لطفا منتظر باشید ...
آداب و سنن آن حضرت در امور اموات
رسول
خدا صلّى اللّه عليه و آله هرگاه جوش کوچکى در بدن خود مىديد به
خداوندپناه مىبرد و اظهار مسکنت و زارى در برابر او مىنمود. به او عرضه
مىداشتند: يارسول اللّه، چيز مهمى نيست؛مىفرمود: خدا اگر
بخواهد چيز کوچک را بزرگ، وچيز بزرگ را کوچک خواهد نمود.
ابو
سعيد خدرى در حالى که رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله تب داشت، از روى
لحافدست بر بدن آن حضرت گذاشت و حرارت بدن او را دريافت، گفت: يا
رسول اللّه، چقدر تب شما شديد است!فرمود: ما چنين هستيم، بلاها
بر ما سخت مىشود وپاداش ما هم دو برابر است(1)
امام
باقر عليه السّلام فرمود: سنّت در حمل تابوت آن است که حمل کنندهچهار طرف
آن را (به ترتيبى که در حديث بعد ذکر شده) به دوش گيرد. پس از
آن هر گونه حمل ديگرى مستحب است (2)
امام
موسى بن جعفر عليه السّلام فرمود: حمل چهار گوشه تابوت که سنّت برآن جارى
شده چنان است که اول طرف دست راست ميت را به دوش گيرد، سپسطرف پاى
راست، سپس پاى چپ و در آخر طرف دست چپ را حمل نمايد، تا بهاين ترتيب
چهار گوشه آن را به دوش گرفته باشد.
امام
باقر عليه السّلام فرمود: امام حسن مجتبى عليه السّلام با گروهى از ياران
خودنشسته بود که جنازهاى را از آنجا عبور دادند، برخى از ياران برخاستند و
امامحسن عليه السّلام برنخاست. چون جنازه را بردند برخى از ياران
گفتند: خدا شما را سلامتىدهد، چرا برنخاستيد حال آنکه رسول خدا صلّى اللّه
عليه و آله اگر جنازهاى را حرکت مىدادند ازجا برمىخاست؟ !امام فرمود:
رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله فقط يک بار براى جنازه از جابرخاست،
آن هم به خاطر آن بود که جنازه يهوديى را عبور مىدادند و جا هم
تنگبود، رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله برخاست، زيرا نمىخواست که
جنازه بالاتر از سر آن حضرتحرکت داده شود .
رسول
خدا صلّى اللّه عليه و آله هرگاه جنازهاى را تشييع مىنمود
اندوه بر او غالبمىشد و بسيار در خود فرو مىرفت و کمتر سخن مىگفت.
على
عليه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله پس از دفن ميت
سه مشت خاک برروى قبر مىريخت.
امام
باقر عليه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله در خصوص
اموات بنى هاشمکارى مىکرد که با ديگر اموات مسلمانان نمىکرد. هرگاه بر
مردهاى از بنى هاشم نمازمىخواند و آب بر روى قبر او مىپاشيد دست خود را
بر قبر مىنهاد به طورى که اثرانگشتانش در گل ديده مىشد، و چون شخص غريب
يا مسافر به مدينه وارد مىشد وقبر تازه را با اثر دست رسول خدا صلّى
اللّه عليه و آله بر آن مىديد مىگفت: تازگى چه کسى از آل محمّد صلّى
اللّه عليه و آله از دنيا رفته است؟
عبد
الرحمن بن ابى عبد اللّه گويد : از امام صادق عليه السّلام پرسيدم:
دستگذاردن آدمى بر روى قبر چه معنى دارد و چرا چنين مىکنند؟فرمود: رسول
خدا صلّى اللّه عليه و آله پس از آنکه بر روى قبر پسرش آب پاشيد چنين
کرد. پرسيدم: چگونه دستم را بر قبر مسلمانان بگذارم؟حضرت در حالى که مقابل
قبله بود[انگشتان]دست خود را در زمين فرو برد سپس بر آورد.
على
عليه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله هرگاه به کسى تسليت
مىگفتمىفرمود : آجرکم اللّه و رحمکم«خدا شما را اجر دهد و بر شما رحمت آورد».
وهرگاه تبريک و تهنيت مىگفت مىفرمود: بارک اللّه لکم و بارک اللّه
عليکم«خداوند بر شما برکت دهد و براى شما مبارک گرداند. »
امام
زين العابدين عليه السّلام فرمود: امير مؤمنان عليه
السّلام به مصيبتى دچار نشد جزآنکه در آن روز هزار رکعت نماز مىگزاشت و بر
شصت مسکين صدقه مىداد و سهروز هم روزه مىگرفت. و به فرزندان خود فرمود:
هرگاه به مصيبتى دچار شديدهمين گونه که من عمل کردم عمل کنيد،
زيرا رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله را ديدم که چنين
مىکرد .
