لطفا منتظر باشید ...
مکتب علمى امام جواد (ع)
مىدانيم
که يکى از ابعاد بزرگ زندگى ائمه ما، بعد فرهنگى آن است.
اين پيشوايان بزرگ هر کدام در عصر خود فعاليت
فرهنگى داشته در مکتب خويش شاگردانى تربيت مىکردند
و علوم و دانشهاى خود را توسط آنان در جامعه منتشر مىکردند، اما
شرائط اجتماعى و سياسى زمان آنان يکسان نبوده است، مثلا
در زمان امام باقر-عليه السلام-و امام صادق-عليه السلام- (به
شرحى که در سيره آنان نوشتيم) شرائط اجتماعى مساعد بود و
به همين جهت ديديم که تعداد شاگردان و راويان حضرت
صادق-عليه السلام-بالغ بر چهار هزار نفر مىشد، ولى از دوره
امام جواد تا امام عسکري-عليه السلام-به دليل فشارهاى
سياسى و کنترل شديد فعاليت آنان از طرف دربار خلافت، شعاع
فعاليت آنان بسيار محدود بود و از ايننظر تعداد راويان و
پرورش يافتگان مکتب آنان نسبتبه زمان حضرت صادق-عليه السلام-کاهش
بسيار چشمگيرى را نشان مىدهد. بنابر اين اگر
مىخوانيم که تعداد راويان و اصحاب حضرت جواد-عليه
السلام-قريب صد و ده نفر بودهاند (1) و جمعا 250 حديث از آن حضرت نقل
شده (2) ، نبايد تعجب کنيم، زيرا از يک سو، آن حضرت
شديدا تحت مراقبت و کنترل سياسى بود و از طرف ديگر، زود
به شهادت رسيد و به اتفاق دانشمندان بيش از بيست و پنجسال عمر
نکرد!
در عين حال،
بايد توجه داشت که در ميان همين تعداد محدود اصحاب و
راويان آن حضرت، چهرههاى درخشان و شخصيتهاى
برجستهاى مانند: على بن مهزيار، احمد بن محمد بن ابى نصر
بزنطى، زکريا بن آدم، محمد بن اسماعيل بن بزيع،
حسين بن سعيد اهوازى، احمد بن محمد بن خالد برقى بودند که
هر کدام در صحنه علمى و فقهى وزنه خاصى به شمار مىرفتند،
و برخى داراى تاليفات متعدد بودند.
از طرف ديگر،
روايان احاديث امام جواد-عليه السلام-تنها در محدثان شيعه
خلاصه نمىشوند، بلکه محدثان و دانشمندان اهل تسنن نيز معارف و
حقايقى از اسلام را از آن حضرت نقل کردهاند. به عنوان نمونه
«خطيب بغدادى» احاديثى با سند خود از آن حضرت نقل کرده
است (3). همچنين حافظ «عبد العزيز بن اخضر جنابذى» در کتاب
«معالم العترة الطاهرة» (4) و مؤلفانى نيز مانند: ابو بکر احمد بن
ثابت، ابو اسحاق ثعلبى، و محمد بن مندة بن مهربذ در کتب تاريخ و
تفسير خويش رواياتى از آن حضرت نقل کردهاند (5).
1) شيخ طوسى، رجال، الطبعة
الاولى، نجف، منشورات المکتبة الحيدرية، 1381 ه. ق، ص 397-409.
مؤلف «مسند الامام الجواد» تعداد ياران و شاگردان امام جواد را 121 نفر
مىداند (عطاردى، شيخ عزيز الله، مسند الامام الجواد،
مشهد، المؤتمر العالمى للامام الرضا-عليه السلام-، 1410 ه. ق) و
قزوينى آنها را جمعا 257 نفر مىداند (قزوينى،
سيد محمد کاظم، الامام الجواد من المهد الى اللحد، الطبعة
الاولى، بيروت، مؤسسة البلاغ، 1408 ه. ق)
2) آقاى عطاردى در مسند الامام الجواد
با احصائى که کرده مجموع احاديث منقول از پيشواى نهم را
در زمينههاى مختلف فقهى، عقيدتى، اخلاقى،
و... ، تعداد مذکور در فوق ضبط کرده است.
3) تاريخ بغداد، بيروت، دار الکتاب العربى،
ج 3، ص 54 و 55.
4) امين، سيد محسن، اعيان
الشيعة، بيروت، دار التعارف للمطبوعات، 1403 ه. ق، ج 2، ص 35.
5) ابن شهراشوب، قم، المطبعة العلمية، ج 4، ص
384.
منابع : سيره پيشوايان،
مهدى پيشوايى
