ثبت نزديكترين درخش گاما

ساكنان شمال غربي ايالات متحده آمريكا در بامداد روز 9 فروردين توانستند در صورت فلكي اسد،انفجار عظيمي را كه در فاصله 2 ميليارد سال نوري از زمين رخ داده بود با چشم غير مسلح ببينند. ساعت 15:07 (به وقت مركزي ايران) پس تاب نوري يك درخش غول آساي گاما در بخش بالاي صورت فلكي اسد تا قدر 5 درخشان شد و حتي گروهي از رصدگران در شهرهايي كه از آلودگي نوري بالا رنج مي برند توانستند آن را رصد كنند.اين درخش كه GRB 030329 (بر اساس تاريخ آشكار سازي آن 29 مارس 2003) نام گرفت ابتدا توسط مجموعه اي از آشكار سازهاي پرتو گاما كه برروي دومين جستجوگر انرژيهاي قوي زودگذر HETE 2 نصب شده بودند آشكار شد.

اين درخش كه توسط تيم HETE 2 به عنوان يك درخش غول آسا شناخته شد، حدود 50 ثانيه به درازا كشيد و مقادير عظيمي از انرژي به سوي ما حركت كرد.HETE 2 محل دقيق اين درخش را ثبت و بلافاصله پيامهايي براي اخترشناسان سراسر جهان ارسال نمود و بلافاصله تلسكوپهاي بزرگ و كوچكي از سراسر جهان به آن سوي آسمان خيره شد. بروس پترسون (Bruce A.Peterson) و پاول پرايس (Paul A.Price) از رصدخانه ملي استراليا با وجود آنكه در گير هوايي طوفاني بودند توانستند پس تاب مريي اين درخش را در نور مريي آشكار سازند . آشكار سازي آنها 90 دقيقه پس از ثبت درخش توسط HETE 2 انجام شد و آنها اين پس تاب را از قدر 12 رصد كردند.

بلافاصله تلسكوپ VLT از مجموعه رصد خانه هاي جنوبي اروپا در شيلي به طيف نگاري از اين درخش پرداخت. بررسي طيف گرفته شده نشان از انتقال به سرخي معادل 1658/0 داشت. اين انتقال به سرخ به اين معني است كه منبع اين درخش در فاصله اي معادل 2 ميليارد سال نوري از ما قرار دارد. اين در حاليست كه اغلب درخشهايي كه تا كنون آشكار شده است در فاصله اي بين 5 تا 10 ميليارد سال نوري از زمين قرار دارند. بنابراين GRB 030329 نزديكترين درخش پرتو گاما به ما است كع تا كنون آشكار شده است ( البته غير از يك درخش ضعيف و غير عادي كه در خلال ابرنواختر 1998 bw آشكار شد).

پس تاب نوري و بسيار درخشان اين درخش گاما تا كنون توسط بسياري از اخترشناسان حرفه اي و حتي آماتور رصد شده است . نظير گروه رصدخانه نيرلو در فنلاند و تلسكوپ كوپك دانشگاه تكنولوژي ژاپن در توكيو.اين درخش در محدوده پرتوهاي ايكس و و امواج راديويي نيز بسيار پرفروغ بود اما نكته جالب در مورد اين درخش محل وقوع آن است. عكسهاي آرشيوي از ناحيه اي كه در خش در آن اتفا افتاده است نشان از آن دراد كه هيچ شي درخشانتر از قدر 22 در آن منطقه وجود ندارد درحاليكه انتظار مي رود خاوناده اي از كهكشانها در اين ناحيه موجود باشد تا در اثر برخوردهاي آن ناحيه اين درخش شكل گرفته باشد.

جستجو ي اين ناحيه تا زمانيكه بازتاب نوري اين درخش كاملا فرو نشيند متوقف خواهد بود و پس از آن اخترشناسان به جستجوي دقيق تر اين ناحيه خواهند پرداخت. نكته جالب ديگر نيز در مورد اين درخش استثنايي وجود دارد. در طي كاهش نور پس تاب اين درخش چندين بار و در فاصله هاي زماني 30، 60 و 90 ساعت پس از درخش اصلي مجددا پر نور شد. اين درحاليست كه در درخشهاي عادي اين حالت تنها يكبار اتفاق مي افتد و يا براي مدت اندكي روند نزولي نورانيت آن متوقف مي شود. اين منجني نوري پيچيده شايد در اثر يك چگالي بالا و غير همگن از ابرهاي گازي اطراف منطقه درخش و يا منابع انرژي ديگر شكل گرفته باشد.

در هر صورت GRB 030329 داده هايي را در بر دارد كه ان را تبديل به بي نظير ترين درخش گاماي قابل مطالعه نموده است و فرصتي استثنايي را در اختيار اخترشناسان قرار دا ده است. جورج ريكر (George Ricker) از دانشگاه MIT و مسول پروژه HETE 2 در مورد بررسيهاي اين درخش مي گويد " هدف بعدي ما ادامه دادن به رصدهاي اين منبع غول آسا و شگفت است تا بتوانيم به منشا اين درخش پي ببريم".