عوامل دورى و كناره‌گيرى از مطالعه - عوامل دورى و كناره‌ گيرى از مطالعه نسخه متنی

عوامل دورى و كناره‌گيرى از مطالعه

حميد خاكسار

گاهى اوقات علاقمند به علم آموزى و مطالعه هستيم ولى
پس از مدت كوتاهى از آغاز به مطالعه آن را رها مى كنيم. شناسايى
عوامل دورى از مطالعه مى تواند ما را كمك كند تا به رفع اين
موانع اقدام كنيم و ميزان بهره‌ورى و علاقه به مطالعه را افزايش
دهيم اين عوامل مى تواند يك يا چند مورد از موارد ذيل
باشد:

1ـ بى علاقگى و ناآشنايى نسبت به موضوع
[1]

بنابراين قبل از مطالعه بايد موضوع را شناخت و علاقه و سطح معلومات و
نيازهاى خود را نسبت به آن سنجيد. البته گاهى، از اهداف
برخى از موضوعات آگاهى نداريم و نياز است در رابطه با آن
موضع‌ها مشورت كنيم.

2ـ عدم تمركز حواس
[2]

عدم تمركز حواس از موانع و آفات اساسى مطالعه
است. زيرا آن مقدار از مطالب در اثر مطالعه كتاب يا داستان و يا...
در ذهن مى ماند كه به وسيله تمركز حواس در ذهن نقش بسته است پس عوامل
مزاحم درونى گرسنگى، اضطراب و.. .بيرونى سر و صدا، گرماى
زياد و... را ابتداء رفع كنيد سپس به مطالعه بپردازيد.

3ـ توجه نكردن به مراحل، انواع و شيوه مطالعه
[3]

كه با آشنايى
و به كار گيرى متناسب هر كدام در جايگاه خود مى توان بر اين
منابع چيره شده مثلاً به جاى «تلفظ كلمات» به «صامت خوانى» و به
جاى «كلمه خوانى» به «عبارت خوانى» روى آوريم و با
داشتن سئوال به سراغ پاسخ‌هاى موجود در كتاب‌ها برويم.

4ـ بى نظمى در مطالعه
[4]

انسان نبايد به هر نوشته و هر
كتابى كه دست يافت آن را بخواند، بلكه بايد به مطالعات جهتدار
روى آورده، از آن بهره‌ها ببرد.

5ـ عدم احساس نياز

مهمترين شرط بهره‌ورى يك
مطالعه موفق احساس نياز نسبت به موضوع مى باشد و به دنبال آن علاقمندى
مى آيد و الا اگر نسبت به موضوع مورد مطالعه احساس نياز نكنيم،
پس از مدت كوتاهى آن را رها خواهيم نمود.[5]

6ـ مشكل كتاب

گاهى اوقات مشكل از ما نيست بلكه متنى را
كه مطالعه مى كنيم ممكن هست از نظر ظاهرى جذاب نباشد و مشكل
داشته باشد يا اين كه آن متن از نظر محتوا مشكل داشته باشد لذا اگر
مبتدى هستيم بايد از نظر متخصصين بهره‌مند شد.[6]

7ـ ندانستن پيش نيازها

گاهى اوقات مطالعه يك
كتاب يا يك رشته تحصيلى متوقف مى باشد به مطالعه پيش
نيازهاى آن والا از مطالعه آن متن زده مى شويم. مثلاً آقايى
مى خواهد كتاب انسان شناسى از ديدگاه روانشناسى را
بخواند، اگر قبلاً با مكاتب فلسفى آشنايى نداشته باشد نمى تواند
اين كتاب را بفهمد.[7]

8ـ موضوع مطابق درك و فهم نيست

بايد نوع موضوعاتى را
كه به عنوان مطالعه انتخاب مى كنيم با سطح فهم ذوق و استعداد و تيپ
شخصيتى ما تطابق داشته باشد اگر ذهن شخص استعداد و تيپ شخصيتى اش
فلسفى نيست لذا نبايد در رشته فلسفه و مطالعه كتاب‌هاى
فلسفى و انتزاعى به شكل تخصصى وارد شود.[8]

به عنوان مثال اگر درون گرا است نبايد به رشته‌هاى جامعه شناسى
برود كه لازمه آن ارتباط با مردم و جامعه باشد.[9]

9. عدم توجه به اهميت كسب علم

قرآن و پيامبر_ صل الله عليه
و آله و سلم _ ‌به يادگيرى و فراگيرى علم، تفكر،
انديشيدن، مشورت و كشف حقيقت اهميت زيادى مى
دهند تا جايى كه پيامبر اکرم _ صل الله عليه و آله و سلم
_ كسب علم را براى هر زن و مردى واجب دانسته اند و مى فرمايد:
«طلب العلم فريضه على كل مسلم[10]؛ طلب و كسب دانش بر هر مسلمانى
واجب است.»

