[مكانيك سماوي] نسخه متنی

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

[مكانيك سماوي] - نسخه متنی

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
توضیحات
افزودن یادداشت جدید


مكانيك سماوي



مكانيك سماوي محدوده‌اي از فيزيك فضا را تشكيل مي‌دهد كه در آن حركت اجرام آسماني مورد مطالعه قرار مي‌گيرد. در مكانيك سماوي از موضوعات مكانيك كلاسيك و روابط و قوانين آن استفاده مي‌گردد. مكانيك كلاسيك اغلب براي مطالعه ميدان گرانشي و اثرات آن روي اجسامي‌ مانند سيارات ، ماهواره‌ها ، سفينه‌هاي فضايي و موشكهاي فضاپيما به كار مي‌رود. البته لازم به ذكر است كه علاوه بر نيروي گرانشي عوامل ديگري مانند مقاومت اتمسفر روي مدار اجسام و يا برهمكنش‌هاي پلاسمايي مانند باد خورشيدي و يا شهاب سنگها نيز در توصيف مكانيك سماوي دخالت دارند. سير تحولي و رشد تقريبا مي‌توان گفت كه مكانيك سماوي با كارهاي كپلر به صورتي دقيق شروع شد.


كپلر توانست با نفوذ در فراسوي مرزهاي مشاهده و توصيف رياضي ، حركت اجرام آسماني را برحسب نيروهاي فيزيكي توضيح دهد. در منظومه كپلر سياره‌ها ، ديگر به سبب ماهيت آسماني خود حركت نمي‌كردند و ديگر به سبب داشتن شكلهاي كروي در حركت دوراني طبيعي نبودند. كپلر بر اساس پديده‌هاي مشاهده شده به دنبال قوانين فيزيكي بود تا تمامي‌جهان را به شيوه دقيق كمي‌ توصيف كند. يكي از دانشمنداني كه كپلر با او درباره پيشرفتهاي علمي‌ مكاتبه داشت، گاليله بود. كمك اصلي كپلر به تئوري سياره‌اي ، قوانين تجربي او براساس رصدهاي تيكو براهه بود. گاليله هم در تئوري و هم در مشاهده كوشا بود. گاليله نظريه حركت خود را بر مبناي مشاهده‌هاي مربوط به حركت اجرام در سطح زمين استوار كرد. كارهاي او در زمينه دانش جديد مكانيك با فرضيات ارسطويي در فيزيك و ماهيت حركت‌هاي آسماني مغايرت داشت. گاليله توانست نخستين تلسكوپ را بسازد. بعد از گاليله ، كه در دوران خفگان حكومت نظريه ارسطويي زندگي مي‌كرد، تحولي عظيم در علوم مختلف ايجاد شد و بساط نظريه ارسطويي تقريبا برچيده شد.


اين دوران همزمان با دوره نيوتن بود. نيوتن در اين زمان قانون جهاني گرانش خود را بيان كرد. نيوتن با تكيه بر قوانين حركت خود توانست ماهيت نيروهاي وارد بر سيارات را كشف كند. وي به اين نتيجه رسيد كه يك قانون جهاني گرانش در مورد همه اجسامي‌ كه در منظومه شمسي حركت مي‌كنند، وجود دارد. بعد از نيوتن دانشمندان ديگري در مورد حركت سيارات منظومه شمسي به مطالعه پرداختند و هر روز نتايج و نظريه‌هاي جديدي حاصل مي‌شد. تا اينكه آلبرت انيشتين نظريه نسبيت عام خود را كه در مورد گرانش بود، ارائه داد. بعد از كار انيشتين ، دانشمندان مختلفي در تشريح نظريه نسبيت عام تلاش كردند و نظريه‌هاي جديدي در مورد كيهان شناسي و گرانش حاصل شد. قوانين حركت اجرام آسماني در اوايل قرن هفدهم ، پيش از آنكه نيوتن قوانين حركت خود را كشف كند، كپلر سه قانون زير را در مورد حركت سيارات اعلام كرد.


