امامت و ختم نبوت - امامت و ختم نبوت نسخه متنی

امامت و ختم نبوت

حجت
الاسلام جواد محدثى

 





بگو
اى مردم من فرستاده خدا به سوى همگى
شمايم.(اعراف۱۵۸)

همانا
از جانب خداوند نور و كتابى آشكار به سوى شما آمد كه خداوند به واسطه
آنها، هر كس را كه در پى خشنودى او باشد، به راه هاى
ايمنى هدايت مى كند و ايشان را به خواست خود از
تاريكى ها به روشنايى بيرون مى برد و به
سوى راه راست هدايتشان مى فرمايد. (مائده۱۵
و۱۶)

پيامبر
اكرمصلى الله عليه و اله با آيينى كه نور و
هدايت است برانگيخته شد تا بشر را به راه هاى امن و سلامت در
دنيا و آخرت رهنمون گردد.

اين
سفير هدايت و امنيت لاجرم به علم و عصمت الهى
پشتيبانى شده بود تا متكى بر اين دو، بتواند پيام
عظيم پروردگار را براى خيل گسترده بشر تا قيام
قيامت به ارمغان آورد.

اندكى
تأمل در ابعاد اين رسالت بزرگ، عظمت زايدُالوصف آن را آشكار مى
سازد:

«هدايت
براى همه بشريت»در اين ميان، قرآن كريم به عنوان
سند رسالت نبوي، به تعبيرى كه در :«روشنگر همه
چيز»(نحل۸۹)مى باشد و از سوى ديگر در
آيات متعددي، رسول اكرمصلى الله عليه و اله را مفسر و
تبيين كننده آيات معرفى مى كند، از جمله مى
فرمايد:

«و
قرآن را بر تو فروفرستاديم تا براى مردم، آنچه را بر آنها نازل شده
توضيح دهي»(نحل۴۴)

اكنون
اين سؤال به ذهن مى آيد كه اگر پيامبرصلى الله
عليه و اله همه هدايت را براى همه بشر آورده و دستمايه
اين هدايت قرآنى است كه مفسر آن نيز شخص رسول
گراميصلى الله عليه و اله است، جايگاه امامت
چيست؟به تعبير ديگر اين كه شيعه معتقد است:«امامت،
ادامه شأن هدايت‌‍‌گرى رسول خداصلى الله عليه و اله
است»با مبانى فوق چگونه جمع مى شود؟ به عبارت ديگر آيا آن
چه شيعه درباره امامت عقيده دارد، با مسأله«ختم نبوت»چگونه جمع
مى شود و نياز به امام، پس از پيامبرصلى الله عليه
و اله و با وجود بقاى قرآن كريم در چيست؟

پاسخ
را ابتدا از بيان«شكافنده علوم»امام باقرعليه السلام  مى
شنويم: راوى در ضمن گفت وگويى در باب نياز امت به
امام پس از پيامبرصلى الله عليه و اله مى پرسند:

«آيا
قرآن براى امت كافى نيست؟»امام مى فرمايند:

«بله
كافى است». چنان چه تفسيركننده اى (كه حقايق قرآن را
بيان نمايد) بيايند.»

راوى
مجدداً مى پرسد:«آيا رسول خدا صلى الله عليه و اله قرآن
را تفسير ننمودند؟»

امام
پاسخ مى دهند:

«بله
قرآن را (به طور كامل) براى يك نفر تفسير فرمود و مقام آن شخص
را به امت معرفى نمود كه او على بن ابى طالب عليه السلام
است.»

بنابراين
امامت به معنى آن است كه شخصى در حد و اندازه پيامبرصلى
الله عليه و اله علومى را كه از جانب خداوند بر سينه
دريايى رسولصلى الله عليه و اله فرود آمده، از
اينان دريافت كند و به مرور، در حد ظرفيت مخاطبان و
اقتضاى شرايط به آنان منتقل فرمايد.

به
پشتوانه اين علم عظيم است كه امير المؤمنينعليه
السلام كراراً فرياد مى زد:«قبل از آن كه مرا از دست دهيد، از
من بپرسيد»و هرگز دامنه سؤال را محدود نساخت، اما اين
مردمان«على ناشناس»آن دوران بودند كه به فتنه ها دچار شده و
عليعليه السلام را خانه نشين ساختند و در كنار دريا، لب
تشنه جان دادند.

با
اين وصف امامت«ادامه هدايتگرى رسول خداصلى الله
عليه و اله با پشتوانه علم دريافتى از آن حضرت و متكى به
حفظ و عصمت الهي»است و تعارضى با ختم نبوت ندارد.

به
ديگر سخن، تمام محتواى عظيم رسالت الهى بر سينه
رسول خداصلى الله عليه و اله نازل گرديد و به تعبير
اميرالمؤمنينعليه السلام  خطاب به پيامبرصلى الله
عليه و اله پس از رحلت آن بزرگوار:

«پدر
و مادرم به فدايت، همانا با مرگ شما امرى قطع شد كه با مرگ هيچ
كس قطع نشده بود، يعنى نبوت» (نهج‎/خطبه۲۳۵)اما آن چه از آسمان بر قلب
پيامبرصلى الله عليه و اله فرود آمد، پس از حضرت توسط«در شهر
علم او»يعنى على عليه السلام به مردم مى
رسيد، با همان صيانت الهى كه تضمين كننده سلامت
پيام و ابلاغ صحيح و كامل آن بود و اين يعنى علم و
عصمت امام. اين است رمز آن كه غدير در قرآن مايه كمال دين
و تمام نعمت الهى شمرده شده و هموزن تمام رسالت رسول خداصلى الله
عليه و اله محسوب گرديده، زيرا غدير ضامن ادامه ابلاغ
رسالت است. ما در ادامه فرازهايى از خطابه سرنوشت ساز و خطير
رسول خداصلى الله عليه و اله در غدير خم را كه روشنگر مطالب
پيش گفته است، ذكر مى كنيم:

رسول
خدا  صلى الله عليه و اله در فرازى از خطابه فرمود:

خداوند
چنين وحى ام فرستاد:«به نام خداوند همه مهر مهرورز. اى فرستاده
ما! آنچه از سوى پروردگارت درباره على و خلافت او بر تو فرود آمده، بر
مردم ابلاغ كن وگرنه رسالت خداوندى را به انجام نرسانده اى و او تو را
از آسيب مردمان نگاه مى دارد.»

