لطفا منتظر باشید ...
روزگار كبود مسجد فيروزه‌اي
آزاده صبوري - آوا بابازاده
لحظه‌اي كه با تمام وجود قدم به درون مسجد کبود نهاديم، با آنكه از آن همه زيبايي چيز زيادي به جاي نمانده، باز هم اين فضاي ايراني – اسلامي است كه روحمان را با دنيايي از عرفان و ملكوت گره می‌زند. در مرکز استان آذربایجان شرقی هستیم، استانی که در طول تاریخ مردمان غيورش مرزهای آن را از تجاوز قبائل مختلف در امان نگه داشته و هنرمندان ایرانی نیز با ساخت بنایی چنین آسمانی مرهمی بر دردهای مردم این خطه کهن بودند. هنگامی که در این شهر تاریخی به گشت و گذار پرداختیم در خيابان امام خميني بعد از چهارراه منصور، در پاركي حقير، بنايي اصيل نظرمان را به خود جلب کرد.
مسجد کبود كه عمارت مظفريه نيز خوانده مي‌شود به دستور جهانشاه بن شاه يوسف از فرمانروايان قره قويونلو ساخته شده است. ولی ادامه كار بنا به خواست خاتون جان بيگم زوجه جهانشاه و در سال 870 ه. ق به پايان رسيد.
این بنای تاریخی به دلیل اهمیت زيادي که دارد، بار ديگر مورد توجه قرار گرفته و به دست جوانان هنرمند ایرانی در حال بازسازی است.
در محوطه بیرونی مسجد این غازهای سفید و کودکان در حال بازی هستند که به استقبال بازدید کنندگان می‌آیند. پس چه شد آن همه عظمت که این بنا در طول تاریخ شاهد آن بوده؟!...
همانطور كه از نامش پيداست، اين عمارت تماما با كاشي‌هاي لاجوردي و فيروزه فام پوشيده شده است؛كاشي‌هايي از جنس دريا و آسمان.
در لابلاي اين فيروزه‌ها، كاشي‌هايي به رنگ سياه و سفيد نيز خود نمايي مي‌كنند كه به سبك و سياق معرق در كنار هم با نظمي‌چشم‌نواز چيده شده‌اند.
سر در اصلي مسجد با كاشيكاري معرق و كتيبه‌هاي به خط ثلث و تابلو‌هايي با خط كوفي شامل سوره‌هاي قرآن از كاملترين نمونه‌هاي معرق دوران اسلامي‌به شمار مي‌روند.
در آرامگاه بنا، هنرمند، از كاشي‌هاي شش ضلعي لاجوردي براي تزئين استفاده كرده است. ازاره‌ها با تخته سنگ‌هايي از جنس مرمر و با كتيبه‌هايي حجاري شده به نقوش اسليمي‌ظريف تزیین شده‌اند.
با آنکه هنرمند کاشیکار تمام ظرافت خود را در ساخت آن بکار گرفته است ولی نبود نور کافی درون مسجد، دیده شدن این ظرافت‌ها را با مشکل مواجه کرده است. کاش می‌شد این همه ذوق سلیم را با جلوه بیشتری در انظار بازدید کنند گان نمایان ساخت تا از قدرت نقوش اسلیمی آن کاسته نشود.
گنبد عظيم مسجد يكي از بزرگترين ساخته‌هاي آجري معماران دوره ايلخاني به شمار مي‌آيد. تقسيم وزن گنبد بر روي پايه‌هاي متعدد آن كه از داخل به خوبي ديده مي‌شود بزرگترين دست آورد هنرمندان ايراني در طول تاريخ معماري ايران است كه ريشه در دوران ساساني دارد.
به گفته كارشناسان در هيچ نقطه‌اي از دنياي اسلام اين همه ظرافت و عظمت يك جا و در كنار هم پديد نيامده است. ذهن با دیدن این همه زیبایی به آرامشی بدیع دست می یابد ولی چه کوتاه زمانی ست که این احساس ناب با روح آدمی درگیر است زیرا وجود قهوه خانه‌ای با میزو صندلی‌های پلاستیکی رنگارنگ در پارک اطراف مسجد انسان را دوباره به زندگی دنیوی باز می گرداند.
سقف آرامگاه و گنبد خانه اصلي مسجد در زلزله‌اي كه در سال هزاروصد و نودوسه (هجری قمری ) تبريز را لرزاند تخريب گرديد، بخش‌هاي تخريب‌شده به همت مرحوم استاد رضا معماران در سال 1352 با نظارت سازمان ملي حفاظت آثار باستاني بازسازي گرديد.
كاشيكاري محراب مسجد، جلوه‌اي بديع از اين هنر را در مسجد به نمايش گذارده است كه مقرنس‌هايي با پوشش معرق و طرح‌هاي اسليمي‌و كاشيكاري‌هايي به رنگ‌هاي فيروزه‌اي، لاجوردي، سفيد و طلايي را در برابر ديدگان قرار مي‌دهد.
هنگامی که قدم به بیرون نهادیم، با وجود آنکه مسجد کبود تبریز به همت گوهر شناسان در حال بازسازی است، اما کاملا نبود فضایی مناسب در اطراف چنین بنای کم نظیری را حس کردیم.
انتظار می‌رود مسئولینی که با نگاهی متفاوت به خود بنا می‌نگرند به نماي بيروني اين اثر ارزشمند و چشم‌انداز خارجي آن نیز توجه کنند.
بي‌گمان، فراهم آوردن محیطی آرام و شايستة معماري اصيلِ مسجد كبود، كمترين كاري است كه مي‌توان براي اين بناي كهن انجام داد.
