرهيز از هرگونه لغو و امور باطل، باعث نگهدارى وقت و بهترين نتيجه‏گيرى از اين سرمايه گران سنگ خواهد شد.

با توجه به اين كلام كه اسلام و عقل و خرد، براى وقت ارج و ارزش بسيار قائلند و استفاده شايسته و صحيح از آن باعث پيشرفت‏هاى مختلف در ابعاد گوناگون خواهد شد، اسلام به شناخت و تاكيد فراوان نمود، و آن را از نعمت‏هاى بزرگ خدا شمرده است كه در روز قيامت از آن بازخواست مى‏شود.

چنان كه رسول خدا (صلى الله عليه آله و سلم) فرمود:

انسان در قيامت قدم از قدم بر نمى‏دارد مگر اين كه از او درباره چهار چيز سوال مى‏شود: از عمرش كه در چه راهى به پايان رسانده؛ از جسدش (يا جوانى اش) كه در چه موردى تباه ساخته؛ از اموالش كه از كجا به دست آورده و در كجا به مصرف رسانده؛ و از حب ما و خاندان ما(128).

طبق اين روايات، نخستين سوال و بازخواست خدا در قيامت از عمر، يعنى از اوقات زندگى انسان كه در چه راهى آن را از دست داده و با چه چيزى عوض كرده است؟ آيا در راه بيهودگى و باطل صرف كرده و يا در راه علم و رشد و تقوا و كارهاى مثبت؟ وقت؛ همان ساعات عمر انسان است كه به تعبير دانشمند معروف فخر رازى همانند يخ است كه آب مى‏شود و به پايان مى‏رسد(129).

بايد از يخ استفاده بهينه كرد و آن، آب‏ها و نوشابه‏هاى گوارا را خنك نمود و تشنگان را سيراب كرد و از تباه شدن غذاها جلوگيرى نمود.
ولى اگر يخ را در هواى داغ تابستان در زمين شوره زار بگذاريم، آب شده و يا ممكن است با آن مشروبات الكلى را كه مايه تخريب عقل و انديشه است و پيامدهاى شومى دارد، خنك نمود.

بايد با نظم و برنامه ريزى و پرهيز جدى از بيهودگى و امور پوچ و بى ارزش، از همه لحظه‏ها، ثانيه‏ها و دقيقه‏ها اكثر استفاده را نمود، چنان كه اميرمومنان على (عليه السلام) فرمود:

مؤمن ساعات شبانه روزى خود را بر سه بخش تقسيم مى‏كند: يك بخش آن را در راه اصلاح معاش زندگى به مصرف مى‏رساند؛ بخش دوم را به استراحت و بهره‏گيرى از لذت‏هاى حلال و اندوختن انرژى مصرف مى‏نمايد؛ و بخش ديگر را صرف مناجات پروردگار و اصلاح بين خود و خدا (خودسازى و به سازى در ابعاد مختلف) مى‏كند(130).

در اهيمت و ارزش وقت همين بس كه بعضى از مفسران در تفسير آيه والعصر گفته‏اند: منظور از عصر در اين جا - كه خداوند به آن سوگند ياد نمود - وقت است.

آرى، سوگند به وقت! چرا كه اگر انسان از آن حسن استفاده نمايد، سرمايه بى نظيرى است و استفاده شايسته از آن بستگى به دورى از بيهودگى و امور لغو و منفى دارد.

اگر ما به جاى كارهاى لغو و امور منفى، استفاده مطلوب و صحيح از وقت كنيم، وقت عزيز خود را تلف ننموده‏ايم، وگرنه نتيجه آن در پايان عمر و قيامت جز حسرت و اندوه جانكاه نيست، چنان كه در قرآن مى‏فرمايد:

واتبعوا احسن ما انزل اليكم من ربكم من قبل ان ياتيكم العذاب بغته و انتم لاتشعرون. ان تقول نفس يا حسرتى على ما فرطت فى جنب الله و ان كنت لمن الساخرين‏(131)؛

و از بهترين دستورهايى كه از سوى پروردگارتان بر شما نازل شده پيروى كنيد، پيش از آن كه عذاب ناگهانى به سوى شما آيد، در حالى كه از آن خبر نداريد.

اين دستورها براى آن است كه مبادا كسى روز قيامت بگويد افسوس بر من از كوتاهى هايى كه در اطاعت فرمان خدا كردم و از مسخره كنندگان (آيات خدا) بودم.

شايان ذكر است كه در قرآن دو واژه لهو و لعب به طور مكرر آمده، و در پرهيز از آنها هشدار داده شده است.

لهو لعب كه به معناى عياشى و بازهاى غافل كننده و منفى است، از عوامل زمينه ساز كارهاى لغو و بيهوده است و ما از اين دستور قرآن در پرهيز از لهو لعب نيز مى‏توانيم استفاده كنيم كه پرهيز از آنها عامل مهم براى غنيمت شمردن وقت‏ها و فرصت‏ها و بهره‏گيرى بهينه از آنهاست.

لذا مى‏بينيم خسارتى كه از ناحيه بيهوده گرايى - كه مساله اعتياد يكى از مصاديق آن است - به بشر رسيده، خطرناك‏ترين و بالاترين خسارت هاست.