پيشواى خرد؛ الگوى جوان - پيشواى خرد؛ الگوى جوان نسخه متنی

پيشواى خرد؛ الگوى جوان

طاها
تهامى

در ولادت امام
محمدباقر عليه‌السلام

فقط خدا

امام صادق ‏عليه
السلام مي‏ فرمايد:
«پدرم، امام محمد باقر
عليه‌السلام همواره مشغول ذکر خدا بود. هنگام خوردن غذا ذکر مي‏گفت.
وقتى با مردم صحبت مي‏کرد از ياد خدا باز نمي‏ماند و کلمه
لا اله الاّ اللَّه همواره بر زبانش جارى بود. سحرگاهان ما را به عبادت و شب‌زنده‌دارى
تا برآمدن آفتاب مي‏خواند.»

افلح، خدمتکار امام
مي‏گويد: با محمد بن على براى انجام مناسک حج، بار سفر
بستم. وقتى نگاه امام به کعبه افتاد، شروع به اشک‌ريختن کرد و با
صداى بلند ‏گريست؛ تا جايى که شگفتى مرا
برانگيخت گفتم: پدر و مادرم به فدايت باد! مردم شما را نگاه
مي‏کنند. اگر ممکن است کمى آهسته‏تر گريه کنيد. امام
فرمود: واى بر تو! چرا صدايم را به گريه بلند نکنم تا
شايد مورد بخشايش و مهرورزى پروردگار قرار گيرم و
فرداى رستاخيز به مهربانى و لطفش درآويزم.

سايه زودگذر
درخت

زندگى
فردى امام‏ عليه‌السلام به‌دور از زيور و زينت
دنيايى بود. اتاق امام بسيار ساده و کوچک بود، هرگز خاطر
خويش را از انديشه در امور دنيايى نمي‏آشفت.
او مي‏فرمود: دنيا را مانند کاروان‌سرايى فروگذار چرا که
پيامبر صلى الله عليه وآله فرموده:

مثل من و دنيا
مثل سوارى است که ساعتى زير سايه درختى فرود
مي‏آيد و برمي‏خيزد و از آن‌جا مي‏رود.

شکافنده دانش ‏ها

بي‏گمان
شخصيت علمى امام باقر عليه‌السلام در دوران حيات او،
بسيار برجسته و محضر او همواره مملو از دانشمندان و دانشورانى بوده
است که در جست‏وجوى سرچشمه دانش بوده‏اند. آن چنان که از کودکى
«شکافنده دانش‏ها» شناخته شده و سرآمد دانشمندان و عالمان روزگار بود تا آن‌جا که
در ستايش دانش او شاعران قصيده‏ها سرودند و نويسندگان، قلم بر
خروارها کاغذ راندند. آوازه دانش امام ‏عليه‌السلام بر تمامى
سرزمين‏هاى اسلامى سايه افکنده بود و مردم، به‌ويژه
دانشوران، شيفته نام و آوازه او بودند و اين شيفتگى در
بين مردم عراق بيش‌تر به چشم مي‏خورد و دوست و دشمن، زبان به
ستايش دانايى او گشوده بودند.

بخشندگي؛
مايه خرسندى

هر چند امام عائله
زياد و زندگى ساده‏اى داشت، ولى بين مردم به
بخشندگى و کرامت مشهور بود. همواره به نيازمند و بي‏نياز
بخشش مي‏کرد و اين رفتار را مايه خرسندى خويش قرار
داده بود. در بخشش‏ها، هميشه شأن و مرتبه افراد را در نظر مي‏گرفت به
اندازه‏اى که نه موجب اسراف و زياده‏روى و نه سبب تحقير و
پايين آمدن شأن آنان شود.

برازنده و
پاکيزه

امام باقر عليه‌السلام
بر رعايت بهداشت فردى تأکيد بسيار داشت. هر چند در آن
دوران، امکانات بهداشتى و پزشکى بسيار محدود بود، در همان
روزگار بسيار بدان اهميت مي‏داد و رعايت آن را به‌
پيروان خويش نيز سفارش مي‏کرد. همواره محاسن خود را حنا
مي‏کرد، لباس‏هاى تميز مي‏پوشيد، و ناخن‏هايش
را همواره کوتاه مي‏کرد. هم‌چنين به مسواک‌زدن اهميت
بسيارى مي‏داد و مي‏فرمود: «اگر مردم مي‏دانستند که
مسواک زدن چه فوايد مهم و فراوانى دارد، آن را حتى در بستر خواب
نيز از خود جدا نمي‏کردند.» امام همواره در محيط‌هاى
عمومى با لباس‏هاى برازنده و تميز حاضر مي‏شد به گونه‌اى
که در مورد ايشان مي‏گفتند: ظاهر او بيشتر به جوانان
مي‏ماند.

امام تازه داماد

يکى از
نکته‌هاى ارزنده و جالب توجه زندگانى امام باقر عليه‌السلام
اهتمام ايشان در جلب محبت افراد خانواده و فراهم‌آوردن لوازم تحکيم
خانواده است.