پس
از اثر پيامبرتان پيروى کنيد و مخالفت نورزيد که خدا هم
با شما مخالفتخواهد کرد، خداى متعال فرموده: «و هر که صبر کند و گذشت نمايد[بسيار
شايستهاست]که اين از امور جدّى است. »امام زين العابدين
عليه السّلام فرمود: پس من هميشه مانندامير مؤمنان عليه
السّلام عمل مىکنم.
ملحقات
انس
بن مالک گويد: رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله از بيمار عيادت
مىکرد و به تشييعجنازه مىرفت.
على
عليه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله هرگاه به عيادت
بيمارى مىرفت چنيندعا مىکرد: اذهب الباس ربّ الباس، و اشف انت
الشّافى، لا شافى الاّ انت«بيمارىرا ببر اى که بيمارى در دست توست، و
شفا ده که تنها تو شفا دهندهاى، و جز تو شفادهندهاى نيست».
امام
باقر عليه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله هرگاه خود يا
يکى از خانواده يااصحابش چشم درد مىگرفتند اين دعا را
مىخواند: اللّهمّ متّعنى بسمعى و بصرى، و اجعلهما الوارثين منّى، و انصرنى
على من ظلمنى، و ارنى فيه ثارى«خداوندا، مرا از گوش و چشمم بهرهمند گردان،
و آن دو را وارث من قرار ده (پيش از مردنمآنها را از من مگير) ، و
مرا بر کسى که به من ستم کرده پيروز کن، و انتقامم را از او بهمن بنما».
ابن
عباس گويد: پيامبر گرامى صلّى اللّه عليه و آله براى رهايى
از همه دردها و تب وسردرد اين دعا را مىآموخت: باسم اللّه الکبير،
اعوذ باللّه العظيم من شرّ کلّ عرقنعّار، و من شرّ حرّ النّار«به نام خداى
بزرگ، از شرّ هر رگ زننده که خون به شدتدر آن جريان دارد و از شرّ آتش دوزخ
به خداى بزرگ پناه مىبرم».
پيامبر
صلّى اللّه عليه و آله هرگاه چيزى او را اندوهگين مىساخت با
روزه گرفتن ونماز خواندن بر دفع آن يارى مىجست.
رسول
خدا صلّى اللّه عليه و آله هرگاه به مصيبتى دچار مىشد برمىخاست،
وضومىگرفت و دو رکعت نماز مىخواند و چنين دعا مىکرد: اللّهمّ قد فعلت ما
امرتنا، فانجز لنا ما وعدتنا«خدايا، من آنچه را به ما دستور داده بودى انجام
دادم، پسآنچه را به ما وعده دادهاى محقق فرما».
علاء
بن کامل گويد: نزد امام صادق عليه السّلام نشسته بودم که از درون
خانهزنى صدا به شيون بلند کرد، امام صادق عليه السّلام (از ناراحتى)
برخاست، سپس نشست وگفت: إنّا للّه و إنّا اليه راجعون، و به سخن گذشته خود
ادامه داد تا حرفش تمام شد، سپس فرمود: ما دوست داريم که جان و اولاد و
اموالمان سالم باشد، ولى هرگاهسرنوشت الهى واقع شد ديگر سزاوار ما نيست
که آنچه را خدا براى ما دوستنداشته، دوست داشته باشيم .
امام
عليه السّلام فرمود: سنّت در کافور براى ميت حداکثر مقدار سيزده
درهمو ثلث درهم است[زيرا]جبرئيل براى رسول خدا صلّى اللّه عليه
و آله حنوطى آورد که چهل درهموزن داشت، آن حضرت آن را سه قسمت کرد، يک جزء
براى خود، يک جزء براىعلى عليه السّلام و جزء ديگر براى فاطمه
عليها السّلام.
زراره
و محمّد بن مسلم گويند: به امام باقر عليه السّلام گفتيم: آيا
عمامه براىميت از کفن محسوب است؟فرمود: نه، کفن واجب سه پيراهن است
(لنگ، جامه، سرتاسرى) يا يک پوشش سرتاسرى که تمام بدنش را بپوشاند نه
کمتر از آن (3). و بيشاز اينها تا پنج جامه سنّت است، و زيادتر
از آن بدعت خواهد بود، و عمامه سنّتاست .
در
حديثى وارد است که جريده (دو قطعه چوب تر خرما، که همراهميت
دفن مىکنند) از سنّت است.
موسى
بن جعفر عليه السّلام فرمود: ما خاندانى هستيم که مهريه زنان و
مخارجحج واجب و کفن امواتمان از پاکيزهترين اموال ما تهيه
مىشود، و من کفن خود راآماده دارم.
على
عليه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله هرگاه بر
جنازهاى نماز مىخواند، اگرميت مرد بود مقابل سينه او، و اگر زن بود
مقابل سر او مىايستاد.
