مفهوم بلوغ در دختران - مفهوم بلوغ در دختران نسخه متنی

مفهوم بلوغ در دختران

نوجوانى دوره اى بحرانى به شمار مى آيد
که طى آن مرحله «بلوغ» اتفاق مى افتد. «بلوغ» در فرهنگ فارسى به
معنى «رسيدن»، «رسيدن به سن رشد»، «مرد شدن»، «زن شدن»، «رسيدگى
و پختگى و به حد کمال رسيدن» آمده است. سازمان جهانى بهداشت،
نوجوانى را به سنين 10 تا 19 اطلاق مى کند. اين دوره
منشاء تغييرات زيادى در وجود شخص است و موجب مى شود
که شخص به گونه اى متفاوت، رفتار و احساس کند. در اين دوران، نگاه
نوجوان نسبت به جهان تغيير مى کند و گاهى دچار تشويش
و نگرانى مى شود. گاه تصميم گيرى برايش مشکل
مى شود و مجموعه اين عوامل موجب بروز مشکلاتى در برخورد وى
با خانواده و جامعه مى شود. بلوغ دوره بحرانى انتقال از مرحله کودکى
به بزرگسالى و زمان اکتساب قدرت بارورى است. دوره اى که تغييرات
تکاملى در مغز و غدد بدن باعث تغييرات «جسمانى»، «روانى»،
«روحى» و «رفتارى» مى شود.

اهميت شناخت بلوغ در دختران و مسائل آنان

«بلوغ» يکى از حياتى ترين
مراحل زندگى انسان است. دوره ى بلوغ ويژه براى دختران
دوره ى بسيار مهم و حساسى در زندگى به شمار مى رود.
آنان با ورود به سن بلوغ شاهد تغييرات زيادى در وضعيت
«ظاهرى»، «روانى» و «رفتارهاى اجتماعى» خود مى
باشند. اين دوره با پيدايش صفات ثانويه جنسى شروع مى
شود و تا تکميل بلوغ جسمانى ادامه مى يابد. در اين
دوره تغييرات فيزيکى مهمى در بدن دخترها رخ مى
دهد که منجر به ايجاد «تغييرات بافت چربى در بدن»، «رشد
سريع استخوان ها»، «بلند شدن قد» و «بروز تغييرات جنسى
جسمى» خواهد شد.

بلوغ به چهار مرحله تقسيم مى شود:

مرحله قبل از بلوغ که بين 10 تا 12 سالگى قرار
دارد. البته اين امکان وجود دارد که «بلوغ جسمى» در اين مرحله نيز
اتفاق افتد.

مرحله 13 تا 14 سالگى که معمولا مرحله بلوغ جسمى
است.

مرحله بعد از بلوغ يا مرحله اواسط نوجوانى که
مرحله 15 تا 16 سالگى است.

مرحله 17 تا 19 سالگى که اواخر بلوغ و مرحله تکامل رشد
جسمى است.

تغييرات جسمى بلوغ در دختران

«بلوغ» عبارتست از يکسرى تغييرات جسمى
و روانى که سلسله وار به دنبال هم اتفاق مى افتد و نهايتا در پايان
اين دوره، «دختران نوجوان» زمينه و آگاهى کافى جسمى
و روانى را براى «زن شدن» پيدا مى کند. علامتهاى
جسمى بلوغ به دنبال يکسرى تغييرات هورمونى
بدن که از طريق مغز (سيستم هيپوفيز و هيپوتالاموس)
کنترل مى شود و ارتباط مستقيمى با تخمدان (در دختران) دارد،
ظاهر مى شود. سن بروز تغييرات بدنى در دوره بلوغ بسيار
متغير است. اکثر دختران در سنين 9 تا 13 سالگى نخستين
تحولات دوره بلوغ را از خود نشان مى دهند. يک تا دو درصد جمعيت،
شروع تغييرات بلوغ را در خارج از اين محدوده سنى تجربه مى
کنند که اين افراد از نظر «بلوغ زودرس» و يا «بلوغ ديررس» ارزيابى
مى شوند.

علائم جسمى بلوغ در دختران

بطور کلى علائم جسمانى دوران بلوغ در دختران
عبارتند از: «رشد جسمى و قدى»، «جوانه زدن نوک پستان ها و رشد آنها»،
«پيدايش موهاى ناحيه تناسلى و زير بغل» و
«قاعدگى».