«حسن زيات
بصري» به همراه يکى از دوستانش به حضور امام شرف‏ياب
مي‏شود. وى پس از ورود به اتاق امام با صحنه‏اى روبه‏رو
مي‏شود که تعجب او و همراهش را بر مي‏انگيزد. او امام و اتاقش
را در حالتى بسيار آراسته ملاقات مي‏کند. به هر حال،
پرسش‏هايش را مطرح مي‏کند و پاسخ مي‏شنود. هنگام برخاستن و خارج
شدن، امام به او مي‏فرمايد: «فردا همراه دوستت نزد من بيا». روز
بعد به منزل امام مي‏آيد، ولى ايشان را در اتاقى
خاکى که فقط حصيرى در آن پهن بود با پشمينه بر تن مي‌يابد.

امام به او فرمود:
«اى برادر بصري! اتاقى را که ديشب مشاهده کردي،
اتاق همسرم بود و اسباب و اثاثيه‏اى هم که در آن بود به او تعلق داشت.
او خودش را براى من زينت کرده بود و من هم بايد خود را براى
او زينت مي‏کردم. بنابراين، گمان بد به دل خويش راه مده»
او گفت: فدايت شوم! سوگند که در مورد شما بدگمان شده بودم، ولى
اينک خدا بدگمانى را از دلم بيرون کرد و دريافتم که
حقيقت، همان است که شما فرموديد».

خدا، عشق، پسر!

نقل است که
يکى از فرزندان ايشان بيمار شده بود و وضع
وخيمى داشت و امام از اين موضوع بسيار ناراحت بود.
سرانجام بيمارى او بهبود نيافت و به مرگ او انجاميد. امام
از درگذشت او بسيار متأثر شد. صداى شيون و زارى اهل خانه
که بلند شد، امام به بالين فرزند خود رفت، ولى لحظاتى بعد با
چهره‏اى گشاده بيرون آمد که موجب تعجب برخى از حاضران شد. در
اين‌باره از ايشان پرسيدند، حضرت فرمود: «ما دوست داريم
آن‏که دوستش داريم (فرزندمان) سلامت باشد، ولى وقتى خواست خدا
در مورد ما نازل شد به آن‌چه او دوست دارد، گردن مي‏نهيم.» امام با
اين رفتار و گفتار نيکو، چارچوب محبت واقعى و اصيل را به
همگان آموخت و يادآور شد که دوستي‏هاى دنيايى
و حتى محبت به فرزند، نبايد مانع فرمان‏بردارى و روى
برتافتن از خواست الهى شود .

جمعه؛ روز انفاق

کمک به محرومان،
نيازمندان و ستم‌ديدگان جامعه، اصل بزرگى در زندگانى امام
باقر عليه‌السلام بود و برطرف‌کردن نيازهاى مادى و
روحى آنان را مهم‏ترين فعاليت‏هاى اجتماعى خود به
شمار مي‏آورد. امام، آنان را دور خود جمع مي‏کرد، سخنانشان را
مي‏شنيد و دردهايشان را شفا مي‏بخشيد.

امام روزهاى
تعطيل به‌ويژه جمعه‏ها را به دستگيرى و انفاق به مستمندان
اختصاص مي‏داد و ديگران را نيز به آن برمي‏انگيخت.
در روايتى از امام صادق‏ عليه‌السلام آمده است: «با وجود
اين‏که پدرم از نظر بنيه مالى ضعيف‏تر از ساير
افراد خاندانش و نيز مخارج زندگي‏اش نيز بيش‌تر از
بقيه بود، ولى در هر روز جمعه به نيازمندان کمک مي‏کرد؛
حتى اگر کمک او به اندازه يک دينار بود و مي‏فرمود: پاداش
صدقه و کمک به نيازمندان در روز جمعه برترى ‌دارد؛ همان‏گونه که روز
جمعه نسبت به ديگر روزهاى هفته داراى برترى است.
ويژگى برجسته امام در دستگيرى از مستمندان اين بود
که هرگز آنان را سائل يا گدا خطاب نمي‏کرد و همواره به ديگران مي‏فرمود:
آنان را به بهترين نام‏هايشان صدا بزنيد».

خوش خلقى

امام از شاد کردن
ديگران خشنود مي‏شد و از زبان جد بزرگوارش رسول اکرم ‏صلى الله
عليه وآله اين روايت را براى مردم مي‏خواند که هر
کس مؤمنى را شاد کند، مرا شاد کرده و هر کس مرا شاد کند، خداى را
خشنود ساخته است و گاه اطرافيان را به شوخي‏هاى ستوده و در حد
اعتدال ـ که موجب سرور و خوشحالى افراد مي‏شود - تشويق
مي‏کرد و به آنها مي‏فرمود:

«همانا خداوند آن کس
را که در ميان جمعى شوخى ستوده مي‏کند دوست مى
دارد.