پیش گویی شکل فضایی مولکول ها بر اساس مدل VSEPR

 
      X  : اتم ها یا گرو ه های اطراف اتم مرکزی است

      A  :اتم مرکزی

      n  :نشان دهنده ی تعداد جفت الکترون های پیوندی

      m  : نشان دهنده ی تعداد جفت الکترون های تنها یا ناپیوندی

 
بنابر مدل VSEPR آرایش فضایی اتم ها در اطراف اتم مرکزی ذر درجه ی اول به تعداد جفت الکترون های ظرفیت اتم مرکزی A  در مولکول بستگی دارد.

 
جفت الکترون های ظرفیت هر دو نوع جفت الکترون های پیوندی و تنها را شامل می شود.

 
تعیین شکل مولکولها براساس دوتا شش جفت الکترون در لایه ی ظرفیت اتم مرکزی
 
 
      برای دو جفت الکترون آرایش خطی پیشگویی می شود.اتم مرکزی دارای دو الکترون ظرفیت
 
است ، از این رو فقط دو پیوند کو والانسی تشکیل می دهد، اما برای سه تا شش جفت الکترون
 
 
برحسب اینکه چه تعداد ازآنهااز نوع پیوندی وچه تعدادازنوع ناپیوندی باشند،دویا چند آرایش  
 
هندسی برای مولکو ل مورد نظرقابل پیشگویی است.

 
 
   آرایش سه جفت الکترون پیوندی به صورت سه ضلعی مسطح است، ازاین رو مولکول نوع AX3
 
 
مانندبورتری کلرید،BCl3 ،به صورت سه ضلعی مسطح است.یک مولکول نوع AX2Eكه آن هم سه
 
 
جفت الکترون داردامایک جفت آن پیوندی است،مانندSnCl2،قلع( )کلرید،ساختارخمیده دارد.

 
 
   چهارجفت الکترون پیوندی درمولکول نوعAX4 مثل مولکول CH4شکل هندسی چهاروجهی دارد.

 
 
  مولکول نوعAX3Eمثل آمونیاک به شکل هرم است ومولکول نوع AX2E2،مثل مولکول H2Oبه صورت
 
خمیده است.

 
   پنج جفت الکترون پیوندی درمولکول نوع AX5 مثل PCl5 گازی شکل دو هرمی با قاعده ی مثلث
 
دارد. در یک دوهرمی مثلث القاعده چون طول پیوندمحوری بلندتر از پیونداستوایی است، بنابراین در
 
 
مولکولی ازنوع AX4E برای جفت تنهایکی ازدو موقعیت محوری یااستوایی امکان پذیر است.برای یک
 
جفت تنها درموقعیت محوری سه همسایه ی نزدیک در زاویه ی 90درجه وجود دارد،حال آن که جفت
 
 
تنها درموقعیت استوایی دو همسایه ی نزدیک در زاویه ی 90درجه و دو همسایه ی دیگر در زاویه ی
 
 
120دارد. این تفاوت به طور کلی درتعیین شکل فضایی مولکولهای نوع AXnEm كه اتم مركزی آن ها
 
 
پنج جفت الکترون درلایه ی ظرفیت داردویک یاچندجفت آن هاتنهاهستندتأثیرمهمی دارد.

دو هرمی با قاعده مثلث

a  :موقعیت محوری

e  :موقعیت استوایی

 
   با توجه به ازدحام فضایی بیشتر برای موقعیت محوری، جفت الکترون تنها موقعیت استوایی را که
 
 
دارای فضای بیشتر برای این جفت الکترون است، اشغال می کند .در این جا باید به این نکته توجه
 
 
داشته باشیم که جفت الکترون تنها صرفاُ تحت تأثیر بار هسته ی اتم مرکزی است و از این رو قلمرو
 
مربوط به آن درمقایسه باجفت الکترون پیوندی که تحت تأثیر دوهسته ی A وX است ، وسیع تراست
 
 
 ودر نتیجه اثر دافعه ای که از سوی جفت الکترون تنها وارد می شود بیشتر خواهد بود .

 
 
بر این اساس می توان نتیجه گرفت که چنانچه در مولکولی علاوه بر پیوندهای یگانه .پیوند  دو گانه
 
 
هم موجود باشد با توجه به بیشتر بودن چگالی الکترون در یک پیوند دو گانه و اثر دافعه بیشتری که
 
 
اعمال می کند موقعیت استوایی برای پیوند دوگانه مناسب تر است.

 
 
(توجه شود که موقعیت استوایی منظور قرار گرفتن روی سه راس مثاث است وموقعیت محوری قرار گرفتن بر روی رئوس بالا و پایین است)
 
 

 
 
 
آرایش جفت الکترون ها و شکل هندسی مو لکول های نوع AxnEm
 
 
تعداد جفت

 الکترون ها

آرایش  جفت الکترون ها

n

m

نوع مو لکول

شکل مو لکول

مثال

2

 
خطی

2

0

AX2

خطی

(گازی)BeCl2

3

سه ضلعی مسطح

3

 
0

AX3

سه ضلعی مسطح

(گازی)AlCl3-BCl3
 

2

1

AX2E

خمیده

SnCl2

4

چهاروجهی