رشد قد

جهش رشد معمولا در دختران حداقل 2 سال زودتر از پسران اتفاق مى
افتد و بسيار چشمگير است. به طورى که در مدت يک سال ميزان
رشد 2 برابر مى شود و قد حدود 6 تا 11 سانتى متر بيشتر مى
شود. جهش چشمگير رشد و حداکثر افزايش آن، معمولا دو سال بعد از جوانه
زدن پستان ها و يک سال قبل از شروع عادت ماهانه اتفاق مى افتد.

سرعت رشد در دختران به ميزان هورمون رشد و هورمون جنسى
(استروژن) مربوط مى شود. هورمون رشد باعث افزايش رشد بخصوص در
استخوانها و غضروف مى شود. ولى هورمون جنسى (استروژن) سبب بسته
شدن مرکز رشد استخوانى و کاهش و کند شدن رشد استخوان مى شود. به همين
دليل است که بعد از شروع قاعدگى، سرعت رشد قد کندتر مى شود و
معمولا بيش از 6 سانتى متر افزايش نمى يابد.

رشد پستان ها

مرحله بعدى، رشد پستان هاست که معمولا در سنين بين
9 تا 13 روى مى دهد. به طور متوسط در 5 / 9 سالگى پستان ها آغاز
به رشد مى کنند. جوانه زدن پستان ها از نوک پستان شروع مى شود و به
طور معمول دردناک، حساس و در دو طرف همزمان است. در پايان دوره بلوغ، رشد
پستان کامل مى شود و به صورت پستان بالغ در مى آيد.

قاعدگي

آخرين مرحله بلوغ، قاعدگى است که در سنين
10 تا 16 سالگى و به طور متوسط در 13 سالگى اتفاق مى افتد.
«عامل وراثت» و «عوامل محيطى» از قبيل «محل جغرافيايى
و تماس با نور»، «وضعيت سلامت»، «وزن»، «تغذيه» و «شرايط روانى»
در شروع سن بلوغ دخالت دارند. معمولا کودکانى که در مناطق گرم و کم ارتفاع و
يا نقاط شهرى زندگى مى کنند و يا چاق هستند زودتر
بالغ مى شوند.

در پايان دوره بلوغ، تغيير فرم بدن و پيدايش
هيکل زنانه رخ مى دهد. به طورى که چربى به شکل زنانه در
بدن توزيع مى شود. يعنى لگن پهن و رانها کلفت مى
شود. پستان ها کاملا رشد مى کند. همچنين علاوه بر قاعدگى، رحم،
مهبل و اعضاى تناسلى زن نيز به اندازه کافى رشد مى
کنند. اين مراحل معمولا در 18 سالگى کامل مى شوند. بر اثر
ترشحات هورمونى، فعاليت غدد چربى و عرق نيز در دختران
افزايش پيدا مى کند و ممکن است باعث پيدايش جوش در
صورت و يا ساير اعضا بدن شود. اين جوشها نبايد دستکارى
شوند؛ زيرا در اين صورت عفونى مى شوند و پس از بهبودى
اثرات آنها روى پوست باقى مى ماند. در صورتى که ميزان
عرق کردن زياد باشد، بهتر است دختران علاوه بر استحمام، از اسپرى زير
بغل و يا لوسيونهاى ضد عرق نيز استفاده کنند.

بهداشت جسمى بلوغ در دختران

توجه به نظافت پوست موجب «زيبايى»، «شادابى»،
«تنفس پوستى» و از «بين رفتن بوى بدن» مى شود. شست و شو
با آب ولرم و صابون سبب پاکيزگى پوست مى شود. در اين دوره
غدد عرق، ماده چربى با بوى بد ترشح مى کنند که سبب بد بو شدن
بدن مى شود. شست و شوى بدن و استحمام علاوه بر تميزى و
نشاط و شادابى نوجوان، سبب از بين رفتن بوى بد بدن نيز مى
شود. بنابراين بهترين و مهمترين وسيله نظافت پوست «حمام
کردن» و شستن تمام بدن بوسيله آب گرم و صابون است.