كپلر اين قوانين را از رصد دقيق و پردامنه‌اي كه تيكو براهه از حركت سيارات انجام داده بود، استنتاج كرد. سيارات در مدارهاي بيضي شكل حركت مي‌كنند كه خورشيد در يكي از كانونهاي آن قرار دارد. اين قانون را مي‌توان با در نظر گرفتن معادله مسير حركت ذره‌اي كه تحت تاثير ميدان گرانشي حاصل از يك ذره ديگر حركت مي‌كند، تشريح كرد. در اين حالت با احراز شرايط خاصي مسير حركت ذره يك مسير بيضوي خواهد بود. كپلر با مشاهده مدار بيضوي مريخ به اين نتيجه رسيد كه مسير حركت سيارات بيضوي خواهد بود. شكل مدار زمين را مي‌توان با اندازه‌گيري بزرگي ظاهري خورشيد در سال Sideral پيدا كرد. زمين يك مدار بسته را حول خورشيد طي مي‌كند. سطح جاروب شده توسط بردار شعاعي كه از خورشيد تا سيارات رسم مي‌گردد، در زمانهاي مساوي ، برابر است.


اين قانون نتيجه‌اي از قانون بقاي اندازه حركت زاويه‌اي است. اين قانون نشان مي‌دهد كه نيروي وارد بر سيارات نيرويي مركزي است. همانگونه كه قانون اول از اين حقيقت كه نيروي وارد بر سيارات با عكس مربع فاصله متناسب است، حاصل شده بود. مربع زمان تناوب چرخش سيارات به دور خورشيد با مكعب نصف محور بزرگتر بيضي متناسب است. قانون سوم ازاين حقيقت ناشي مي‌شود كه نيروي گرانشي وارد بر هر ذره با جرم آن ذره متناسب است. با استفاده از اين قانون مي‌توان جرم خورشيد را محاسبه كرد. با استفاده از اين قانون ، دانشمندان توانسته‌اند جرم پنج سياره را كه جرمشان به مراتب كمتر است، تعيين كنند. براساس قوانين كپلر و با در نظر گرفتن اينكه زمين و ماه حول مركز جرم خود در حال حركت هستند، جرم ماه 1.81 جرم زمين محاسبه شده است.


حركت زمين سبب اختلاف نظر در وضعيت ظاهري اجرام آسماني مانند زهره ، مريخ و سياركها مي‌شود. تعيين جرم سياراتي مانند زهره و عطارد كه فاقد ماه هستند، به مراتب مشكلتر است. ارتباط مكانيك سماوي با ساير علوم مي‌توان گفت كه بين حركت سيارات حول خورشيد و مسئله حركت الكترون‌ها حول هسته اتم ، مشابهت وجود دارد. به عبارت ديگر ، حركت سيارات يك حالت تقريبا ماكروسكوپي در ابعاد خيلي بزرگ از حركت در درون اتم است، هر چند كه ماهيت اين دو پديده تفاوتهاي زيادي با هم دارند. بنابراين از همين جا ارتباط مكانيك سماوي با مكانيك كلاسيك و مكانيك كوانتومي روشن مي‌گردد. همچنين مكانيك سماوي با اختر فيزيك ، نجوم و كيهان شناسي نيز ارتباط تنگاتنگ دارد و اصولا در بعضي موارد تعيين حد و مرز ميان اين علوم كار بسيار دشواري است. اهميت مكانيك سماوي روشن است كه بيشتر اطلاعات و آگاهي‌هاي انسان در مورد اجرام آسماني بوسيله ماهواره‌ها و سفينه‌هاي فضايي كه بوسيله انسان به فضا پرتاب شده‌اند، حاصل شده است. اما دانستن اين مطلب كه يك سفينه فضايي تحت چه شرايطي بايد در فضا حركت كند و يا چگونگي قرار گرفتن آن در مدار زمين ، از جمله مسائلي هستند كه بوسيله مكانيك سماوي مطالعه و تشريح مي‌گردند و همين امر اهميت مكانيك سماوي را روشن مي‌كند.


منبع : دانشنامه رشد


/ 1