هان
مردمان! آنچه بر من فرود آمده در تبليغ آن كوتاهى نكرده ام و حال
برايتان سبب نزول آيه را بيان مى كنم: همانا جبرئيل
سه مرتبه بر من فرود آمد از سوى سلام، پروردگارم - كه تنها او سلام است -
فرمانى آورد كه در اين مكان به پا خيزم و به هر سفيد و
سياهى اعلام كنم كه على بن ابى طالب، برادر، وصى و
جانشين من در ميان امت و امام پس از من بوده. جايگاه او نسبت به
من به سان هارون نسبت به موسى است، ليكن پيامبرى پس از من
نخواهد بود. او (علي) صاحب اختيارتان پس از خدا و رسول است و
پروردگارم آيه اى بر من نازل فرموده كه:«همانا ولي، صاحب
اختيار و سرپرست شما، خدا و پيامبر او و ايمانيانى
هستند كه نماز به پا مى دارند و در حال ركوع زكات مى پردازند»و هر
آينه على بن ابى طالب نماز به پا داشته و در ركوع زكات پرداخته
و پيوسته خداخواه است.

در
فرازى ديگر فرمود:

هان
مردمان! او را برتر بدانيد، چرا كه هيچ دانشى نيست مگر
اين كه خداوند آن را در جان من نبشته و من نيز آن را در جان
پيشواى پرهيزكاران، علي، ضبط كرده ام. او (علي)
پيشواى روشنگر است كه خداوند او را در سوره ياسين
ياد كرده كه:

«و
دانش هر چيز را در امام روشنگر برشمرده ايم.»

و در
فرازى ديگر:

هان
مردمان! در قرآن انديشه كنيد و ژرفاى آيات آن را
دريابيد و بر محكماتش نظر كنيد و از متشابهاتش
پيروى ننماييد. پس به خدا سوگند كه باطنها و تفسير
آن را آشكار نمى كند، مگر همين شخص كه دست و بازوى او را گرفته
و بالا آورده ام و اعلام مى دارم كه:هر آن كه من سرپرست اويم،
اين على سرپرست اوست و او على بن ابى طالب است، برادر و
وصى من كه سرپرستى و ولايت او حكمى است از سوى خدا
كه بر من فرستاده شده است.

هان
مردمان! همانا على و پاكان از فرزندانم از نسل او، يادگار گرانسنگ
كوچك ترند و قرآن يادگار گرانسنگ بزرگتر. هر يك از اين دو از
ديگر همراه خود خبر مى دهد و با آن سازگار است. آن دو هرگز از هم جدا
نخواهند شد تا در حوض كوثر بر من وارد شوند.

هان!
بدانيد كه آنان امانتداران خداوند در ميان آفريدگان و حاكمان او
در زمين اويند.

و
نيز فرمود:

هان
مردمان! اين على است، برادر و وصى و نگاهبان دانش من و هموست
جانشين من در ميان امت و بر گروندگان به من و جانشين من در
تفسير كتاب خدا، كه مردمان را به سوى خدا بخواند و به آنچه موجب
خشنودى اوست، عمل كند و با دشمنانش ستيز نمايد. او
پشتيبان فرمانبردارى خداوند و بازدارنده از نافرمانى او باشد.
همانا اوست جانشين رسول الله و فرمانرواى ايمانيان و
پيشواى هدايتگر از سوى خدا.

در
فرازى ديگر فرمود:

هان
مردمان! اينك جانشينى خود را به عنوان امامت و وراثت به امانت
به جاى مى گذارم، در نسل خود تا برپايى روز رستاخيز
و حال، مأموريت تبليغى خود را انجام مى دهم تا برهان بر
هر شاهد و غايب و بر آنان كه زاده شده يا نشده اند و بر تمامى
مردمان باشد. پس بايسته است اين سخن را حاضران به غايبان و
پدران به فرزندان تا برپايى رستاخيز برسانند.

هان
مردمان! همانا خداوند امر و نهى خود را به من فرموده و من نيز به
دستور او دانش آن را نزد على نهادم. پس فرمان او را بشنويد و گردن
نهيد و پيرويش نماييد و از آنچه بازتان دارد،
خوددارى كنيد تا راه يابيد. به سوى هدف او حركت
كنيد. راههاى گوناگون شما را از راه او بازندارد!

هان!
كه من بيم دهنده ام و على راهنما.

هان
مردمان! بدانيد كه من پيامبرم و على وصى من است.

هان
مردمان! بدانيد كه همانا من فرستاده خدا و على امام و وصى پس از
من است و امامان پس از او فرزندان اويند.

آگاه
باشيد! من پدر آنانم، ولى ايشان از نسل على خواهند بود.

آگاه
باشيد! همانا آخرين امام، قائم مهدى از ماست. هان! او بر
تمامى اديان چيره خواهد شد.