استحمام مرتب براى سلامتى دختران نوجوان لازم
است. استحمام روزانه در دوران عادت ماهانه نيز ضرورى است. البته توصيه
مى شود از حمام کردن در وان خوددارى شود. دردهاى دوران عادت
ماهانه اغلب به دليل انقباضات عضلانى رحم بوجود مى آيند
که مى توان آن را از طريق استحمام با آب گرم و يا استفاده از کيسه
آب گرم به مدت 10 تا 15 دقيقه تسکين داد.

در دوران عادت ماهانه، شست و شو و گرفتن طهارت ضرورى
است و بر خلاف برخى تصورات رايج، اين اقدام باعث نازايى
و هيچ نوع بيمارى ديگرى نخواهد شد. با شست و شوى
خون، بوى بد از بين مى رود و از مساعد شدن محيط براى
رشد انواع ميکروب ها جلوگيرى مى شود.

استفاده از حوله و وسايل بهداشتى شخصى و
همچنين زدودن موهاى زائد بدن به روش صحيح، از ديگر نکات
ضروى است که حتما بايد رعايت شود.

ناهنجارى هاى بلوغ از قبيل

بلوغ زودرس

گاهى اوقات علامتهاى بلوغ و حتى قاعدگى
زودتر از 8 سالگى شروع مى شود که به آن «بلوغ زودرس» مى گويند.
«بلوغ زودرس» در دخترها 5 برابر شايع تر از پسرها است و در اغلب موارد، علت
آن ناشناخته است. ابتلا به برخى بيماريها نظير بيمارى
هاى تخمدان و مصرف بعضى از داروها ممکن است موجب «بلوغ زودرس» شوند که
در صورت بروز آن بايد به پزشک مراجعه کرد.

بلوغ ديررس

تغييرات زيادى در محدوده سنى
«بلوغ ديررس» وجود دارد، ولى معمولا اغلب دختران در 13 سالگى
وارد مرحله بلوغ شده اند. «بلوغ ديررس» بسيار نادر است. در صورت عدم
ظهور علائم بلوغ تا پايان 16 سالگى بايد به پزشک مراجعه کرد.
علل مختلفى از قبيل «مشکل ژنتيکى» و «ناهنجارى هاى
مختلف «دستگاه تناسلى» ممکن است موجب بروز «بلوغ ديررس» شوند.

دختران در دوران بلوغ علاوه بر تغييرات جسمى،
دستخوش يکسرى تغييرات و علائم روانى مى شود
که شناخت اين علائم به والدين و مربيان براى درک بهتر
نوجوان و برخورد صحيح و منطقى با وى و رفتار مناسب با شرايط
روانى و رفتارى آنان کمک زيادى مى کند.

ويژگى هاى روانى و رفتارى بلوغ
در دختران 14-10 ساله

اين ويژگى ها عبارتند از:

«ميل به گوشه گيرى، حساسيت بسيار
نسبت به انتقاد ديگران، بى قرارى، بى ثباتى، تحريک
پذيرى، نوسان در خلق و خو، مخالفت با خانواده و دوستان و به طور کلى
جامعه، در رويا فرو رفتن، شرم و حياى مربوط به تغييرات
ناشى از بلوغ جنسى، تنبلى و سستى، نافرمانى از
بزرگترها، خيره سرى و خودرأيى، نداشتن احساس امنيت
و اعتماد به نفس، مقاومت در برابر پند و اندرز والدين، تمايل شديد
به ارتباط نزديک با دوستان و گفت و گوهاى پنهانى و طولانى
با آنها، حساسيت نسبت به آراستگى ظاهر خود و صرف وقت جلوى آينه».

اين علائم که حدود يک سال پيش از بلوغ آغاز
مى شود، در مرحله جنسى رو به شدت مى گذارد و در مراحل پايانى
بلوغ بتدريج کاهش مى يابد. بايد به تفاوتهاى فردى
بين نوجوانان توجه داشت، يعنى اينکه ممکن است اين
علائم به صورت يکسان در همه نوجوانان ظاهر نشود، ضمن آنکه اغلب نوجوانان
احساسات و عواطف خود را در اين مرحله از رشد بروز نمى دهند.

منبع : ماهنامه دنياى سلامت شماره 33