ابو
سعيد خدرى گويد: رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله در تشييع
جنازه و يا بيرون رفتنبراى نماز عيد هرگز سواره نرفت.
امير
مؤمنان عليه السّلام فرمود: سنّت رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله بر اين
جارى شده که زن را کسى در قبر گذارد که در زمان حياتش مىتوانسته او را ببيند
(محرم او باشد. وشوهر از ديگران اولويت دارد) .
امام
کاظم عليه السّلام مىفرمود: با عمامه و شب کلاه و نعلين و طيلسان
(جامهگشاد و بلندى که تمام بدن را مىپوشاند) وارد قبر نشو، و به هنگام وارد
شدندکمههايت را باز کن، زيرا سنّت رسول خدا صلّى اللّه عليه و
آله بر اين جارى شده، و دفن کننده بايد«اعوذ باللّه من الشيطان
الرجيم»بگويد، و سوره«فاتحه»و«قل اعوذ بربّ الناس»و«قل اعوذ بربّ
الفلق»و«قل هو اللّه احد»و«آية الکرسى»بخواند.
عمر
بن اذينه گويد: ديدم امام صادق عليه السّلام خاک بر قبر ميّتى
مىريخت وپيش از آن خاک را لحظاتى در دست نگاه مىداشت سپس روى قبر
مىريخت وبيش از سه مشت هم بيشتر نمىريخت. علت آن را از
ايشان پرسيدم، فرمود: اى عمر، داشتم اين دعا را مىخواندم: ايمانا
بک، و تصديقا ببعثک، هذا ما وعد اللّه ورسوله، و صدق اللّه و رسوله، و ما
زادهم الاّ ايمانا و تسليما. «خداوندا، به توايمان دارم و به
برانگيختن تو مردگان را در قيامت باور دارم. اين چيزى است
که خداو رسولش ما را وعده دادهاند، و خدا و رسولش راست گفتهاند . و گفته آنان جز
برايمان و تسليم ما نيفزود». رسول خدا صلّى اللّه عليه و
آله چنين مىکرد و سنّت هم بدان جارى شدهاست.
على
عليه السّلام فرمود: سنّت است که بر روى قبر آب بپاشند.
امام
صادق عليه السّلام فرمود: سنّت در پاشيدن آب بر روى قبر آن است کهرو
به قبله بايستد و از طرف سر ميّت شروع کند به ريختن آب تا به
طرف پايشبرسد، سپس از همانجا دور زند و آب بريزد تا به طرف ديگر
سر برد، و در آخرمقدارى آب بر وسط قبر بپاشد، سنّت در اين کار چنين
است.
حضرت
رضا عليه السّلام فرمود: سنّت آن است که قبر به قدر چهار انگشتباز از زمين
بلندتر ساخته شود و اگر بيشتر هم شد مانعى ندارد، و نيز بايد
قبر مسطح باشد و مانند کوهان شتر (يا گرده ماهى) برآمده ساخته نشود.
امام
صادق عليه السّلام فرمود: هنگامى که جعفر بن ابى طالب عليه السّلام شهيد
شد، رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله فاطمه عليهما السّلام را امر کرد
که سه روز براى اسماء بنت عميس (همسرجعفر) غذا تهيه کند و خودش با
زنان ديگر سه روز نزد او بمانند. از اين رو سنّت براين شد که
براى مصيبتزدگان تا سه روز غذا ببرند.
امام
باقر عليه السّلام وصيت کرد که هشتصد درهم در مخارج ماتم او
مصرفکنند، و اين عمل را از سنّت مىدانست، زيرا رسول خدا صلّى اللّه
عليه و آله فرموده بود: براىخانواده جعفر[بن ابى طالب]غذا تهيه کنيد،
که آنان گرفتار مصيبتاند.
امام
صادق عليه السّلام فرمود: نزد مصيبتزدگان غذا خوردن از عمل جاهليتاست،
و سنّت آن است که غذا به خانه آنان بفرستند(4)
[1] در باب شمايل آن حضرت، حديث 40 و در
باب معاشرت آن حضرت، حديث 70 گذشت کهآن حضرت از بيماران عيادت
مىکرد. (مؤلف)
[2] يعنى پس از آنکه چهار طرف را دور زد اگر
باز هم زير تابوت را بگيرد مستحب است.
[3] اين در صورتى است که پيراهن پيدا
نشود.
[4] امروزه متأسفانه به عکس اين دستور عمل
مىشود، از اين رو مصيبتزدگان مصيبت اصلى خود رافراموش نموده،
گرفتار مصيبتى بزرگتر مىشوند که آن خرج دادن به شرکت کنندگان در تشييع
و غيرهاست!
منبع: سنن النبى،علامه سيد
محمدحسين طباطبائى
