تصوير هابل از سرد ترين نقطه كيهان

روز گذشته تصويري كه تلسكوپ فضايي هابل از سحابي سياره نماي بومرنگ، در صورت فلكي قنطورس، تهيه كرده بود منتشر شد. اين سحابي سياره نما ي جوان كه در فاصله 5000 سال نوري از زمين قرار دارد يكي از سردترين نقاط كيهان است كه تا كنون شناخته شده است.سحابي هاي سياره نما مراحل پاياني زندگي يك ستاره معمولي هستند و از فوران لايه هاي خارجي ستاره مركزي به وجود مي آيند. اين موجودات آسماني در آغاز عصر اكتشافات نجومي ، زماني كه ابزارهاي رصدي ما هنوز بسيار ابتدايي بودند به شكل قرصي كوچك ديده مي شدند از اين رو به خاطر ظا هرشان كه شبيه به سيارات منظومه شمسي بود به سحابيهاي سياره نما معروف شدند.

سحابي سياره نماي بومرنگ در سال 1358 توسط دو اختر شناس به نامهاي كيت تيلور و مايك اسكارت با كمك تلسكوپ بزرگي در استراليا رصد و به خاطر شكل ظاهرش به نام بومرنگ نامگذاري شد. تلسكوپهاي زميني توانايي تفكيك جزييات اين سحابي سياره نما را ندارند و براي اين منظور بايد متوسل به تلسكوپ فضايي هابل شد. در سال 1373 يكي از رصدخانه هاي مجموعه رصدخانه هاي جنوبي اروپا كه در شيلي بنا شده است به اندازه گيري حرارت اين سحابي پرداخت. نتيجه به دست آمده بسيار حيرت انگيز بود . دماي اين سحابي سياره نما 272 درجه سانتيگراد زير صفر است، يعني تنها يك درجه سانتيگراد بالاتر از صفر مطلق.

(پايين ترين حد دما در فيزيك كه در آن تمام حركتهاي مولكولي متوقف مي شود و مبناي مقياس كلوين).

اين سحابي با اين دما تبديل به سرد ترين شي آسماني شد كه در فاصله اي در اين حد قرار دارد و دماي آن از تابش پس زمينه كيهان (تابشي به يادگار مانده از انفجار بزرگ كه از همه جهات فضا به ما مي رسد) نيز كمتر است.در تصويري كه تلسكوپ فضايي هابل در سال 1376 در طي يك نوردهي 1000 ثانيه اي و با كمك فيلتر سبز – زرد تهيه كرد. جزييات بيشتري از اين سحابي آشكار شده است. دراين تصوير كه روز گذشته (5 سال بعد از بعد از عكس برداري) منتشر شد ساختار مركزي همانند يك پاپيون بزرگ به تصوير كشيده شده است. در اين تصوير كمانهايي ظريف و ساختارهاي ميله اي شكل شبح مانندي در لبه هاي اين ناحيه پاپيوني آشكار شده است. شكل ظاهري اين سحابي سياره نما خود معمايي براي پژوهشگران است چرا كه اكثر سحابيهاي سياره نما ظاهري حباب مانند دارند .

البته ممكن است به علت سن كم اين سحابي هنوز ساختار متقارن اين سحابي سياره نما شكل نگرفته باشد. اخترشناسان احتمال مي دهند جريان بادي بسيار شديد ، با سرعت 500000 كيلمتر در ساعت گازهاي بسيار سرد را از اطراف ستاره مركزي دور مي كند. ستاره مركزي اين سحابي مدت 1500 سال است كه سالانه يك هزارم جرم خورشيد را از خود بيرون مي ريزد . اين مقدار 100 برابر بيش از مقداري است كه ستاره اي مشابه هنگام تبديل شدن به سحابي سياره نما از خود خارج مي كند.و شايد همين توسعه سريع عاملي براي سرد شدن اين ناحيه از آسمان باشد. در تصوير هابل نور ستاره مركزي توسط ذرات غبار منعكس شده و اين تصوير را شكل داده است.