10.عدم همنشينى اهل علم و مطالعه

بى ترديد انسان
در اثر همنشينى رنگ و بوى خصلت هاى همنشين را مى
گيرد به همين خاطر در معارف ما توصيه فراوانى شده كه در
انتخاب و گزينش دوست دقت زيادى به خرج دهيم رسول خدا_ صل
الله عليه و آله و سلم _ مى فرمايند سائل العلماء و خالط
الحكماء‌و جالس الكبرا؛ از دانشمندان بپرسيد و با حكما و انديشمندان
معاشرت و نشست و برخاست كنيد و با بزرگان همنشينى كنيد[11].

11. عدم توكل و توسل

در معارف ما از علم به عنوان نورى ياد
شده كه خداوند آن را در دل اهلش مى اندازد افرادى كه حقيقتاً
مؤمن هستند و ذهنشان به امور زائد و دنيوى اشتغال ندارد قلب و فكرشان از
غل و زنجيرهاى حسد، كينه، كبر، فخر فروشى و گناه آزاد است
و دست خدا را در همه كارها مشاهد مى كنند راحت تر مى توانيد به
اين نور دست يابند و هر جا مشكل داشتند از خداوند و سرچشمه فيضات
خدا «ائمه _ عليهم السلام _ » مى خواهند كه دريچه هاى
دانايى را به روى آنها بگشايند و آنها را اهل فكر و
مطالعه و تدبر برگرداند در حالات ابن سينا آمده كه ايشان هرگاه مشكل
علمى اى داشتند به مسجد جامع شهر مى رفتند و از خدا مى
خواستند حقايق را به روى ايشان باز كنند و جواب خود را مى
گرفتند[12] بى ترديد وقتى فرد در فرايند يادگيى
و مطالعه به حقايقى برسد اين خود زمينه و موتور حركت او
براى ادامه كار با شوق بيشتر خواهد بود.

تذكر

مطالب زيادى در اين مقوله قابل طرح و بررسى
است اما به خاطر اين كه بناء اين نوشته بر اختصار است ما از بيان
آن صرف نظر مى كنيم و خوشه چينى آن را به شما در كتاب
آداب تعليم و تعلم در اسلام، نگارش سيد محمد باقر حجتى، حواله مى
كنيم.

[1] . موگهى، عبدالرحيم، روش مطالعه و تلخيص،
نمايشگاه كتاب 1371، ص58 ـ 59.

[2] . همان.

[3] . همان.

[4] . اقتباس از فصل سوم، طوسى، بهرام، مهارت‌هاى
مطالعه، انتشارات ترانه، تهران، چاپ يازدهم، 1380.

[5] . همان.

[6] . همان.

[7] . همان.

[8] . اقتباس از فصل سوم، طوسى، بهرام، مهارت‌هاى
مطالعه، انتشارات ترانه، تهران، چاپ يازدهم، 1380.

[9] . براى مطالعه بيشتر، ر.ك: مطالعه روشمند
نوشته عين الله خادمى،نشر پارسايان قم.

[10] . آداب تعليم و تعلم در اسلام نگارش دكتر سيدمحمد
باقر حجتى 1359، نشر فرهنگ اسلامى ص 45.

[11] . همان، ص 96، با كمى تغيير و اضافه.

[12] . همان، ص 225 برخى از ريشه هاى دورى
از مطالعه را بايد در عوامل زمينه ساز فراموش مثل خوردن پنير زياد،
خواندن روى سنگ قبر، راه رفتن ميان دو زن، افراط در آميزش حجامت
گودى پس سر،‌بيدار خوابى و .... جستجو كرد (ر.ك: احاديث
پزشكى محمدى رى شهرى دارالحديث، قم ص 147).

منبع :سايت انديشه قم